Μπαίνοντας στην τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα, αποφασίσαμε να κάνουμε μια έρευνα: Ποια άτομα ομιλούν την καλιαρντή; Τι σηματοδοτεί (αν σηματοδοτεί) σήμερα μια μυστική διάλεκτος την οποία έχει πια οικειοποιηθεί το κατεστημένο; Τι απέγινε το περιθώριο που ενέπνευσε τον Ηλία Πετρόπουλο; Για να το απαντήσουμε αυτό ήρθαμε σε επαφή με τέσσερα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, δημιουργώντας τη δική μας πρωτότυπη – καλιαρντή – σειρά. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή!
της Δήμητρας Κυρίλλου και της Χριστίνας Μαργιώτη
Επεισόδιο 1: PILOT
Όταν το 1969 ο Ηλίας Πετρόπουλος συνέγραφε την εισαγωγή στο βιβλίο- λεξικό «Καλιαρντά», το πρώτο (και πιθανώς τελευταίο) μνημείο γραπτού λόγου για την καλιαρντή γλώσσα, που ο ίδιος χαρακτήρισε μετριοπαθώς «Ερασιτεχνική γλωσσολογική έρευνα», πολλά ήταν αυτά που δεν θα μπορούσε να είχε φανταστεί. Πρώτα πρώτα ότι το βιβλίο επρόκειτο να κατασχεθεί και ο ίδιος να βρεθεί στο εδώλιο και στη συνέχεια στη φυλακή από το καθεστώς της χούντας.
Στον πρόλογο του βιβλίου καυτηρίαζε τη μικροαστική νοοτροπία και υποκριτική σεμνοτυφία της τότε διανόησης που, «μηρύκαζε παλαιοντολογίες» και αρνιόταν πεισματικά να δει την κοινωνική πραγματικότητα που είχε γεννήσει και έτρεφε αυτό το ιδίωμα. Που αρνιόταν να παραδεχτεί την ύπαρξη των «κίναιδων», ωστόσο η γλώσσα των τελευταίων ήταν εκεί, ζωντανή, ρευστή, εξελισσόταν μέσα στον δρόμο (και όχι μέσα στο σπίτι και την οικογένεια). Αυτοί που τη μιλούσαν κατά τον Πετρόπουλο αποτελούσαν φορέα των νέων παραδόσεων. Δεν μπορούσε να φανταστεί ότι με την πτώση της χούντας, τα καλιαρντά θα απλώνονταν και θα εμπλουτίζονταν από τις εμπειρίες της μεταπολίτευσης για να περάσουν σταδιακά στο mainstream των νέων εκδοτικών εγχειρημάτων και των πιο ανοιχτόμυαλων τηλεοπτικών εκπομπών, μέσω των οποίων εισέβαλαν στην καθημερινότητα, διεμβόλισαν το αστικό λεξιλόγιο, ήρθαν κι έμειναν. Από τα τέλη του ’90 και μετά, κάθε σήριαλ που σεβόταν τον εαυτό του όφειλε να είναι συμπεριληπτικό, αν όχι ως προς τις queer ταυτότητες (αυτό θα λέγαμε πώς ήταν αρκετά σπάνιο) τουλάχιστον προς μια ντουζίνα λέξεων που προέρχονταν κατευθείαν από την καλιαρντή.
