Μια ιδιαίτερη συνέντευξη έδωσε ο ηθοποίος και καλλιτεχνικός διευθυντής του Από Μηχανής Θεάτρου, Άκης Βλουτής, στην Εφημερίδα των Συντακτών, με αφορμή το θεατρικό έργο “Στροχαίμ”. Ο ίδιος μίλησε για το έργο, την τέχνη του θεάτρου και μοιράστηκε τις οικογενειακές δυσκολίες που αντιμετώπισε, μεταξύ άλλων, επειδή ήταν gay. Σας την παραθέτουμε ολόκληρη:
«Το έργο διαφέρει από τα υπόλοιπα του Δημητριάδη», λέει ο Ακης Βλουτής, που παίζει τον Στροχάιμ. «Με τρόπο καυστικό, ιδιαίτερο, τοποθετείται σε ζητήματα της τέχνης, στη λειτουργία του καλλιτέχνη, ανοίγοντας συγχρόνως κι άλλα τοπία. Η ίδια η ταινία συνιστά μια κριτική στο Χόλιγουντ της εποχής της. Ο συγγραφέας βλέπει το πρόσωπο μέσα από το πρόσωπο, το παιχνίδι του καθρέφτη. Ακόμα και στη Γαλλία ασκεί κριτική χαρακτηρίζοντάς την περισσότερο “διανοητική κατάσταση” παρά χώρα… Είναι ένα ποιητικό κείμενο εξαιρετικά δομημένο, όπου το σινεμά μπαίνει στο θέατρο μέσω της ιδανικής συνάντησης μιας μυθοπλαστικής κινηματογραφικής περσόνας με ένα υπαρκτό πρόσωπο. Η Νόρμα και ο Στροχάιμ αποπνέουν την έπαρση, την τρέλα και το ψεύδος του Χόλιγουντ».
• Παράλληλα με τον ρόλο της Νόρμα υφέρπει και το πρόσωπο που την υποδύθηκε, η Γκλόρια Σουάνσον.
Από κάτω τρέχουν θέματα, το ένα μέσα στο άλλο. Αυτοβιογραφικά στοιχεία της Σουάνσον καθώς και του ίδιου του Στροχάιμ. Πιστεύω ότι ο Σταμάτης Φασουλής δημιουργεί μια υπέροχη θεατρικότητα, έχει το ταλέντο να σαρκώσει στη σκηνή ακόμα και εκείνα που δύσκολα παίζονται. Δεν πάσχει από σκηνοθετική φιλαρέσκεια, δεν κλείνει την παράσταση προς τα μέσα, δεν απομονώνει το κοινό. Πρώτη φορά συναντώ σκηνοθέτη να κινείται τόσο γειωμένα και συγχρόνως να απογειώνει κάτι. Επίσης αγαπά τον ηθοποιό.
• Πώς είναι όταν ο σκηνοθέτης δεν αγαπά τον ηθοποιό;
Συμβαίνει στο θέατρο. Ο ηθοποιός, με τις ενδεχόμενες ανεπάρκειές του, είναι το όπλο του σκηνοθέτη. Ο σκηνοθέτης πρέπει να δουλέψει μαζί του με αγάπη, να τον πείσει ότι θα τα καταφέρει, όχι να τον σαμποτάρει κάνοντάς τον να πιστέψει ότι δεν είναι σημαντικός.
• Ποιο είναι το όριο ανάμεσα στην παιδευτική παρέμβαση του σκηνοθέτη και την προσωπική εμμονή;
Εκδηλώνεται εξαρχής. Κάποιοι σκηνοθέτες διατείνονται ότι έχουν σύστημα, που εξαντλείται στη χρήση του αποκλειστικού και αέναου αυτοσχεδιασμού στις πρόβες. Αυτό, όμως, δεν μπορεί να είναι ο μοναδικός δρόμος, άλλωστε ο ηθοποιός έτσι κι αλλιώς αυτοσχεδιάζει. Ας αφήσουμε που κάθε πρόβα, ακόμα και παράσταση, ενσωματώνει ως βιωματικές διαδικασίες ό,τι χρήσιμο προκύψει. Μια παράσταση δεν γίνεται να προκύπτει ως βίαιο προϊόν σκληρού αυτοσχεδιασμού. Υπάρχει και το κείμενο το οποίο εγείρει την αξίωση της προσοχής, της μελέτης. Ο Σταμάτης, λοιπόν, ήξερε τι θέλει να κάνει. Είχε στο μυαλό πώς θα δουλέψει στο διάστημα των δύο μηνών, δεν έψαχνε.
