“Δεν ξέρω αν είμαι gay… Πολλές φορές φοβάμαι ότι θα μου κάνουν κακό”
Παντελής*, gay 17 ετών.
«Το bullying στο σχολείο μου συνεχίζεται σε βάρος μου και δεν έχω ούτε τη στήριξη των καθηγητών μου.»
Μανώλης*, gay 15 ετών, από την επαρχεία, καλεί για 2η φορά.
“Δεν περνώ μία φάση, είναι η ζωή μου. Αντί να προσπαθούν να μου πουν ακόμη και το τι αισθάνομαι, θέλω απλά να με πιστέψουν.”
Αναστασία*, λεσβία 18 ετών.
“Πώς θα αλλάξω φύλο; Θέλω να το συνεχίσω το σχολείο, αλλά είναι πολύ δύσκολο για ένα τρανς κορίτσι, ειδικά σε μια μικρή κοινωνία.»
Αριάδνη*, τρανς κορίτσι 17 ετών, ζει στην επαρχεία.
“Υπάρχει ανεκτικότητα και σεβασμός στο σχολείο μας, αλλά τα παιδιά είναι παιδιά, ξέρετε τώρα…μπορούν να γίνουν απότομα, να πουν πράγματα που πληγώνουν, να απομονώσουν κάποιο παιδί. Πείτε μας, τι να κάνουμε με τη μαθήτριά μας την Αγγελική που θέλει να προσδιορίζεται ως Παναγιώτης; Πολλοί συνάδελφοι νιώθουν αμηχανία. Είναι ένα δυναμικό παιδί, που το «θέλω» του το διεκδικεί.”
Αργύρης*, εκπαιδευτικός Λυκείου.
«Η κόρη μου είναι 13 ετών και μου είπε ότι είναι ερωτευμένη με ένα κορίτσι. Αντιμετωπίζει απίστευτο bullying στο σχολείο από τους συμμαθητές της, γιατί είναι υπερευαίσθητη και δεν κάνει εύκολα φιλίες. Τι να κάνω για να τη βοηθήσω;»
Μητέρα.
Τα παραπάνω είναι μόνο μερικά ενδεικτικά περιστατικά, που φτάνουν καθημερινά στις ψυχολόγους της Γραμμής Ψυχολογικής Στήριξης 11528-ΔΙΠΛΑ ΣΟΥ για ΛΟΑΤΚΙ άτομα, τις οικογένειές τους και για εκπαιδευτικούς.
Η επιστημονική υπεύθυνη της Γραμμής Ψυχολογικής Στήριξης 11528-ΔΙΠΛΑ ΣΟΥ, Νάνσυ Παπαθανασίου, Κλινική Ψυχολόγος PhD, η επιστημονική συνεργάτιδα και ψυχολόγος Έλενα Χρηστίδη, κι η project manager Κλεοπάτρα Οικονομίδου, μοιράστηκαν με το antivirus μερικές σκέψεις με αφορμή τη σημερινή Πανελλήνια Σχολική Ημέρα κατά της Βίας και του Εκφοβισμού στο Σχολείο.
“Είναι δικαίωμα του κάθε παιδιού να μπορεί να πηγαίνει στο σχολείο του χωρίς να φοβάται ή να αισθάνεται ότι απειλείται” , υπογραμμίζει πρώτα και κύρια με απόλυτη σαφήνεια η Νάνσυ Παπαθανασίου προσθέτοντας:
«Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι οι περισσότερες δυσκολίες των ΛΟΑΤΚΙ εφήβων οφείλονται, όχι στον σεξουαλικό προσανατολισμό ή/και την ταυτότητα φύλου τους, αλλά στις διακρίσεις, που αντιμετωπίζουν επειδή είναι ΛΟΑΤΚΙ άτομα. Η απειλή της κοινωνικής απομόνωσης, του εξευτελισμού και -σε πολλές περιπτώσεις- ακόμη και της σωματικής βίας είναι ο σημαντικότερος παράγοντας επικινδυνότητας για την προσαρμογή τους στο σχολείο και την ψυχική τους υγεία.
Ταυτόχρονα, είναι παράλογο και κακοποιητικό για μια δημοκρατική και συμπεριληπτική κοινωνία, να περιμένει ότι τα ΛΟΑΤΚΙ νεαρά άτομα θα κρύψουν τον σεξουαλικό προσανατολισμό ή/και την ταυτότητα φύλο τους, ώστε να μη χρειαστεί να αντιμετωπίσουν διακρίσεις. Παρόμοιες διακρίσεις αντιμετωπίζουν και οι γονείς ΛΟΑΤΚΙ μαθητριών και μαθητών, με αποτέλεσμα να νιώθουν συχνά ντροπή κι ότι έχουν κάτι λάθος.