Επεισόδιο 2: Μια βραδιά με τη Σίγμα
Είναι Τρίτη βράδυ και έχουμε ραντεβού Συγγρού και Γεωργάκη Ολυμπιου γωνία με τη Σίγμα. Η Σίγμα είναι τρανς γυναίκα, σεξεργάτρια και ακτιβίστρια. Θα τη βρεις σε όλα, και βέβαια σε όλες τις πορείες. Μας είχε εντυπωσιάσει η αμεσότητα και ο ευθύς της τρόπος. Όταν λοιπόν χρειάστηκε να μάθουμε για τα καλιαρντά, ξέραμε ότι έπρεπε να μιλήσουμε μαζί της. «Τα καλιαρντά τα έμαθα όταν πρωτοάρχισα να κυκλοφορώ στα μαγαζιά, πριν υπάρξουν συλλογικότητες και σωματεία. Απ’ όσο ξέρω εγώ ήταν γλώσσα του περιθωρίου, από πολύ παλιά, χρησιμοποιήθηκε από πόρνες, νταβατζήδες, κλεφτρόνια, στα “Βούρλα” στη Δραπετσώνα, αλήθεια πρέπει να διαβάσεις το βιβλίο της Τέτης Σώλου (σ.σ. Πόρνες στα Βούρλα)» μας λέει η Σίγμα και συνεχίζει: «Ως τρανς άτομο με την εικόνα που είχα τότε πριν τη μετάβαση, στις παρέες που έκανα, με έκφραζαν τα καλιαρντά, η τσαχπινιά, το αλαμπουρνέζικο, το περίεργο. Τα χρησιμοποιούσαν οι τρανς και αρκετοί γκέι άνδρες. Σήμερα δεν ισχύει αυτό. Μάλλον έχει πάψει να υπάρχει η ανάγκη για κωδικοποιημένη διάλεκτο, για να κρυβόμαστε». Της ζητάμε να μας πει περισσότερα γι΄αυτό. «Πιθανόν τα πιο νέα παιδιά να αισθάνονται κάπως προνομιούχα, να μην έχουν την ανάγκη για μια μυστική διάλεκτο. Οι τρανς του πεζοδρομίου ίσως, τα μιλάμε μεταξύ μας στην καθημερινότητα, θα βάλουμε κάτι καλιαρντό μέσα σ’αυτά που θα πούμε, άσε που μπορεί στην πορεία να αλλάξουμε και το νόημά τους και να τους προσδώσουμε διαφορετική έννοια…». Ζητήσαμε παραδείγματα. Δεν δυσκολεύτηκε καθόλου. «Πουταναριόλα, τι ωραία λέξη! Και πουτάνα και καριόλα… “μπαλαμότσολο” από το μπαλαμό (που σημαίνει πελάτης), θέλοντας να προσδιορίσουμε ηλικία και ομορφιά, χρησιμοποιούμε τη λέξη “τσόλι”, που σημαίνει το φτηνό ύφασμα, το ρετάλι, για να ονοματίσουμε τον όμορφο, γλυκό νεαρό εραστή. Ανάλογα με το πώς το λες, μπορεί να αλλάζει το νόημα. Το “μπαλαμός” προέρχεται από τους τσιγγάνους. Μου τα εξήγησε μια τρανς τσιγγάνα αυτά».
Η επόμενη ερώτηση είχε να κάνει με την εκμάθηση και τη σκοπιμότητα χρήσης του ιδιώματος. Ήταν ανάγκη ή οικειότητα; «Και τα δύο», μας απαντά, «αλλά βασικά ήταν κώδικας ασφαλείας όταν κυκλοφορούσαμε σε εχθρικό περιβάλλον. Πολλές φορές τα καλιαρντά μας γλύτωναν από επερχόμενο κίνδυνο. Η εκμάθηση ήρθε από μόνη της, μην φαντάζεστε κάποια διαδικασία, δεν πήρα πτυχίο Lower», τόνισε γελώντας. «Τα άκουγα και με έλκυαν, αισθανόμουν οικεία, ενώ για άλλα γκέι άτομα δεν ήταν έτσι, ήταν σαν κάτι εξωγήινο. Για μένα είναι η “αδελφή” μου γλώσσα. Τη μιλούσαν γνωστές μου τρανς, στο μπαρ Γρανάζι που σύχναζα, και τώρα όταν περνάω απ’έξω, συγκινούμαι, σαν να βλέπω φαντάσματα, βλέπω τον εαυτό μου να μπαίνει μέσα, και να ακούγονται καλιαρντά…».