• Δείχνετε σαν να έχετε πιεστεί στο παρελθόν.
Υπάρχει μια αισθητίστικη, αυτιστική αντίληψη, που έγινε πια σχολή, θεσμός: «Μη σε νοιάζει τι θα καταλάβει ο θεατής. Μην παίζεις γι’ αυτόν, προς τα έξω, αλλά για εσένα». Τον πρώτο καιρό δεν αντιτάχθηκα σ’ αυτή τη λογική. Τώρα πια αντιπαρατίθεμαι ανοιχτά. Δεν κάνεις θέατρο μόνο για τον εαυτό σου, δεν πρόκειται για συζήτηση με τον κόσμο στο τέλος ώστε να του εξηγήσεις τι είδε… Το κοινό ήδη έχει μυηθεί στο καινούργιο, απαιτητικό θέατρο. Ας μην του δημιουργούμε επίτηδες προβλήματα κατανόησης, γιατί έτσι το περιφρονούμε. Και εν τέλει είναι ευκολία να δείξεις κάτι ως δύσκολο…
• Το Από Μηχανής Θέατρο κλείνει επτά χρόνια. Ο απολογισμός;
Εζησα πολύ άσχημα αλλά και πολύ σημαντικά γεγονότα, που με δυνάμωσαν σε τομείς που δεν ήξερα. Κουράστηκα, πλήρωσα για να μάθω να στέκομαι όρθιος. Ακουγα φήμες, αρνητικά σχόλια, πράγματα που σίγουρα δεν βοηθούν το ξεκίνημά σου.
• Ισως επειδή ακολουθήσατε αντίστροφα τη συνήθη διαδρομή. Ενα τέτοιο θέατρο έρχεται μετά από ρόλους, συνεργασίες, έχοντας δηλαδή αποσκευές. Εσείς με το «καλημέρα» γίνατε θιασάρχης σ’ ένα θέατρο ρεπερτορίου με δύο σκηνές, εξαιρετικά καλόγουστο και με μεγάλες παραγωγές. Ηταν δηλαδή εμφανές ότι την αρχή έκανε η οικονομική άνεση…
Είναι αλήθεια. Δεν υπήρχε άλλος τρόπος. Οφείλεται σε προσωπικά ζητήματα όσο κι αν ακούγεται περίεργο. Μια οικογενειακή τραγωδία με πήγε πίσω, ήρθα αργά για την ηλικία μου στο θέατρο. Εχασα την οικογένειά μου, έμεινα όμως με μια περιουσία. Και αποφάσισα να χρηματοδοτήσω αυτό που μου στέρησαν: το θέατρο.
• Θα ήμουν αδιάκριτη να ρωτήσω τι ακριβώς εννοείτε;
Υπήρξα παιδί χωρισμένων γονιών κι ενός ακραία συντηρητικού πατέρα. Το 2001 πέθανε η αδελφή μου 32 χρόνων από καρκίνο, μετά από μεγάλη ταλαιπωρία. Αφησε πίσω της ένα παιδί που μεγάλωσα εγώ – 22 χρόνων σήμερα η κόρη μου. Η μητέρα μου πέθανε 7 μήνες μετά με πολύ βαρύ μεταστατικό καρκίνο – δεν την ενημερώσαμε για τον θάνατο της αδελφής μου, αλλά ούτε τη μικρή. Δεν έχω λόγους να κρύβομαι. Είμαι γκέι – 22 χρόνια ζω με τον σύντροφό μου. Δεκαοκτώ χρόνων το ανακοίνωσα στους γονείς μου πληρώνοντάς το πολύ ακριβά. Ο πατέρας μου, αρνούμενος την επιλογή μου, δημιούργησε μια πολύπλοκη κατάσταση που με κράτησε πίσω. Μην ξεχνάτε ότι το 1982 τα πράγματα ήταν αλλιώς. Εφυγα έξω για σπουδές. Η αρρώστια της αδελφής μου, αλλά και άλλα της θέματα με ανάγκασαν να επιστρέψω. Ο πατέρας έβαλε όρο ότι θα αναλάβω την ανιψιά μου εφόσον εγκαταλείψω το θέατρο. Δεν είχα περιθώρια επιλογής. Δέχτηκα και φορτώθηκα το τεράστιο βάρος της επιχείρησής του. Δεν μπορούσα να αφήσω το παιδί της αδελφής μου, αλλά ούτε τους γονείς μου.
