Μισογυνισμός και άλλες καθημερινές ιστορίες

Αγαπητό αναγνωστικό κοινό, το αφιέρωμα που ακολουθεί δεν θέλει να σας συστήσει με το φαινόμενο του μισογυνισμού, ούτε να σας προσφέρει κάποια θεωρητικά παραδείγματα σχετικά με τις αρνητικές συνέπειες του. Αντιθέτως, θα προσπαθήσει να σας πείσει για το μέγεθος του, μέσα από τις καθημερινές μας (σας) ιστορίες, με σκοπό να καταλάβετε ότι καθημερινά όλες και όλοι μας παλεύουμε με τον μισογυνισμό και μας παλεύει. Διαβάστε υπεύθυνα…

Οι ιστορίες

Βασιλική, λεσβία, ετών 33
Πάντα από μικρή, όταν παίζαμε στην γειτονιά το απόγευμα με την αδερφή μου, αισθανόμουν ότι τα αγόρια έχαιραν ιδιαίτερων προνομιών αφού, λόγω της μυϊκής τους δύναμης, μπορούσαν να παίζουν σε όλα τα παιχνίδια, ήταν οι «κυρίαρχοι» στην παιδική χαρά της γειτονιάς και το «γιατί» ήταν σαφές: γιατί ήταν αγόρια. Αν πλησίαζες δε και ήθελες και εσύ να ανέβεις ανάποδα στην τσουλήθρα κάνοντας κάτι «αντισυμβατικό», οι μισές μαμάδες είχαν ανέβει ήδη πάνω στα παγκάκια και τσίριζαν. Κάπως έτσι από μικρή αισθανόμουν ενοχή που ήμουν κορίτσι όταν κατάφερνα να κάνω πράγματα τα οποία θεωρητικά δεν μπορούσα γιατί… ήμουν κορίτσι. Και ενώ τα χρόνια πέρασαν και έφτασα αισίως 33, λίγο καιρό πριν και ενώ άσπριζα με ασβέστη το μαντρότοιχο του οικογενειακού εξοχικού, λέω στη φίλη μου, πριν προλάβω να βάλω τη γλώσσα μου στο μυαλό «Καλά, αυτή η δουλειά είναι πολύ εύκολη. Γι’ αυτό από παλιά την κάνουν γυναίκες κυρίως και όχι άντρες.» Παναγία μου! Είχαν περάσει στο υπόστρωμα της συνείδησής μου τα στερεότυπα για την κατωτερότητα του γυναικείου φύλου. Τρόμαξα, κυρίως για τον τρόπο με τον οποίο καλλιεργούνται υπόγεια οι στερεότυπες αντιλήψεις και μια ωραία ημέρα χωρίς καμία ένδειξη ύπαρξης, έρχονται στην επιφάνεια και εκφράζονται ακόμα και από ορκισμένους πολέμιούς τους, αναπάντεχα σαν κεραυνός εν αιθρία. Συνέχισα να ασπρίζω τον τοίχο μόνη μου, για «τιμωρία»!

Αντωνία, straight, ετών 46
Οι Έλληνες -και Ελληνίδες- δυστυχώς ακόμα και στην εποχή που ζούμε δρουν και αντιδρούν με τις σοβινιστικές ιδέες και τα πρότυπα των προηγουμένων γενεών. Είτε επειδή τους το έχει «περάσει» η οικογένεια τους, είτε επειδή το επιλέγουν συνειδητά ή ασυνείδητα γιατί αυτή είναι η εύκολη οδός που δε χρειάζεται και πολύ σκέψη από μέρους τους. Τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα από δικές μου εμπειρίες έχουν να κάνουν με ανδροκρατούμενα ως τώρα περιβάλλοντα. Στο συνεργείο αυτοκινήτων ο μηχανικός σοκάρεται που γνωρίζω τι είναι το καρμπιρατέρ και ποια είναι η λειτουργία του στο αυτοκίνητο. Ή ακόμα χειρότερα για αυτούς που ξέρω να αλλάζω λάστιχο. Στον αθλητισμό και ειδικά στο ποδόσφαιρο: περιστατικό πρόσφατο στο σούπερ μάρκετ που μιλούσαν δύο … αρσενικά για το Champions League και επειδή γνώριζα ποιες ομάδες είναι στον τελικό όχι απλά με αγνόησαν αλλά με κοίταξαν και με άκρως υποτιμητικό ύφος. Τέλος, η κλασσική ατάκα των άλλων οδηγών στο δρόμο που αν καθυστερήσεις ένα λεπτό να παρκάρεις φωνάζουν δυνατά : «πήγαινε φτιάξε κανά παστίτσιο καλύτερα !» Γιατί η θέση της γυναίκας κατά τη γνώμη τους είναι στη κουζίνα και φυσικά στο κρεβάτι να είναι έτοιμες για όταν το … αρσενικό έχει όρεξη για σεξ. Το έτος είναι 2018 ΜΕΤΑ Χριστόν αλλά το memo δεν το έλαβαν ακόμη…