Και σήμερα; Υπάρχει σήμερα ανάγκη για κωδικοποιημένο λόγο; Το σχόλιό της είναι καταπέλτης: «Ποτέ δεν ξέρεις. Εδώ που καθόμαστε τώρα δεν με καταδιώκει κανείς, αλλά ο ρατσισμός και ο φασισμός καραδοκούν παντού. Έχω πάει σε αντιρατσιστική πορεία και με κοιτούσαν σαν εξωγήινη, ακυρώνοντας όλο της το νόημα. Πάντα θα υπάρχει ανάγκη να εκφραστείς μυστικά». Και συνεχίζει: «Νομίζω ότι ακόμα και τα ίδια τα καλιαρντά δεν δημιουργήθηκαν από το μηδέν για τους ομοφυλόφιλους, αλλά σαν μετεξέλιξη της αργκό. Σήμερα ακούω νέους να μιλάνε κάποιες άγνωστες λέξεις, άρα μπορεί να εξελίσσεται σαν γλώσσα. Μπορεί να σχετίζεται με την Ελληνική κοινωνία και την ανάγκη να επινοεί τρόπους έκφρασης της μυστικοπάθειας, δεν ξέρω. Νέοι άνθρωποι ακούω να χρησιμοποιούν πολλές ξένες λέξεις. Όχι μόνο τρανς και γκέι, γενικά μιλάω. Όταν δεν θέλουν να τους καταλάβουμε τι λεε. Βέβαια, όχι όπως μίλαγα εγώ πριν 20 χρόνια. Εμένα η φύση μου με οδηγούσε προς τα κει, ήθελα να συνδεθώ με την κοινότητα».
Διερωτώμενη για το τι μιλάνε μεταξύ τους οι νέες σε ηλικία τρανς σεξεργάτριες, η Σίγμα προθυμοποιήθηκε να πεταχτούμε στη Συγγρού πιο κάτω, που κάνει πιάτσα μια φίλη της να τη ρωτήσουμε. Πήγαμε, αλλά δυστυχώς δεν τη βρήκαμε. Η Σίγμα είχε κάτι ουσιώδες σχετικό να προσθέσει: «Είναι και το ίντερνετ, άλλαξε αρκετά και την πορνεία…σεξεργασία εννοώ, οι περισσότερες έχουν επαγγελματικά προφίλ και ψευδώνυμα (εγώ όχι). Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ακόμα και για κοινωνικούς λόγους, με προσεγγίζουν, επειδή βλέπουν ότι είμαι τρανς και βρίσκω πελάτες.Για φαντάσου ότι οι πόρνες της εποχής των «Βούρλων» είχαν καλιαρντά ψευδώνυμα. Π.χ.«μπισκετού», αν θυμάμαι καλά, δίπλα στο μικρό όνομα προσδιορίζει μικρή ηλικία».
Στο σημείο αυτό αποφασίσαμε να ζητήσουμε βοήθεια από το προσωπικό του πολύ φιλικού μπαρ και απευθυνθήκαμε στη Γ., η οποία προς απογοήτευσή μας δήλωσε ότι τα μόνα καλιαρντά που ακούγονται στο μαγαζί είναι… από τη Σίγμα. Στην ερώτησά μας αν ομιλείται κάποιου άλλου είδους κωδικοποιημένη γλώσσα, η Γ. είπε: «Αναγραμματισμοί, αντίστροφα γράμματα, αλλά αυτά είναι αργκό γειτονιάς, κουτσαβάκικα, δεν είναι ΛΟΑΤΚΙ+. Αυτό χάνεται, εννοώ ο χαρακτήρας. Σήμερα χρησιμοποιούμε τα μηνύματα στα κινητά για να μην ακουγόμαστε. Βάζεις το κινητό στο αθόρυβο και συνεννοείσαι σιωπηλά. Δεν χρειάζεται να μιλήσω συνθηματικά για να μην καταλάβουν οι άλλοι. Έχει αλλάξει ο τρόπος. Αυτό που ψάχνετε δεν υπάρχει πια! Τη δεκαετία του ’80 δεν μιλάγαμε για όλα αυτά, τα θάβαμε. Τώρα αυτό άλλαξε, στα στέκια του ο κόσμος μιλάει ανοιχτά με τους ομοίους τους».