• Ομως στο διάστημα αυτής της απαγόρευσης παίξατε.
Ο Λευτέρης Βογιατζής με ήθελε στο «Καθαροί πια». Αρνιόμουν, ήταν αδύνατον, αφού είχα δώσει υπόσχεση. Το 2003 επανήλθε επιμένοντας να παίξω στο «Σχολείο Γυναικών» του Μολιέρου. Σας φαίνεται απίστευτο το δίλημμα, το καταλαβαίνω. Αν ο πατέρας μου μου έκοβε τα χρήματα, τι θα γινόταν η ανιψιά μου; Είπα στον Λευτέρη ότι ακόμα κι αν αθετούσα την υπόσχεσή μου δεν μπορούσα να πηγαίνω στις πρόβες, αφού δούλευα στην επιχείρηση του πατέρα μου. Δέχτηκε να πηγαίνω μετά τις 6 μ.μ. Το έκανα κρυφά.
• Και πότε άλλαξαν όλα;
Τους φρόντισα όλους μέχρι τέλους. Ο πατέρας μου πέθανε το 2004 από καρκίνο. Δύσκολη χρονιά, γιατί πέρα από τον ψυχολογικό κύκλο, έκλεισα κι έναν επιχειρηματικό τεραστίων μεγεθών και δυσκολιών με νομικά ζητήματα, αποδοχές, αλλά και αποποιήσεις κληρονομιών, επιμέλεια ανηλίκου. Και όταν ξεκαθάρισα τα πάντα, ένιωσα πια ότι δικαιούμαι να ασχοληθώ με το θέατρο. Το 2007 ξεκίνησα. Εννοείται ότι χωρίς χρήματα δεν θα μπορούσα. Κανείς δεν ξέρει πώς είναι η μοίρα του ανθρώπου. Τι να περιγράψω, πώς να εξηγήσω γιατί τα πράγματα έγιναν έτσι κι όχι αλλιώς; Δεν κοιτάζω πίσω. Τώρα απολαμβάνω τη συνεργασία μου με δυο σπουδαίες ηθοποιούς. Με την Αγλαΐα θα συνεργαστούμε του χρόνου στο «Ποιος φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ» του Εντ. Αλμπι.
• Αλήθεια, πώς βιώνει κανείς το μπούλινγκ επειδή έχει χρήματα;
Δεν έχω πια. Ως αμοιβαία κεφάλαια Δημοσίου κουρεύτηκαν το 2012 με το PSI και εξαφανίστηκαν. Δεν πειράζει. Εδώ ο κόσμος γύρισε ανάποδα, άνθρωποι έμειναν στον δρόμο. Ακόμα βρίσκουμε τρόπους. Από μικρός ένιωθα αμήχανος, ένοχος για την οικονομική άνεση. Περίσσευαν χρήματα, έλειπαν όμως άλλα, όπως η αποδοχή τού να είσαι διαφορετικός.
• Στην εποχή μας;
Μην παραξενεύεστε, στο θέατρο οι άνθρωποι είναι βαθιά συντηρητικοί. Μην κοιτάτε την επιφάνεια. Η αποδοχή δεν είναι κάτι απλό. Προηγουμένως σχολιάσατε πόσο ασυνήθιστο ήταν το ξεκίνημά μου στο θέατρο. Σκεφτείτε πόσο «φορτώνει» η εικόνα όταν ο πλούσιος ηθοποιός είναι γκέι και συνεργάζεται με τον σύντροφό του. Πάνω σ’ αυτό το κάδρο ο καθένας χτίζει το σενάριό του, βάζει αλατοπίπερο. Ε, δεν γίνεσαι και ιδιαίτερα προσφιλής…
• Σας κόστισε προσωπικά;
Στην αρχή με ενοχλούσε ψυχολογικά, γιατί ήμουν αθώος – ακόμα κι ένα τέρας κρύβει μέσα του ένα παιδί. Αλλωστε, ήμουν ήδη επιβαρημένος από την οικογένεια. Δύσκολα εκφράζομαι συναισθηματικά, δεν μου αρέσει καθόλου να με αγγίζουν. Με πιέζει, με τρομάζει το άγγιγμα. Οταν όλοι πέθαναν, άρχισα σιγά σιγά να αντιλαμβάνομαι διαφορετικά ακόμα και το σώμα μου, να το νιώθω καλύτερα. Λες και βιώνοντας το φθαρτό της ύπαρξης απελευθερώθηκαν δυνάμεις ζωής μέσα μου. Απ’ την άλλη, βλέπω το γκέι λαϊφστάιλ να έχει περάσει παντού, σε άντρες και γυναίκες, ντυσίματα και συμπεριφορές, δημιουργώντας μια κωμικοτραγική κατάσταση. Αντιγράφτηκαν πρότυπα, λες κι αυτή η εξοικείωση θα εξαγγείλει κάτι… σοβαρό. Η τηλεόραση, μέσα από εκπομπές, σειρές, φερσίματα, παρουσιάζει το γκέι ζήτημα σαν να είναι για γέλια.