Χάρρυ, τρανς άνδρας, ετών 36
Από περιστατικά σεξισμού και μισογυνισμού άλλο τίποτα. Ποιο να πρώτο θυμηθώ. Όταν ήμουν φοιτητής στη σχολή είχαν πει σε κάποιον για εμένα ότι είμαι «μια κλασσική φοιτήτρια» δηλαδή, σύμφωνα με τη δική τους λογική το μόνο που με νοιάζει είναι να κάνω σεξ… Έχουν πει ότι ήμουν με έναν πρώην μου για να μου δίνει δουλειά… Έχουν κριτικάρει τα χρώματα στη δουλεία μου (* ο Χάρυ ασχολείται με εικονογράφηση*) ως «πολύ γυναικεία». Συνάδελφοι παλαιότερα έκαναν συζητήσεις για το στήθος μου όπως επίσης και όταν έκανα coming out μερικά άτομα μου είπαν ότι «κρίμα τα βυζιά, ήσουν ωραίο γκομενάκι.» Μια τραγική πραγματικά εμπειρία που έχω ζήσει είναι από μητέρα πρώην φίλου μου. Ζούσε σε χωριό, εκβίασε τον γιο της να μάθει που μένω, ήρθε στο σπίτι μου και μου έκανε σκηνή! Έψαξε και βρήκε το τηλέφωνο των γονιών μου και τους πήρε να τους πει ότι: «Είναι επικίνδυνη, θέλει να σπιτώσει τον γιό μου και να μου πάρει την περιουσία!». Ένα άλλο-ακόμα…- τυχαίο παράδειγμα σεξισμού προς σώμα assigned female at birth: μια φορά είχα κάνει μια ανάρτηση στο διαδίκτυο για την εικόνα που έχει ο κόσμος για τα τρανς άτομα και ότι δεν είμαστε μοντέλα για την τέρψη κανενός – είχα βάλει φωτογραφία μου με ανοιχτό πουκάμισο- είχε έρθει άγνωστος μου άνδρας και είπε την «όμορφη» του άποψη: «δεν με νοιάζει τι είσαι, εγώ τα βυζάκια σου τα γ*μαγα.» Και το πιο κραυγαλέο που θυμάμαι είναι για έναν συνάδελφο που έλεγε: « όταν πας στο νοσοκομείο δεν υπάρχει τίποτα κακό στο να είσαι κάτω από πολλές νοσοκόμες , φτάνει αυτές να κάτω από 60 χρονών και λιγότερα από 100 κιλά.» Πραγματικά δεν ξέρω τι από όλα αυτά είναι χειρότερο. Μάλλον όλα και αυτό είναι το πιο κακό.

Βανέσα, τρανς γυναίκα
Μια μισογυνιστική συμπεριφορά (ανάμεσα στις πολλές) που μου έρχεται πρόχειρα στο μυαλό είναι στον δρόμο -που μου έχει συμβεί πολλές φορές. Περπατάω και οδηγοί ή επιβάτες βλέποντας με από πίσω όπως προχωράω, μη καταλαβαίνοντας καν ότι είμαι τρανς (εκεί να δεις σεξισμό που δέχομαι…) κάνουν συνεχώς σεξιστικά σχόλια με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα ένα μεσημέρι που πήγαινα κομμωτήριο φορώντας ένα απλό τζιν παντελόνι και ένα πουκάμισο, πέρασε ένα αυτοκίνητο και ο οδηγός με φώναζε πουτάνα μέσα στον δρόμο! Άλλο ένα περιστατικό ήταν σε μία υπηρεσία που για να με εξυπηρετήσει υπάλληλος με πίεζε να του δώσω το τηλέφωνο μου για να βγούμε… Τελικά δεν του το έδωσα και δεν έγινε η δουλειά μου και αναγκάστηκα να πάω άλλη ημέρα. Όλα έχουν να κάνουν με την φαλλοκρατική αντίληψη ότι οι γυναίκες είμαστε σεξουαλικά αντικείμενα στην υπηρεσία του άνδρα.