Επεισόδιο 3: Συνομιλώντας με την Ηδονή
Η Ηδονή σπουδάζει στο τμήμα Θεατρικών Σπουδών του ΕΚΠΑ και προσδιορίζεται ως queer fem. Καθώς προέρχεται από τη νέα γενιά, τη ρωτήσαμε αν γνωρίζει τα καλιαρντά, αν τα μιλάει, και κατά πόσο τα άτομα που συναναστρέφεται τα χρησιμοποιούν και γιατί. Επανήλθε μεταφέροντας, όχι μόνο τις δικές της εμπειρίες και εικόνες, αλλά ρώτησε άτομα 16 έως 20 ετών από τον κύκλο της αν μιλάνε καλιαρντά, ωστόσο όλα αποφάνθηκαν πως δεν έχουν κάποια ιδιαίτερη γνώση. «Οταν επέμεινα, κάποιο μου είπε “Μήπως να δεις ένα ντοκιμαντέρ Καλιαρντά, που έκανε η Πάολα Ρεβενιώτη;”», μας είπε, και συνέχισε: «Η αλήθεια είναι ότι χρησιμοποιούν κάποιες λέξεις, που έχουν ήδη καθιερωθεί στην Ελληνική πραγματικότητα, όπως “κουλό”, “πουρό” “τζους ή τζάσε”, όχι πολλά πράγματα. Νομίζω ότι αυτά επιβλήθηκαν από δημοφιλή σήριαλ μιας προηγούμενης περιόδου».
Το γεγονός ότι τα νέα queer άτομα δεν μιλάνε καλιαρντά, σύμφωνα με την Ηδονή έχει να κάνει με την παγκοσμιοποίηση – αγγλοποίηση της Queer κοινότητας από τον Δυτικό – Αμερικανικό κόσμο. Θεωρεί ότι αποτελεί μια ιδιαίτερη μορφή πολιτιστικής αποικιοκρατίας, κατά την οποία τον ρόλο που έπαιζαν κάποτε τα καλιαρντά καλύπτουν σήμερα πολλές λέξεις και φράσεις που δανειζόμαστε από την αγγλική γλώσσα. «Ασφαλώς δεν είναι όλες οι λέξεις καλιαρντές, χρησιμοποιούνται και για άλλα θέματα, αλλά στο σεξ έχουν ιδιαίτερο ρόλο», δήλωσε η Ηδονή και εξηγεί: «Πρώτον, στην ελληνική γλώσσα οι περισσότερες λέξεις που αναφέρονται σε ταυτότητες φύλου ή στις σχέσεις ανάμεσα σε σαπφικά άτομα είναι κακοποιητικές, ενώ οι αγγλοποιημένεςεκφράσεις είναι κατά κάποιο τρόπο «ασφαλείς». Επιπλέον, στις σεξουαλικές πρακτικές, είναι απαραίτητο να δανειστείς αγγλοποιημένους όρους. Έτσι εισβάλλουν αγγλικές λέξεις ακόμα και άσχετες με τη σεξουαλικότητα, ακόμα κι αν υπάρχουν στα Ελληνικά, προκύπτει μια queer μείξη».
Στην ερώτησή μας μήπως αυτό αποκλείει τα μη Αγγλόφωνα άτομα, η Ηδονή έχει έτοιμη απάντηση: «Σήμερα τα νέα άτομα μιλούν Αγγλικά, τα δε queer άτομα έχουμε ιδιαίτερη κλίση στην εκμάθηση Αγγλικών!», λέει γελώντας. Η ίδια συμβουλεύεται και συμφωνεί με όσα γράφονται στον σύνδεσμο https://kaliarda.tumblr.com/, μια σελίδα αφιερωμένη στη συντήρηση της ιστορικής και κοινοτικής σημασίας και κληρονομιάς του κώδικα αυτού, που καταδεικνύει ότι υπάρχουν άτομα και συλλογικότητες που ενδιαφέρονται να κρατήσουν ζωντανή τη ΛΟΑΤΚΙ+ ιστορία. Στο πλαίσιο αυτό μας θύμισε το αναρχο-πανκ συγκρότημα «ατζινάβωτο φέγι», μια underground μπάντα που σήμερα δεν υπάρχει, ωστόσο η δουλειά τους είναι προσβάσιμη στο διαδίκτυο (σημείωση: το ψάξαμε το γκρουπ, πράγματι υπήρξαν, το όνομά τους σημαίνει στην καλιαρντή «απροσδιόριστο φύλο»).
