Στις 10 Δεκεμβρίου 2018, Παγκόσμια Ημέρα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ημέρα που φέτος εορτάζονται τα 70 χρόνια από την υπογραφή της Οικουμενικής Διακήρυξης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, η Διεθνής Αμνηστία πραγματοποιεί μια μεγάλη συναυλία στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.
Με αφορμή τη συναυλία αυτή, συναντήσαμε τον Γαβριήλ Σακελλαρίδη, διευθυντή του ελληνικού τμήματος της οργάνωσης, για μια συζήτηση με κεντρικό θέμα τα ανθρώπινα δικαιώματα.
H συναυλία της Διεθνούς Αμνηστίας έχει ως τίτλο “Τραγουδάμε για τους ανθρώπους που δεν έχουν φωνή”. Ποιοι είναι, κατά τη γνώμη σας, οι άνθρωποι αυτοί στην ελληνική κοινωνία;
Είναι αυτοί οι άνθρωποι που νιώθουν μόνοι και αν ανίσχυροι μπροστά στην αδικία, είτε αυτή προέρχεται από την εξουσία –θεσμική ή και μη- είτε από αυτό που θεωρείται «πλειοψηφία». Είναι οι άνθρωποι που νιώθουν το άδικο να τους πνίγει και νιώθουν ότι δεν υπάρχει κανείς και καμία δίπλα τους να τους ακούσει και να τους βοηθήσει. Εμείς αυτή την αδικία την παίρνουμε προσωπικά. Η Διεθνής Αμνηστία θέλει να την κάνει προσωπική της υπόθεση και να τους δώσει πραγματική και δυνατή φωνή. Μπορεί να είναι οι πρόσφυγες, μπορεί να είναι αυτοί ή αυτές που έχουν διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό, μπορεί να είναι όσοι και όσες η κοινωνία κατατάσσει με τον τρόπο της στους/στις τρομακτικούς/-ες «Άλλους/-ες». Για εμάς τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι οικουμενικά και αφορούν όλους τους ανθρώπους. Και αφορούν διπλά και τριπλά αυτούς/-ες τα δικαιώματα των οποίων καταπατώνται.
Όλα τα έσοδα της συναυλίας θα διατεθούν για την υλοποίηση του Εκπαιδευτικού Προγράμματος του Ελληνικού Τμήματος. Μιλήστε μας λίγο για το πρόγραμμα αυτό. Τι περιλαμβάνει;
Η Διεθνής Αμνηστία σε όλο τον κόσμο επενδύει σημαντικά σε αυτό το πρόγραμμα εκπαίδευσης και έχει αναπτύξει εξαιρετική τεχνογνωσία και εμπειρία. Και στην Ελλάδα το πρόγραμμα αυτό λειτουργούσε από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 μέχρι και στις αρχές της κρίσης. Τα αποτελέσματα ήταν σημαντικά. Ακόμα και σήμερα γνωρίζουμε κόσμο που μας μιλάει για την εμπειρία που είχε από το πρόγραμμα αυτό. Θεωρούμε πως σε συνεργασία με την εκπαιδευτική κοινότητα και τους γονείς –και με την έγκριση του Υπουργείου Παιδείας- μπορούμε να μιλήσουμε με τρόπο προσιτό για τα ανθρώπινα δικαιώματα στους μαθητές και τις μαθήτριες όλων των ηλικιών και να συμβάλουμε στο να μπουν οι βάσεις για μία καλύτερη κοινωνία.
Πόσο έντονη είναι η παρουσία των ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων στο πρόγραμμα αυτό;
Θεωρούμε πολύ σημαντική πτυχή σε αυτά τα μαθήματα και την εκπαίδευση στα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+. Μέχρι σήμερα τέτοια θέματα θεωρούνται ταμπού στην εκπαιδευτική διαδικασία. Άλλοτε μπαίνουν κάτω από το χαλάκι, άλλοτε υπάρχει η ειρωνεία από τους πιο «νταήδες» άλλοτε επικρατεί απλώς η αδιαφορία. Κακά τα ψέματα. Αν τα παιδιά από τις μικρές ηλικίες δεν μάθουν να αποδέχονται τον διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό ως κάτι απολύτως φυσιολογικό δύσκολα θα αλλάξουν οι συνειδήσεις. Αν απλώς αναπαράγουν τα υπάρχοντα στερεότυπα, δεν μπορούμε να αισιοδοξούμε για το μέλλον. Όμως υπάρχει και ένας επιπλέον λόγος: Να σταματήσει επιτέλους το bullying σε μαθητές/-ριες που «μοιάζουν» διαφορετικοί/-ες στα μάτια των υπολοίπων. Να μάθει η εκπαιδευτική κοινότητα να αγκαλιάζει αυτά τα παιδιά και να τους δίνει τη δυνατότητα να συμμετέχουν στην καθημερινή εκπαιδευτική διαδικασία χωρίς άγχος και χωρίς φόβο. Αυτό είναι και κάτι που πρέπει να απασχολήσει και την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας. Ως Αμνηστία δεν μπορούμε να υποκαταστήσουμε τον ρόλο της Πολιτείας που έχει την ευθύνη για τα παραπάνω, μπορούμε όμως μέσα από το Πρόγραμμά να δείξουμε ότι μπορεί να γίνει αλλιώς και με απτά αποτελέσματα.