Κίρκη, queer, ετών 26
Το να νιώσεις «περίεργα» απλά και μόνο γιατί είσαι γυναίκα είναι κάτι, που όσο παράξενο κι αν φαίνεται το έχω νιώσει μόνο από την ίδια μου τη γιαγιά. Μια γυναίκα δυναμική, αρχηγός όλων, που όμως ποτέ δεν εκτίμησε κατά βάθος την γυναικεία της φύση κι έτσι την υποτιμά υπόγεια και το δείχνει με το μέσο που αποτελεί την πιο απλή και ταυτόχρονα την πιο τρυφερή κίνηση φροντίδας: το φαγητό. Το φαγητό στο σπίτι της φτιάχνεται πάντα κατά παραγγελία αποκλειστικά του εγγονού της. Εάν μείνει μόνο μια μερίδα φαγητού στην κατσαρόλα, εκείνη πάντα και μόνο, νόμος απαράβατος, πρέπει να μείνει για τον εγγονό, το γαμπρό, τον αδερφό της. Για όποιον, τέλος πάντων, φέρει μπροστά το αρσενικό άρθρο. Σήμερα το μεσημέρι ο κανόνας επιβεβαιώθηκε. Εγώ τόλμησα να βάλω στο πιάτο μου τις τελευταίες φακές και εκείνη έντρομη για να προλάβει μου πέταξε ένα απλοϊκό «Μα, εάν φας εσύ, ο αδερφός σου θα μείνει νηστικός» και στην εύλογη απορία μου «μα κι εγώ δε νηστική θα μείνω;» η απόκρισή της ήταν «ναι, αλλά ο αδερφός σου είναι άντρας». Απλά, λιτά, χωρίς καμία υπόνοια δισταγμού.

Ρίτα, straight γυναίκα, ετών 73
Μεγαλώσαμε χωρίς το μπαμπά μου γιατί ήταν πολιτικός κρατούμενος, έλειπε 15 χρόνια. Με άφησε 9 μηνών και τον ξαναείδα στα 15. Μέναμε σε ένα δίχωρο σπίτι προσφυγικό στη Φιλαδέλφεια με την αδερφή μου και τη μητέρα μου. Το σπίτι ήταν της μαμάς μου, αλλά το μοιραζόμασταν με την οικογένεια της αδερφή της. Η μητέρα μου δούλευε όλη την ημέρα μέχρι και το δείλι. Ο άντρας της θείας μου ήταν σταθμάρχης. Φοβόμασταν πολύ όταν γύριζε από τη δουλειά, γιατί αν είχε νεύρα χτύπαγε τις ξαδέρφες μου αλλά και εμένα και την αδερφή μου αν κάναμε φασαρία όταν παίζαμε. Όταν ήταν σπίτι, συνέχεια κρυβόμασταν κάτω από το τραπέζι. Το έπαιζε ο καπετάνιος του σπιτιού γιατί έλειπε ο μπαμπάς μου και ήμασταν τρεις γυναίκες μόνες, έλεγε η μαμά μου – ο Θεός να την αναπαύσει. Μια μέρα με χτύπησε πολύ και έσπασε το τύμπανό μου, έχω χάσει το 70% της ακοής από το δεξί μου αυτί. Η μαμά μου όμως δεν το άφησε έτσι, μετά το χειρουργείο τους έδιωξε κακήν κακώς από το σπίτι μας, τι και αν έλειπε ο μπαμπάς μου, η αδικία αποκαταστάθηκε.

Λίνα, λεσβία
Στο σχολείο να έχεις «δικαίωμα» να παίζεις με τα αγόρια μπάσκετ/ποδόσφαιρο μόνο αν χώνεις πολλά γκολ κ καλάθια, ενώ όλα τα αγόρια παίζουν ακόμα κι αν κοιμούνται. Στους συλλόγους να προπονείσαι πάντα στα χειρότερα γήπεδα και τις πιο άκυρες ώρες γιατί προηγούνται τα αντρικά τμήματα. Οι καθηγητές να απορούν γιατί να ασχοληθείς αποκλειστικά με τον αθλητισμό ενώ είσαι κορίτσι. Να είσαι καταδικασμένη να είσαι πάντα ερασιτέχνης ή «ημιεπαγγελματιας» ενώ αφιερώνεις τις ίδιες ώρες με τον άνδρα συναθλητή σου που είναι αναγνωρισμένος ως επαγγελματίας. Αντί για κανονικό μισθό να παίρνεις οδοιπορικά και μια θέση στις ακαδημίες βρεφών. Να είναι ταβάνι σου να προπονήσεις την ομάδα γυναικών του αθλήματός σου. Αντιστοίχως αυτό να είναι υποβάθμιση για το άνδρα συνάδελφο σου. Να σε υποχρεώνουν να φοράς φούστα ενώ σε βολεύουν τα σορτσάκια. Να σπας παγκόσμια ρεκόρ κ να σε ρωτάνε αν θες να γίνεις μητέρα, αν σου αρέσει το μακιγιάζ κ τι μάρκες ρούχων φοράς. Να είσαι πρωταθλήτρια και να αποδίδουν τα εύσημα στον άνδρα που σε κοουτσάρει.. Να είσαι πρωταθλήτρια και να πρέπει να αποδεικνύεις ότι είσαι η στερεοτυπική γυναίκα, γιατί αλλιώς δεν είσαι γυναίκα.