Η Ηδονή συμπεραίνει ότι τα queer άτομα της γενιάς της γνωρίζουν την ύπαρξη των καλιαρντών ως γλωσσικό ιδίωμα αλλά δεν έχουν εμβαθύνει στο τι σηματοδοτεί και κλείνει λέγοντας: «Υπάρχει χάσμα με την προηγούμενη λοατκι γενιά που τα μιλούσε, υπάρχει ένα “cut” – μια ασυνέχεια! Ένας γκέι φίλος μου διηγήθηκε πόσο πολύ συγκινήθηκε όταν στο λύκειο μια καθηγήτρια έκανε αναφορά στο μάθημα για τα καλιαρντά και εξήγησε για τον κώδικα ανάμεσα σε ομοφυλόφιλά άτομα. Μήπως θα χρειαστεί να ενσωματωθούν στη διδακτική ύλη, ώστε να αναδειχθεί αυτή η πλευρά και άλλες όψεις της queer ιστορίας που σήμερα είναι αόρατες;» Δεν θα μπορούσαμε να συμφωνήσουμε περισσότερο, ωστόσο κάτι τέτοιο δεν εναπόκειται στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, βρίσκεται στα χέρια του Υπουργείου Παιδείας.
Επεισόδιο 4: Απ’ την πιάτσα στην τιβί και τούμπαλιν
Είναι Παρασκευή και καλεσμένες στο ANTIVIRUS έρχονται η Νάνσυ, 19χρονη, τρανς σεξεργάτρια και η Σελήνη 19χρονη τρανς ακτιβίστρια. Ήρθαν να απαντήσουν στο ερώτημα: «Ομιλείτε καλιαρντά;». Τα κορίτσια στάθηκαν ιδιαίτερα στο βίωμα αλλά και την ιστορική σημασία της διαλέκτου, την οποία περιέγραψαν αρχικά ως μια γλώσσα που χρησιμοποιούνταν όχι μόνο από τα άτομα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, αλλά από όλα εκείνα τα άτομα που βρισκόντουσαν στο κοινωνικό περιθώριο.
«Τα καλιαρντά, απ’ ότι γνωρίζω, είναι μια γλώσσα που είχε ξεκινήσει πολύ παλιά από τον κόσμο της κοινότητας. Αρχικά όλοι μιλούσαν καλιαρντα. Έχω ακούσει πως ήταν η γλώσσα του “υποκόσμου”, όσων βρισκόντουσαν στο περιθώριο της κοινωνίας, και μετά εξελίχθηκε σε γλώσσα της κοινότητας. Τα ακούω όταν συναναστρέφομαι κυρίως τρανς της προηγούμενης γενιάς. Νιώθω ότι η επαγγελματική επαφή μας, στην πιάτσα, με έχει εξοικειώσει με τη γλώσσα. Αυτό είναι κάτι που έχουν παρατηρήσει οι φίλοι μου, ότι δηλαδή σταδιακά άρχισα να δανείζομαι και να χρησιμοποιώ στην καθημερινότητά μου, εκτός δουλειάς δηλαδή, καλιαρντές λέξεις. Για παράδειγμα τις προάλλες είχαμε μια κουβέντα για την χορήγηση ορμονών με μια φίλη, την ρώτησα: “κάνεις λατσές;”, ασυναίσθητα. Γελούσε η φίλη, δεν κατάλαβε τι έλεγα. Πλέον από συνήθεια τον πελάτη, δεν τον λέω πελάτη, τον λέω μπαλαμό. Ή για παράδειγμα αν εκνευριστώ αντί να σου πω: “λες βλακείες”, μπορεί να πετάξω κανένα: “μπενάβεις κουλά”. Ασυνείδητα όταν κάτι ακούς πολλές φορές, μετά είναι εύκολο να το κάνεις δικό σου. Η γνώση λέξεων με έχει βοηθήσει στην πιάτσα. Απ’ την στιγμή που ξέρω κάποια καλιαρντά, οποιαδήποτε απ’ τις συναδέλφους της προηγούμενης γενιάς μπορεί να μου μιλήσει έτσι κι εγώ να την καταλάβω. Απ’ αυτή την άποψη η γλώσσα με έχει βοηθήσει να έρθω πιο κοντά τους, να ενταχθώ, κατά κάποιον τρόπο», σημειώνει η Νάνσυ.
