Στη συμβολή του ΣΥΡΙΖΑ στις ΛΟΑΤΚΙ διεκδικήσεις αναφέρεται η πρόσφατη ανακοίνωση του Τμήμα Δικαιωμάτων του κόμματος.
Ολόκληρη η ανακοίνωση:
Τα τελευταία έξι χρόνια ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α., έχει δείξει έμπρακτα ενδιαφέρον για τη θεσμική κατάργηση κάθε ιατρικής ή ψυχιατρικής προϋπόθεσης για την διόρθωση του καταχωρημένου φύλου, όπως αποδεικνύεται τόσο από τις συνεδριακές του θέσεις, όσο και από την κατάθεση σχετικών κοινοβουλευτικών ερωτήσεων στη Βουλή. Συγκεκριμένα, την 1η Μαρτίου 2011 κατατέθηκε για πρώτη φόρα από την Κ.Ο. του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. σε συνεργασία με το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών, ερώτηση για τα δικαιώματα των τρανς ατόμων, η οποία αποτελείτο από τρία σκέλη: αναγνώριση ταυτότητας φύλου – διακρίσεις, αλλαγή εγγράφων, και ρητορική μίσους. Οι απαντήσεις των Υπουργείων Δικαιοσύνης, Εσωτερικών και Εργασίας, έδειχναν μια πλήρη άγνοια (εκτός και αν καταλάβαιναν, αλλά προσποιούνταν ότι δεν καταλαβαίνουν), καθόσον αν και η ερώτηση αφορούσε ζητήματα ταυτότητας φύλου, εγγράφων, δικαιωμάτων κ.λ.π,, ανέφεραν ότι έχουμε νομοθεσία για το σεξουαλικό προσανατολισμό (!).
Στα επόμενα χρόνια σε τακτά διαστήματα με πρωτοβουλία πολλών βουλευτών και βουλευτριών του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. αλλά ενίοτε και της ΔΗΜΑΡ (εκ των οποίων τα δύο πρόσωπα με την πλειοψηφία των ερωτήσεων, έχουν ήδη προσχωρήσει στο ΣΥ.ΡΙΖ.Α.) κατατέθηκαν σχετικές επερωτήσεις για τα ζητήματα των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων. Αντίθετα η μόνη βουλεύτρια της ΝΔ που κατέθεσε ερώτηση αναφορικά με τις ΛΟΑΤΚΙ διεκδικήσεις (δικαιώματα διεμφυλικών), ήταν η Φ. Πιπιλή έναν μήνα (27/11/14) πριν την πτώση της κυβέρνησης Σαμαρά.
Το συνεχές ενδιαφέρον της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. για τα ζητήματα των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων τεκμηριώνεται από τις συνεχείς παρεμβάσεις τους στο κοινοβουλευτικό έργο, τόσο στην περίοδο που το κόμμα ήταν στην αντιπολίτευση, όσο και στα τελευταία χρόνια που βρίσκεται στην κυβέρνηση. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την πολιτική βούληση από πλευράς των αρμόδιων υπουργείων για υλοποίηση των συνεδριακών θέσεων του κόμματος, είχε ως αποτέλεσμα την πραγματοποίηση σημαντικών ΛΟΑΤΚΙ διεκδικήσεων, που μεταξύ άλλων συμπεριλαμβάνουν:
Τη ψήφιση του σύμφωνου συμβίωσης,
Την κατάργηση του κατάπτυστου άρθρου του 347 του Ποινικού Κώδικα,
Την εισαγωγή σε εδάφιο νόμου, της έννοιας των χαρακτηριστικών φύλου που προσδιορίζει με ακρίβεια τους ίντερσεξ ανθρώπους,
Την ενίσχυση του αντιρατσιστικού νόμου και τη σύσταση του Εθνικού Συμβουλίου κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας,
Την πλήρη εξίσωση των κοινωνικοασφαλιστικών δικαιωμάτων όσων συνάπτουν σύμφωνο συμβίωσης, καθόσον βάση του άρθρου 16 του νόμου 4387/2016 «Με τους εγγάμους εξομοιώνονται πλήρως οι αντισυμβαλλόμενοι στο σύμφωνο συμβίωσης»,
Την ενίσχυση της εφαρμογής της πρόνοιας για ίσες ευκαιρίες και ίση μεταχείριση σε θέματα εργασίας, απασχόλησης, πρόσβασης σε αγαθά και υπηρεσίες που είναι διαθέσιμα στο κοινό, ώστε να σταματήσουν επιτέλους να υπάρχουν διακρίσεις για τα τρανς και ιντερσεξ άτομα. Παράλληλα προβλέπεται και η δυνατότητα να διεκδικήσουν συνυπηρέτηση και οικογενειακά επιδόματα, όσοι έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης
Την πρόβλεψη για δημιουργία εντός του επόμενου διαστήματος ενός ανεξάρτητου μηχανισμού (συνήγορος του πολίτη) για τη διερεύνηση περιστατικών αυθαιρεσίας από τα σώματα ασφαλείας και τους υπαλλήλους στις φυλακές, έτσι ώστε να σταματήσουν να υπάρχουν αστυνομικοί οι οποίοι δρουν, έχοντας γνώση ότι δεν θα υποστούν συνέπειες εάν κακοποιήσουν ή κακομεταχειριστούν συνανθρώπους μας (πχ αυθαίρετες προσαγωγές τρανς ατόμων). Παράλληλα πρέπει να σημειωθεί ότι η διερεύνηση καταγγελιών, περιλαμβάνει πλέον και την παράνομη συμπεριφορά που ενδεχομένως τελέστηκε με ρατσιστικό κίνητρο ή συμπεριφορά που ενέχει άλλου είδους διακριτική μεταχείριση μεταξύ άλλων για λόγους σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας ή χαρακτηριστικών φύλου».