Άμεση συνέπεια αυτού του στίγματος που πέφτει και στην οικογένεια είναι ότι τα ΛΟΑΤΚΙ παιδιά δεν μπορούν να βρουν υποστήριξη και αισθάνονται ακόμη πιο απομονωμένα. Δεν είναι τυχαίο ότι είναι συντριπτικά μεγαλύτερα τα ποσοστά ΛΟΑΤΚΙ εφήβων που παρουσιάζουν συμπτώματα κατάθλιψης, προβλήματα συμπεριφοράς, και μπορεί να προβούν σε απόπειρες αυτοκτονίας σε σχέση με τους συνομηλίκους τους.»
Λίγα νομικά:
Απόφαση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Παρίσι, Δεκ. 2015): “Κάθε σχολικό περιβάλλον οφείλει να παρέχει ασφάλεια, συμπερίληψη και επαρκείς υποδομές υγιεινής.»
Νόμος του 1985 για τον Στόχο της Εκπαίδευσης: «Η ολόπλευρη, αρμονική και ισόρροπη ανάπτυξη των διανοητικών και ψυχοσωματικών δυνάμεων των μαθητριών και μαθητών, ώστε, ανεξάρτητα από φύλο και καταγωγή, να έχουν τη δυνατότητα να εξελιχθούν σε ολοκληρωμένες προσωπικότητες και να ζήσουν δημιουργικά» .
Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού (Convention on the Rights of the Child, 1989 & Νόμος 2101/92 στη χώρα μας): “Όλα τα παιδιά γεννιούνται με βασικές ελευθερίες και δικαιώματα που απολαμβάνουν” .
“Τα ποσοστά που αφορούν σε περιστατικά bullying, που σχετίζονται με τον σεξουαλικό προσανατολισμό, την ταυτότητα ή την έκφραση φύλου ή/και με τους έμφυλους ρόλους είναι ανησυχητικά” , υπογραμμίζει με τη σειρά κι η ψυχολόγος Έλενα Χρηστίδη:
«Μαθήτριες και μαθητές συχνά θυματοποιούνται, επειδή τους αποδίδεται διαφορετικός σεξουαλικός προσανατολισμός ή έκφραση φύλου, χωρίς απαραίτητα αυτό να ισχύει. Μόνο με την υποψία δηλαδή ή ακόμη και με την παρέκκλιση από το «κανονιστικά αναμενόμενο» πολλά παιδιά γίνονται στόχος. Βέβαια αυτό που δυσκολεύει πολύ την αναγνώριση των περιπτώσεων και την διαχείρισή τους είναι κυρίως η ελλιπής ενημέρωση. Χρειάζεται στήριξη στους εκπαιδευτικούς για να μπορούν να αναγνωρίζουν το bullying που αφορά στον σεξουαλικό προσανατολισμό ή στην έκφραση ή/και ταυτότητα φύλου και να ζητούν την κατάλληλη υποστήριξη, για ένα πιο συμπεριληπτικό σχολικό πλαίσιο και για πιο άμεση αντιμετώπιση των περιστατικών, με παράλληλη υποστήριξη των παιδιών και των οικογενειών τους.”
Λίγα δεδομένα:
Οι LGBT μαθήτριες/μαθητές που φοιτούν σε ανασφαλή σχολικά περιβάλλοντα και γίνονται στόχος διακρίσεων συχνά:
– Αισθάνονται ανασφαλείς στο σχολείο
– Αποφεύγουν τις σχολικές δραστηριότητες
– Κάνουν απουσίες
– Σημειώνουν χαμηλότερες επιδόσεις από τους συμμαθητές τους
– Παρατούν το σχολείο
“Οι διεθνείς έρευνες δείχνουν ότι κάθε φορά που μία LGBT μαθήτρια ή ένας LGBT μαθητής δέχεται λεκτική ή σωματική βία, ο κίνδυνος να προχωρήσει σε αυτοκαταστροφική συμπεριφορά είναι 2 1/2 φορές μεγαλύτερος από ένα cis straight άτομο της ηλικίας της/του” σημειώνει ακόμη η Κλεοπάτρα Οικονομίδου προσθέτοντας ότι:
«Για τον λόγο αυτό το 11528-ΔΙΠΛΑ ΣΟΥ συνεργάζεται με φορείς, όπως ο Συνήγορος του Παιδιού, η Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Α’ Αθήνας, διατηρεί στενή επαφή με σχολικούς συμβούλους και ενθαρρύνει συνέργειες με οργανώσεις και φορείς που στοχεύουν στη στήριξη της εκπαιδευτικής κοινότητας και της οικογένειας. Παράλληλα, έχοντας την Αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων παρεμβαίνουμε συμβουλευτικά με ημερίδες, σεμινάρια ή ολιγόωρες εκπαιδεύσεις στα σχολεία της επικράτειας, δωρεάν και σε συνεργασία με τους Συλλόγους Καθηγητών και τους Γονείς, ενημερώνοντας για τους έμφυλους ρόλους, την έκφραση ή/και ταυτότητα φύλου, τον σεξουαλικό προσανατολισμό, μοιραζόμαστε δημιουργικά καλές πρακτικές και διατηρούμε μία υποστηρικτική σχέση για το μέλλον με κάθε σχολείο που επισκεπτόμαστε.»