Η Σελήνη εντοπίζει την ανάγκη για τη δημιουργία της Καλιαρντής στον φόβο. «Ο φόβος απέναντι στη βία της κοινωνίας τα γέννησε. Σαφώς και δεν υπάρχει σήμερα μια τέτοια έντονη ανάγκη, να μην καταλαβαίνουν οι straight τι λένε μεταξύ τους τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα, γι αυτό δεν πολυμιλιούνται. Είχα ακούσει, πάντως, μια ιστορία, νομίζω από την Πάολα το άκουσα αυτό, από κάποιο ντοκυμαντέρ της. Άκουσα λοιπόν ότι είχε συναντήσει μία Αιγύπτια τρανς, και δεν μπορούσαν να συνεννοηθούν ούτε στα ελληνικά, ούτε στα αγγλικά, ούτε στα αιγυπτιακά, βρήκαν όμως άκρη με δυο τρεις λέξεις καλιαρντές».
Η δε Νάνσυ αναφέρει σχετικά με τις ρίζες της Καλιαρντής τα εξής: «Έχω ακούσει ότι τα Καλιαρντά έχουν λέξεις που χρησιμοποιούν οι Ρομά, όπως το “μπαλαμό” που είπαμε πριν για τον πελάτη. Επειδή ήταν από τις πρώτες καλιαρντές λέξεις που άκουσα στην πιάτσα, μπερδεύτηκα, σκέφτηκα: “αυτή δεν είναι η γλώσσα των ρομά;” και μετά παρατήρησα ότι όντως υπάρχουν κάποιες αναφορές και δανεισμένες λέξεις από εκεί».
Ο ευφάνταστος και πολλές φορές χιουμοριστικός τρόπος επικοινωνίας προέκυψε σύμφωνα με τη Σελήνη από ανάγκη να προστατευτεί τόσο η ταυτότητα όσο και η επικοινωνία μιας κοινότητας, που βαλλόταν απ’ τη βία που ενέχεται στη μικροαστική ηθική. Με το πέρασμα του χρόνου, ορισμένες καλιαρντές λέξεις και εκφράσεις έχουν γίνει μέρος της καθημερινής γλώσσας, συχνά μέσα από την pop κουλτούρα, όπως τηλεοπτικές σειρές, ταινίες και ντοκιμαντέρ. «Υπάρχουν λέξεις που έχουν χαραχτεί στο ελληνικό ασυνείδητο, που έχουν ενταχθεί στην καθομιλουμένη. Ας πούμε το “τζάσε” το λένε όλοι, που είναι το φύγε, ή το “τεκνό”, το ωραίο παιδί δηλαδή. Καθοριστικό ρόλο σε αυτή τη διάδοση έπαιξαν κάποιες σειρές, οι οποίες ας πούμε έβγαλαν τα καλιαρντά από την underground συνθήκη και την ΛΟΑΤΚΙ+ συνθήκη και την πέρασαν στην pop κουλτούρα», αναφέρει χαρακτηριστικά η Σελήνη.
Οι καλεσμένες μας, εξηγούν πώς ξεκίνησε η επαφή τους με τα Καλιαρντά. Η Σελήνη αναφέρει ότι η μητέρα της, είχε μια πλούσια βιβλιοθήκη που περιλάμβανε το λεξικό του Ηλία Πετρόπουλου, ενώ αργότερα ήρθε σε επαφή με τη διάλεκτο μέσα από το ντοκιμαντέρ της Πάολας Ρεβενιώτη. «Από κει και πέρα σε επίπεδο τηλεοπτικών σειρών, υπάρχουν ορισμένες από την δεκαετία του ’90, που προβάλλονται ως σήμερα. Ουσιαστικά τα πρώτα καλιαρντά τα άκουσα στο Κωνσταντίνου και Ελένης, τους Στάβλους της Εριέτας Ζαΐμη. Αυτές οι σειρές βοήθησαν στο να γίνουν καλιαρντές εκφράσεις ευρύτερα γνωστές. Καλιαρντά ακούσαμε και στην ταινία του Πάνου Κούτρα, την Στρέλλα», συμπληρώνει.