Ποιες είναι η δράσεις της Διεθνούς Αμνηστίας που σχετίζονται με τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα;
Η Διεθνής Αμνηστία έχει υψηλά στην ατζέντα της τα ζητήματα των ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων τόσο σε παγκόσμιο επίπεδο όσο και στην Ελλάδα. Είναι πολλές οι προσωπικές υποθέσεις «εγκλημάτων μίσους» λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού σε ολόκληρο τον κόσμο που η Αμνηστία έχει αγκαλιάσει. Στην Ελλάδα χαρακτηριστική ήταν η περίπτωση του Κώστα, που δέχτηκε επίθεση από αγνώστους μαζί με τον σύντροφό του στην πλατεία Βαρνάβα, στο Παγκράτι. Η Διεθνής Αμνηστία σε παγκόσμιο επίπεδο κινητοποιήθηκε για την απόδοση δικαιοσύνης και τη προστασία από εγκλήματα μίσους. Μέχρι σήμερα έχουμε στα γραφεία μας μία σημαία με τα χρώματα του ουράνιου τόξου γεμάτη υπογραφές και αφιερώσεις από τη Ν. Κορέα για τον Κώστα.
Σήμερα τρέχουμε δύο εκστρατείες σε παγκόσμιο επίπεδο, μία για την Marielle Franco, την Βραζιλιάνα δημοτική σύμβουλο του Ρίο ντε Τζανέϊρο που δολοφονήθηκε εξαιτίας της δράσης της ως υπερασπίστρια των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ+ και των κατοίκων των φαβελών και μία για τη Βιταλίνα, μία Ουκρανή λεσβία που δέχτηκε επίθεση με οξύ από ακροδεξιούς.
Πολύ σημαντική όμως ήταν και η κοινή εκστρατεία που κάναμε πέρυσι με το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών, την Color Youth και την All Out σχετικά με το σχέδιο νόμου –τότε- για τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου. Μας δίδαξε πολλά, μας έδωσε κουράγιο και ενέργεια και μας ανοίγει ευκαιρίες για κοινή δράση.
Η Διεθνής Αμνηστία έχει πάρει σαφή θέση σε σχέση στην υπόθεση της δολοφονίας του Ζακ Κωστόπουλου. Πώς όμως αξιολογείτε την αντίδραση της ελληνικής κοινωνίας απέναντι στην υπόθεση; Ποιες προβληματικές πιστεύετε ότι προκύπτουν;
Η υπόθεση του Ζακ είναι σημείο καμπής για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην χώρα μας γιατί συμπυκνώνει με ακραίο και τραγικό τρόπο όλες τις αντιφάσεις της ελληνικής κοινωνίας. Από την μία έδωσε χώρο να ανοίξει το καπάκι του υπονόμου και να ξεχυθεί όλο το μίσος για την διαφορετικότητα με τη βοήθεια συγκεκριμένων ΜΜΕ, ενώ παράλληλα δημιούργησε ένα τεράστιο κίνημα αλληλεγγύης που μπορεί να αποτελέσει ασπίδα. Η ποινική και πειθαρχική διαδικασία για την απόδοση δικαιοσύνης για τον θάνατο του Ζακ εμφανίζει σοβαρές ανεπάρκειες και καθυστερήσεις, ενώ και οι δικηγόροι της οικογένειας έχουν εκφράσει συγκεκριμένα τις σοβαρές τους ανησυχίες για τον τρόπο διεξαγωγής της ποινικής διαδικασίας. Επιπλέον, σύμφωνα με τα στοιχεία της δικογραφίας, είναι αναγκαία η διερεύνηση των ποινικών ευθυνών των αστυνομικών οργάνων, σχετικά με την υπερβολική χρήση βίας κατά την παρέμβασή τους, αλλά και ενδεχόμενη ευθύνη τους στον θάνατο του Ζακ. Τέλος, είναι αναγκαία η διερεύνηση ενδεχόμενου κινήτρου μίσους και προκατάληψης, τόσο για την επίθεση όσο και για τη συμπεριφορά της αστυνομίας.
Ως Διεθνής Αμνηστία, έχουμε επιμείνει από την πρώτη στιγμή στην ανάγκη διεξαγωγής μιας άμεσης, αμερόληπτης, ανεξάρτητης και κατάλληλης έρευνας, με στόχο την απόδοση ευθυνών σε όλους τους εμπλεκόμενους δράστες. Συντασσόμαστε μαζί με το κίνημα αλληλεγγύης στον Ζακ, και ανακοινώνουμε ότι τις επόμενες μέρες ξεκινάμε διεθνή εκστρατεία με αίτημα την απόδοση δικαιοσύνης για τον θάνατο του Ζακ
Πιστεύετε ότι είναι έντονη πλέον η ανάγκη για συνασπισμό των φορέων που δραστηριοποιούνται στον χώρο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων;
Πάντοτε ήταν σημαντική η συνεργασία, ο διάλογος και οι κοινές δράσεις όλων των φορέων. Δεν υπάρχουν περιθώρια περιχαράκωσης αφού ο κοινός σκοπός είναι δύσκολος και απαιτεί συντονισμό και κοινή προσπάθεια. Και αυτό είναι κάτι ελπιδοφόρο όταν βλέπουμε τους αγώνες της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας και μας διδάσκει πολλά.