Λίγα ερευνητικά:
Ποιοτική έρευνα που διεξήχθη στις 19 Ευρωπαϊκές χώρες το 2013 από τον Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατέληξε στο συμπέρασμα ότι: «Όταν υπάρχουν μέτρα αντιμετώπισης εκφοβισμού, αυτά είναι συχνά γενικά και καταλήγουν να είναι αναποτελεσματικά στην αντιμετώπιση των διακρίσεων, ειδικά του εκφοβισμού λόγω του σεξουαλικού προσανατολισμού ή/και ταυτότητας φύλου.»
Στην Ελλάδα μια αιτία σοβαρής ανησυχίας είναι η ομοφοβία και η τρανσφοβία που δείχνουν ορισμένα μέλη του προσωπικού εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Η έρευνα ΛΟΑΤ του FRA έδειξε ότι σχεδόν το ένα τέταρτο (24%) των ερωτηθέντων θεωρούν ότι υφίστανται διακρίσεις από το προσωπικό στα εκπαιδευτικά ιδρύματα επειδή είναι ΛΟΑΤ.
Τι μπορεί να κάνει ένας εκπαιδευτικός από σήμερα κιόλας;
Η Νάνσυ Παπαθανασίου υπογραμμίζει: «Μηδενική ανοχή στη βία. Αυτό είναι το πιο δύσκολο και συνάμα το πιο σημαντικό και θέλει πολύ υπομονή και συνεχή επανάληψη, χωρίς τίποτα να αφήνεται να πέσει κάτω. Όσο περισσότερο εξασκούμαστε στην πρόληψη και στη μηδενική ανοχή στη βία, τόσο απομακρυνόμαστε από καταστάσεις που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο και μπορεί να οδηγήσουν στην καταστροφή.»
Η Έλενα Χρηστίδη σημειώνει ότι «Το πιο γενναίο και μεγάλο βήμα για τους εκπαιδευτικούς είναι να αναγνωρίσουν τα περιστατικά bullying, που γίνονται λόγω της ταυτότητας, ή έκφρασης φύλου, ή λόγω του σεξουαλικού προσανατολισμού, ως τέτοια. Να μην αποσιωπήσουν το γεγονός, αλλά να το αναδείξουν, γιατί μόνο καταγράφοντάς το και χαρακτηρίζοντάς το ως ομοφοβικό ή τρανφοβικό περιστατικό ενδοσχολικού εκφοβισμού θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε το φαινόμενο.»
Κλείνοντας, η Κλεοπάτρα Οικονομίδου παροτρύνει τις/τους εκπαιδευτικούς να καλέσουν στο 11528, να μοιραστούν τις ανησυχίες τους και να μη διστάσουν να προσκαλέσουν τους ψυχολόγους του 11528-ΔΙΠΛΑ ΣΟΥ, να βρεθούν μαζί τους, στο σχολείο, για να στηρίξουμε την σχολική κοινότητα σε ό,τι χρειάζεται.
Καλές Πρακτικές από άλλες χώρες:
Πολλά σχολεία και πανεπιστήμια στην Αυστραλία, τον Καναδά, την Ινδία, την Ολλανδία, τη Νέα Ζηλανδία, την Ταϊλάνδη, την Αγγλία και τις ΗΠΑ εξασφαλίζουν τον χώρο για τη διαμόρφωση υποστηρικτικών ομάδων, που συχνά ονομάζονται Gay-Straight Alliances. Πρόκειται για ομάδες που διοργανώνονται με πρωτοβουλία των μαθητών, με βάση το σχολείο και οι δραστηριότητές τους αγκαλιάζουν όλες και όλους, ανεξάρτητα από τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό και την ταυτότητα φύλου. Εκεί οι μαθήτριες κι οι μαθητές μπορούν να εκφράσουν ανοιχτά τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό και την ταυτότητα φύλου τους.