Η Νάνσυ, απ’ την άλλη, τ’ ανακάλυψε στη λεωφόρο Συγγρού, όταν άρχισε να εργάζεται στο σεξ και έγινε φίλη με παλιότερες στον χώρο συναδέλφους. Μας αποκάλυψε επίσης ότι έχει ενσωματώσει στις καθημερινές της συνομιλίες και αλληλεπιδράσεις εκτός εργασίας. Τόσο ο Πετρόπουλος, όσο και η Ρεβενιώτη έχουν περιγράψει την Καλιαρντή ως «γλώσσα της καύλας», όταν ρωτήσαμε όμως τα κορίτσια αν χρησιμοποιούν Καλιαρντά για να φλερτάρουν, η Νάνσυ, γέλασε, άνοιξε την τσάντα της, έβγαλε ένα τσιγάρο, το άναψε και είπε: «Θα υπάρχει θέμα στη συνεννόηση. Εδώ δεν μπορώ να συνεννοηθώ με τα αγόρια στη δική μας τη γλώσσα, θα συνεννοηθούμε πιστεύεις στα καλιαρντά; Μια μικρή περίοδο χρησιμοποιούσα tinder. Κάτω λοιπόν από την φωτογραφία μου έγραφα transgenderpreop. Το έγραψα για να μην έχω κάθε τρεις και λίγο τα γνωστά σχόλια. Θέλω να πω, εδώ ο άλλος δεν ήξερε τι είναι το “trans”. Πολλές φορές δεν μπορείς συχνά να συνεννοηθείς με τα (straight) παιδιά κανονικά, άμα μιλήσεις και καλιαρντά, σώθηκες!».
Η Σελήνη ανέφερε πως η χρήση καλιαρντών στο φλερτ έχει πάψει να φέρει την ερωτική διάθεση που είχε στο παρελθόν και πως εξαιτίας της άγνοιας της νέας γενιάς ενδέχεται να μην κατανοηθεί. Γεγονός που υπογραμμίζει την εξελισσόμενη φύση της γλώσσας και τη φθίνουσα σημασία της εντός της κοινότητας των τρανς ατόμων.
Σε σχέση με την ιστορικότητα της καλιαρντής, ως κομμάτι της πολιτιστικής κληρονομιάς της κοινότητας, η Νάνσυ αναφέρει: «Τα καλιαρντά είναι ένα κομμάτι της ιστορίας της χώρας, αλλά είναι και κάπως σαν κληρονομιά για εμάς. Είναι παράδοση. Χαίρομαι πολύ που τα ψιλομιλάω. Δυστυχώς για μένα τα νέα παιδιά δεν ξέρουν να μιλάνε. Δεν έχουν γνωρίσει τις παλιές, πολλές φορές δεν τις σέβονται κιόλας. Για μένα το ίδιο συμβαίνει με τη γλώσσα. Έχει χαθεί και ο σεβασμός προς την κληρονομιά της κοινότητας γενικά και προς την γλώσσα και τα προς τα άτομα που βοήθησαν να ζούμε καλύτερα. «Ίσως θα έπρεπε εμείς να έχουμε την ευαισθησία να ψάξουμε και να μάθουμε. Τότε αυτή η γλώσσα ήτανε ανάγκη, τώρα είναι ιστορία. Έχει να κάνει με την κοινότητα αυτό. Ίσως τότε να ήταν πιο ενωμένη η κοινότητα και να βοηθούσε και η γλώσσα σ αυτό. Σήμερα υπάρχει περισσότερο ως ανάμνηση. Είναι σαν να χει περάσει η μπογιά της, να έγινε μόδα από την pop κουλτούρα», λέει η Σελήνη. «Όπως όταν παίρνεις μια τσάντα. Πόσο να την φορέσεις; Η μόδα εξελίσσεται όπως και η κοινωνία. Αν αρχίσουν να την φοράνε όλες για πόσο θα συνεχίσεις να την φοράς;», αναφέρει η Νάνσυ. «Νομίζω η αδιαφορία για την κληρονομία ισχύει πανανθρώπινα. Ξεχνάμε εύκολα το παρελθόν μας σ’ αυτή τη χώρα», συμπληρώνει η Σελήνη.