Η Διεθνής Αμνηστία αποτελεί μια οργάνωση, η οποία – μεταξύ άλλων – προσπαθεί να λειτουργήσει ως μια δυναμική ομάδα πίεσης με στόχο να δημιουργηθούν οι απαραίτητες πολιτικές/ νομοθετικές προϋποθέσεις ώστε να διασφαλιστούν τα δικαιώματα ευάλωτων κοινωνικών ομάδων. Ως ένας άνθρωπος που έχετε περάσει και από τον χώρο της ενεργούς πολιτικής δράσης, πόσο εύκολο θεωρείτε ότι είναι αυτό στην Ελλάδα;
Εύκολο δεν είναι, αλλά γίνεται ευκολότερο όταν υπάρχει κόσμος που αγωνίζεται για τα δικαιώματα και πιέζει προς αυτή την κατεύθυνση. Έτσι ωριμάζουν οι συνθήκες για να μπορεί η κεντρική εξουσία να αφουγκραστεί ότι πλέον έχει φτάσει ο καιρός για να αλλάξουν κάποια πράγματα προς το καλύτερο. Αυτό που συμβαίνει στην κεντρική πολιτική σκηνή σε ζητήματα δικαιωμάτων είναι αντανάκλαση των κοινωνικών διεργασιών, έστω και με κάποια χρονοκαθυστέρηση. Μέχρι σήμερα, έχουμε δει επιτυχημένες προσπάθειες τέτοιας πίεσης σε ορισμένα ζητήματα. Αυτό μας κάνει να αισιοδοξούμε. Σίγουρα όμως είναι συνάρτηση της ευαισθητοποίησης και της κινητοποίησης της κοινωνίας.
Πόσο ευαισθητοποιημένος σε σχέση με τα ανθρώπινα δικαιώματα αξιολογείτε πως είναι ο πολιτικός κόσμος σήμερα;
Πιστεύω ότι τα πράγματα είναι καλύτερα από παλιά. Ξεκάθαρα. Πιστεύω ότι οριζόντια ο πολιτικός κόσμος –ανεξάρτητα παράταξης-είναι πιο ανοιχτός από ότι ήταν. Αλλά αυτό δεν έχει συμβεί τυχαία, αλλά είναι αποτέλεσμα συσσωρευμένων αγώνων να σπάσουν προκαταλήψεις και φοβίες χρόνων. Κάποιοι και κάποιες έπρεπε να μπουν μπροστά και να συγκρουστούν με τα θηρία αντιμετωπίζοντας την χλεύη, την καχυποψία και φυσικά την καταστολή. Από την άλλη, παρά την όποια βελτίωση, αυτά τα πράγματα δεν είναι σταθερά, δεν είναι παγιωμένα. Εύκολα μπορεί να υπάρξει οπισθοδρόμηση, αν υπάρξει εφησυχασμός. Όσο περισσότεροι και περισσότερες αγωνίζονται για τα ανθρώπινα δικαιώματα τόσο πιο ευαισθητοποιημένος θα είναι ο πολιτικός κόσμος.
Ποιος είναι ο μεγαλύτερος εχθρός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις μέρες μας;
Η αδράνεια, η απάθεια. Η αντίληψη ότι «δεν με νοιάζει, δεν με αφορά, δεν θα συμβεί σε μένα κάτι τέτοιο ούτε στους δικούς μου». Πάρτε για παράδειγμα την υπόθεση του Ζακ. Ένας-δύο άνθρωποι βρέθηκαν εκείνη τη στιγμή να πουν «τι κάνετε ρε; Θα τον σκοτώσετε». Οι υπόλοιποι κοιτούσαν αποσβολωμένοι τον όχλο. «Δεν μας αφορά αυτό που γίνεται μπροστά στα μάτια μας. Το έχουμε δει και στην τηλεόραση και μετά όταν τελειώσει η ταινία, κλείνουμε την τιβί και κοιμόμαστε ήσυχοι». Δεν λέω ότι είναι εύκολο να τα βάλεις με το πλήθος. Χρειάζεται μία υπέρβαση εκείνη τη στιγμή. Όμως δεν είναι εικονικός κόσμος αυτός που ζούμε. Είναι πραγματικός και η απάθειά μας έχει απτές επιπτώσεις στους γύρω μας. Αν δεν σπάσει αυτό το μέτωπο της απάθειας, δύσκολα θα υψώσουμε ασπίδα στα ανθρώπινα δικαιώματα. Όμως μην χάνουμε την αισιοδοξία μας. Στο χέρι μας είναι. Και είναι πολύ ωραίος σκοπός για ταχθείς και να αφιερώσεις τον κόπο σου και τον χρόνο σου.