Στη Μάλτα, το Υπουργείο Εκπαίδευσης και Απασχόλησης δημοσίευσε έναν οδηγό με τίτλο: “Trans, Gender Variant and Intersex Students in Schools Policy” τον Ιούνιο του 2015. Με βάσει αυτόν τον οδηγό οι μαθήτριες/μαθητές μπορούν να εμφανίζονται στο σχολείο ως ο εαυτός τους, η απεύθυνση στο πρόσωπό τους, η χρήση των χώρων, όπως οι τουαλέτες, θα πρέπει να ταιριάζουν με το επιθυμητό φύλο και μπορούν να ντύνονται με σχολικές ενδυμασίες με βάσει το φύλο αυτό. Ο οδηγός επίσης περιλαμβάνει προτάσεις και καλές πρακτικές σε διάφορα σχολεία.
Επειδή συχνά ο εκφοβισμός δεν περιορίζεται μέσα στην σχολική αίθουσα, αλλά μπορεί να συνεχιστεί κι έξω από το σχολικό περιβάλλον ή μέσω του διαδικτύου, στο Ηνωμένο Βασίλειο, το κυβερνητικό γραφείο ισότητας ξεκίνησε την ιστοσελίδα Stop Online Abuse προσφέροντας στήριξη και εξειδικευμένες συμβουλές μεταξύ άλλων και με LGBT άτομα.
11528-ΔΙΠΛΑ ΣΟΥ
Το 11528-ΔΙΠΛΑ ΣΟΥ αποτελεί το μοναδικό πρόγραμμα στο είδος του, που έχει τη δυνατότητα να παρέχει σε πανελλήνια εμβέλεια υπηρεσίες ψυχικής υγείας και ψυχοκοινωνικής στήριξης ιδιαίτερα υψηλού επιπέδου, με επιστημονική τεκμηρίωση ευθυγραμμισμένη στα ευρωπαϊκά πρότυπα και στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με εχεμύθεια κι ανωνυμία. Έχει την Αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων , ενώ τον Μάιο του 2016, στο International Ministerial Meeting της UNESCO στο Παρίσι με θέμα “Education Sector Responses to Vio-lence based on Sexual Orientation and Gender Identity/Expression” , το “11528 – ΔΙΠΛΑ ΣΟΥ” παρουσιάστηκε ως καλή πρακτική. Σήμερα, λειτουργεί χάρη στη δωρεά από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος και με την υποστήριξη του Δήμου Αθηναίων. Οι οργανώσεις που έχουν αναλάβει την ευθύνη υλοποίησης του έργου είναι το Thessaloniki Pride (leader για την περίοδο 2017-2018), το Athens Pride, η Θετική Φωνή κι η ΟΛΚΕ.
Οι ψυχολόγοι απαντούν στα τηλέφωνα του πενταψήφιου 11528, κανονίζουν συνεδρίες μέσω skype και βλέπουν ανθρώπους και από κοντά, σε επαναληπτικές κατ’ ιδίαν συνεδρίες εντελώς δωρεάν, κατόπιν ραντεβού.
11528 Δευτέρα-Παρασκευή 10:00-19:00
www.11528.gr
[email protected]
Αναφορές
FRA, Professionally speaking: challenges to achieving equality for LGBT people. Vienna – Austria: European Union Agency for Fundamental Rights, 2016
EU FRA, EU LGBT έρευνα, Survey data explorer, 2013, European Commission against Racism and Intolerance, Directorate General II – Democracy, Counsil of Europe, 2015
M. G. F. Worthen, ‘The Interactive Impacts of High School Gay-Straight Alliances (GSAs) on College Student Attitudes Toward LGBT Individuals: An Investigation of High School Characteristics’, J. Homosex., vol. 61, no. 2, pp. 217–50, 2014 & E. M. Saewyc, C. Konishi, H. A. Rose, and Y. Homma, ‘School-based strategies to reduce suicidal ideation, suicide attempts, and discrimination among sexual minority and heterosexual adolescents in Western Canada’, Int. J. Child, Youth Fam. Stud., vol. 5, no. 1, pp. 89–112, 2014
MoEE, ‘Trans, Gender Variant and Intersex Students in Schools: Policy’. Ministry of Education and Employment, Valetta, Malta, p. 24, 2015
UK Equalities Office, ‘Stop Online Abuse’, 2015. [Online]. Available: http://www.stoponlineabuse.org.uk/. [Accessed: 12-Sep-2015]
*Τα ονόματα των ατόμων που χρησιμοποιούνται δεν είναι τα πραγματικά.