Την πρόσφατη εισαγωγή της Θεματικής Εβδομάδας στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα για την ενημέρωση των μαθητών Γυμνασίου, με ειδική ενότητα που αφορά τις έμφυλες ταυτότητες.
Το υπάρχων νομοθετικό πλαίσιο για την ταυτότητα φύλου
Τον τελευταίο χρόνο, κάποιες αποφάσεις ειρηνοδικείων, αναγνωρίζουν το δικαίωμα τρανς ατόμων να διορθώσουν ληξιαρχικά στοιχεία λόγω ταυτότητας φύλου χωρίς αφαίρεση γεννητικών οργάνων. Κανείς δεν αμφισβητεί τη σπουδαία σημασία των αποφάσεων αυτών στην απόλαυση των ατομικών δικαιωμάτων των συγκεκριμένων διαδίκων. Παρόλο αυτά πρέπει να τονίσουμε ότι μια ευνοϊκή εφαρμογή του νόμου από κάποια Ειρηνοδικεία σε κάποιες περιπτώσεις και μια νομοθετική πρωτοβουλία που θα καλύπτει το σύνολο των πολιτών σε όλες τις περιπτώσεις αποτελούν πολύ διαφορετικές καταστάσεις. Εξάλλου, όπως γίνεται παγίως δεκτό από το ΕΔΑΔ (Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου) και από το Δικαστήριο της ΕΕ, η ασφάλεια δικαίου και το εύλογο ενδιαφέρον των πολιτών να έχουν πλήρη γνώση των δικαιωμάτων τους και να τα ασκούν αποτελεσματικά διασφαλίζονται μόνο με τη θέσπιση νόμων και όχι μέσα από νομολογιακές παραδοχές ή διοικητική πρακτική (βλ. ενδεικτικά την πρόσφατη απόφαση του ΔΕΕ στην υπόθεση C-528/15).
Οι πρόσφατες δικαστικές αποφάσεις, παρότι βασίζονται στην νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ, γνωστό και ως Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου ΕΔΔΑ), δεν αποτελούν αποφάσεις ανώτατου δικαστηρίου ενώ, παράλληλα, δεν συνιστούν ούτε πάγια νομολογία ούτε νόμο. Αυτό έχει ως συνέπεια ότι δεν υπάρχει κώλυμα ανώτερο ή και ίδιας βαθμίδας δικαστήριο να λάβει αντίθετες αποφάσεις. Έχουμε δει, άλλωστε, στο παρελθόν αποφάσεις ελληνικών δικαστηρίων να αντίκεινται σε αποφάσεις του ΕΔΑΔ, ή να ανατρέπονται, πράγμα που σημαίνει ότι εφόσον υπήρξαν τέτοια φαινόμενα στο παρελθόν, τίποτα δεν εμποδίζει να υπάρξουν και αντίστοιχα στο μέλλον. Υπενθυμίζεται τέλος, οι αποφάσεις του ΕΔΑΔ δεν είναι άμεσα εκτελεστέες ως προς την παρανομία που καταγιγνώσκεται, αλλά απαιτείται νομοθετική παρέμβαση για την προσαρμογή προς αυτές. Επομένως χωρίς τη θέσπιση νόμου, δεν μπορεί να εκτελεστεί μια απόφαση.