• Κάποτε δεν μιλούσαμε γι’ αυτό από ταμπού. Μήπως πρέπει να σιωπήσουμε ξανά αφού τα λόγια το καθιστούν ξανά «διαφορετικό»;
Νομίζω πως ναι. Οι δικοί μου τότε θεώρησαν ότι πρέπει να σώσουν το παιδί τους και με έστειλαν στον ψυχίατρο. Ευτυχώς για μένα, σ’ έναν εξαιρετικό επιστήμονα. Ημουν 18 χρόνων και το μόνο πράγμα που τον ενδιέφερε δεν ήταν τα σεξουαλικά μου, αλλά η συγκρότηση της ύπαρξής μου. «Δεν θα μιλάμε για την ερωτική σου ζωή», μου είπε. «Μη κανονικό είναι να μην ξέρεις ποιος είσαι». Αργησα να νιώσω χρήσιμος στο θέατρο. Οτι φέρω μια αλήθεια, μικρή ή μεγάλη, ότι μπορώ να δώσω κομμάτια του εαυτού μου.
• Επουλώνονται τα τραύματα;
Τίποτα δεν θεραπεύεται απολύτως. Βρίσκεις έναν δρόμο να πορεύεσαι, αλλά σε έχουν προσδιορίσει άνθρωποι, συνθήκες. Κι όταν αυτά έχουν φύγει, εξακολουθεί η ανάγκη επιστροφής στην πηγή, στην αρχή των πραγμάτων, μέσω της μνήμης. Μπροστά σε τέτοιες απώλειες, πλήγματα, απορρίψεις και μάλιστα ορμητικά, κατ’ εξακολούθηση, υπάρχει μια χρονοκαθυστέρηση στην αποδοχή, την κρίση, τον χειρισμό. Θέλεις χρόνο να καταλάβεις τι είναι αυτό. Οι οδύνες αφήνουν πάνω σου ένα βάρος. Πέρασα καταθλίψεις, διλήμματα, έγινα απόμακρος, κλειστός. Ζούσα επί χρόνια περιμένοντας το επόμενο χτύπημα. Μου πήρε χρόνια να υπερβώ τη στρέβλωση. Κι όσο περνάει ο καιρός, η ανασφάλεια μεγαλώνει, κάθε φορά ξεκινάς από το μηδέν. Κατάφερα να διαχειριστώ τα πράγματα. Το καταλαβαίνω κοιτάζοντας τη μικρή. Ο σκοπός επιτεύχθηκε. Ζούμε.
• Ζούμε στην Ελλάδα της κρίσης.
Το πρόβλημα μάλλον ενυπήρχε σ’ όλο τον 20ό αιώνα για να βρισκόμαστε τώρα εδώ. Χωρίς παιδεία δεν υπάρχει γιατρειά. Αλλά αρκεί το σχολείο; Πώς τρυπώνει η παιδεία μέσα στο σπίτι, αν οι γονείς δεν μπορούν να παίξουν τον ρόλο τους; Μπορεί να πατάμε στο τελευταίο σκαλοπάτι ή το προτελευταίο. Παρακολουθώ αυτό που γίνεται με τον Σωτήρη Χατζάκη – δεν τον ξέρω, μια φορά έπαιξα στο Εθνικό Θέατρο σε παράσταση του Λευτέρη Βογιατζή. Σαν λίγο πραξικοπηματικό φαίνεται. Δεν καταλαβαίνω γιατί βιάζονται. Δεν θα κριθεί; Κι αν τον διώξει ο υπουργός, ο αντικαταστάτης του με τι ηθικό θα αναλάβει ύστερα απ’ όλο αυτό; Και δεν θα σκεφτεί ότι πιθανόν κάποτε να του φερθούν με τον ίδιο τρόπο; Πιστεύω ότι θα το πληρώσουμε αυτό. Ολα τα πληρώνουμε κάποτε, δεν γλιτώνουμε από την καραμπόλα.
συνέντευξη: ‘Eφη Μαρίνου