Επεισόδιο 5: EPILOGUE
Για τις ανάγκες, λοιπόν, αυτού του αφιερώματος ήρθαμε σε επαφή με την Σίγμα, μια 40χρονη τρανς σεξεργάτρια και ακτιβίστρια. Από την κουβέντα μαζί της προέκυψε το εξής: έξω από το πεδίο της σεξεργασίας τα καλιαρντά μοιάζουν με μια γλώσσα συννενοημένης οικειότητας, άρρηκτα συνδεδεμένη με την queer κατάσταση.
Για την Ηδονή και την παρέα της, τα καλιαρντά αποτελούν έναν θρύλο με αναρχοpunk διαστάσεις, απέναντι στο σύγχρονο βίωμα της αγγλοποίησης της σύγχρονης queer γλώσσας.
Κλείνοντας μπορούμε να πούμε πως η Νάνσυ, 19 χρονη τρανς σεξεργάτρια έμαθε καλιαρντά αδιαμεσολάβητα. Στο πεδίο της σεξεργασίας η γνώση της καλιαρντής φαίνεται να συνεχίζει να έχει μια κάποια χρησιμότητα, όπως επιβεβαιώνει και η Σίγμα. H γλώσσα μετατράπηκε σε εργαλείο για την κοινωνική της ενσωμάτωση στη ζωή της πιάτσας και την συμβίωσή της με τις προηγούμενης γενιάς σεξεργάτριες στην πιάτσα της Συγγρού και της Καβάλας.
Η περίπτωση της Σελήνης φαίνεται να διαφέρει. Η γνώση των βασικών λέξεων ήρθε ως αποτέλεσμα ενδιαφέροντος και προσωπικής αναζήτησης αναφορικά με την ιστορική κληρονομιά της κοινότητας της. Επιπλέον αυτή η γνώση στις περισσότερες περιπτώσεις φαίνεται να έχει έρθει διαμεσολαβημένη από ποικίλα straight βλέμματα, όπως εκείνα των τηλεοπτικών παραγωγών, καλλιτεχνών, σεναριογράφων, σκηνοθετών, λαογράφων.
Από την κουβέντα με την Νάνσυ και την Σελήνη επίσης προκύπτει το εξής. Η πιάτσα, ως πολιτισμικό πεδίο σεξεργασίας, συνεχίζει να είναι ένας κοινωνικός χώρος στον οποίο η γλώσσα συνεχίζει να χρησιμοποιείται. Επιπλέον στην προσπάθειά μας να συμπυκνώσουμε την ιστορική κίνηση της γλώσσας θα μπορούσαμε να πούμε, πως ξεκίνησε να μιλιέται στην πιάτσα για να διαχυθεί αργότερα, μέσω των τηλεοπτικών εκπομπών, σε ολόκληρο το κοινωνικό σώμα. Η ενσωμάτωση των καλιαρντών στην pop κουλτούρα ωστόσο σήμαινε ταυτόχρονα και το ξεθώριασμα της διαλέκτου, με αποτέλεσμα σήμερα η χρησιμότητά της να περιορίζεται και πάλι στην πιάτσα, επιστρέφοντας κυκλικά στο σημείο απ’ όπου ξεκίνησε δηλαδή να μιλιέται.
Φαίνεται πως η καλιαρντή παραμένει ζωντανή στη συνείδηση της κοινότητας, ακόμα κι αν δεν χρησιμοποιείται ευρέως. Ενώ οι νέες γενιές μπορεί να μην τη χρησιμοποιούν ενεργά, αντιλαμβάνονται τη σημασία της ως μέρος της ιστορίας της κοινότητας. Αποτελεί ενδιαφέρον παράδειγμα του πώς τα ιδιώματα εξελίσσονται και προσαρμόζονται στην εποχή τους.