Ο μισογυνισμός

Η άμεση απάντηση στο τι είναι μισογυνισμός είναι “το μίσος προς τις γυναίκες” ή για να είμαστε πιο ακριβείς “το μίσος απέναντι σε όσα έχουμε μάθει να χαρακτηρίζουμε κοινωνικά ως γυναικεία”. Αν μείνουμε σε αυτό, εμπεριέχει σχεδόν όλα όσα θέλουμε να πούμε, αλλά με την πάροδο του χρόνου και τη συνεχόμενη απάθεια που υπάρχει μπροστά στα φαινόμενα μισογυνισμού, η έννοια έχει χάσει την έντασή της, ενώ αντίστοιχες αλλοιώσεις υπόκεινται και λέξεις που χρησιμοποιούνται για τον ίδιο λόγο, δίνοντας όμως περισσότερη έμφαση και έχοντας ευρύτερη εφαρμογή: Σεξισμός, ρατσισμός, φασισμός.

Ο εσωτερικευμένος μισογυνισμός

Σύμφωνα με την ομάδα Καμένα Σουτιέν, “εσωτερικευμένος μισογυνισμός ονομάζεται η πεποίθηση που έχουν οι γυναικείες ταυτότητες μιας κοινωνίας αφενός ότι τα στερεότυπα, τα πρότυπα και οι ρόλοι που προωθεί η κοινωνία αναφορικά με τη γυναικεία συμπεριφορά είναι απαραίτητο να ακολουθούνται από κάθε τέτοια ταυτότητα, αφετέρου ότι στην περίπτωση που η στάση και οι επιλογές μιας γυναίκας δεν θεωρούνται “αρμόζουσες”, θα δεχτεί την κατάκριση των υπολοίπων”.

Μισογυνισμός και ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα

Το φαινόμενο του μισογυνισμού είναι έντονο ακόμη και εντός της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, η οποία σε αρκετές περιπτώσεις φαίνεται να αναπαράγει τις κυρίαρχες πατριαρχικές αντιλήψεις και αναγνώσεις για ότι κοινωνικά έχουμε μάθει να αναγνωρίζουμε ως θηλυκό ή γυναικείο.  Η θηλυκότητα ορίζεται ως κάτι πολύ περιορισμένο, δαιμονοποιείται και γίνεται αδυναμία και στόχος για κοροϊδία, ακόμη και από τα ίδια άτομα που την εκφράζουν. Παρόλ΄αυτά, τον τελευταίο καιρό γίνεται μια προσπάθεια να ξεπεραστεί η αντίληψη αυτή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η θεματική του φετινού Athens Pride που έχει να κάνει με τις θηλυκότητες (και με κεντρικό σύνθημα το “παρούσα”).

Η σημασία του φεμινισμού

Ο φεμινισμός είναι ένας τρόπος αντιμετώπισης του μισογυνισμού και απάντηση στην πατριαρχική αντίληψη για την έννοια του “θηλυκού/γυναικείου”. Ιστορικά ο φεμινισμός έχει υποστεί πολλές μεταβολές και έχει επαναπροσδιορίσει τις θέσεις του είτε περισσότερο ριζοσπαστικά είτε εξισορροπητικά. Υπάρχουν εκφραστές του φεμινισμού και στο ανδρικό φύλο, αλλά πολλές φορές μία τέτοια στάση θεωρείται καταχρηστική του ανδρικού προνομίου. Ένα γόνιμο πεδίο για τις φεμινιστικές απόψεις είναι η queer θεωρία και τα ΛΟΑΤΚΙ, που έχοντας αντιμετωπίσει φαινόμενα ρατσισμού εις βάρος τους, μπορούν να συμμαχήσουν με το φεμινιστικό κίνημα και να αντιδράσουν στην πατριαρχία.

Και μια ακόμη ιστορία για τον μισογυνισμό

(Ερωφίλη Κόκκαλη)

Queen bee

Από την Κυψέλη με αγάπη.
Ετοιμάστε την κοινωνία σας. Έρχομαι.