Αναφορικά με τη νομική δεσμευτικότητα κανόνων υπέρτερης τυπικής ισχύος, το νομικά δεσμευτικά κείμενο είναι η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ). Αντίθετα, οι συστάσεις στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης έχουν χαρακτήρα καθαρά προαιρετικό, αποτελούν δηλαδή ένα εργαλείο “soft low” ή οδηγό καλών πρακτικών και χρησιμεύουν για τη νοηματική προσέγγιση των διατάξεων της ΕΣΔΑ ή προτείνουν θετικά μέτρα. Όμως, κατηγορηματικά και σε καμία περίπτωση, αυτές δεν συνιστούν διατάξεις προς τις οποίες οι χώρες έχουν υποχρέωση συμμόρφωσης. Για παράδειγμα, μία σύσταση μπορεί να προτείνει εναλλακτικούς τρόπους θέσπισης κατοχυρωμένης συμβίωσης ζευγαριών, αλλά τα κράτη δεν υποχρεούνται να τις θεσπίσουν. Όταν, όμως, νομοθετηθεί νέα διάταξη που αφορά -για παράδειγμα- νομικό πλαίσιο κοινής συμβίωσης ανθρώπων και εισάγει νέα ρύθμιση, τότε μόνο επέρχονται οι συνέπειες της μη εφαρμογής των άρθρων της ΕΣΔΑ. Η καταδίκη της Ελλάδας στην υπόθεση του συμφώνου συμβίωσης ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου προήλθε διότι η Ελλάδα θέσπισε μεν το σύμφωνο συμβίωσης, απέκλεισε όμως ταυτόχρονα τη δυνατότητα των ομόφυλων ζευγαριών να το συνάψουν. Αυτό σημαίνει ότι η καταδίκη μας δεν προήλθε επειδή δε συμμορφωθήκαμε στη σύσταση που υποδείκνυε ότι τα κράτη μέλη καλό είναι να θεσπίσουν μορφές κατοχυρωμένης συμβίωσης ομόφυλων ζευγαριών. Το παράδειγμα αυτό αρκεί, θεωρούμε, για να καταδείξει και πρακτικά, ότι η σύσταση δεν έχει καμία απολύτως νομική δεσμευτικότητα. Για το θέμα δε του σύμφωνου συμβίωσης, πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι στις 14 Οκτωβρίου 2008, βουλευτές του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. κατέθεσαν τροπολογία επι του σχεδίου νόμου «μεταρρυθμίσεις για την οικογένεια, το παιδί, την κοινωνία και άλλες διατάξεις», θεωρώντας ότι ο αποκλεισμός των ομόφυλων ζευγαριών από το Σύμφωνο ελεύθερης Συμβίωσης που προωθούσε η κυβέρνηση της ΝΔ, αποτελούσε «κατάφωρη παραβίαση της αρχής της ισότητας», καλώντας όλους τους βουλευτές ανεξαρτήτως πολιτικού χώρου να πάρουν θέση προκειμένου για την εξάλειψη της διάκρισης. Πάρα ταύτα, η τροπολογία, δεν έγινε δεκτή.
Όσον αφορά τη συγκεκριμένη νομοθετική πρωτοβουλία για την ταυτότητα φύλου, αποτελεί ένα σπουδαίο βήμα, ένα μέτρο γενικής και ανεξαίρετης ισχύος, που, ανάμεσα στ’ άλλα, -επιβεβαιώνει την πολιτική βούληση-, να απενταχθεί από τον κατάλογο ψυχικών νόσων ο επαναπροσδιορισμός του φύλου. Όσον αφορά το θέμα του κόστους, αυτό με το νέο νομικό καθεστώς, δε θα υπερβαίνει τα 600-700€, ενώ σε κάθε περίπτωση άτομα με καθόλου ή χαμηλό εισόδημα, μπορούν να απαλλάσσονται τελείως από το κόστος, σύμφωνα με τις διατάξεις του ευεργετήματος της πενίας και της δωρεάν νομικής βοήθειας.
Οι προτάσεις μας για τη διαβούλευση
Η ομάδα μας αναφορικά με το νομοσχέδιο για τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου που βρίσκεται στη δημόσια διαβούλευση έως και τις 12 Ιουνίου, πιστεύει:
Για την μη συμπερίληψη των Ίντερσεξ ατόμων
Με το τωρινό νομικό καθεστώς, οι γιατροί παίρνουν πρωτοβουλίες για το ανατομικό φύλο των ίντερσεξ μωρών και παιδιών εκτελώντας μη αναστρέψιμους ακρωτηριασμούς για αισθητικούς λόγους, οι οποίοι μπορεί να έρχονται σε αντίθεση με την ταυτότητα φύλου που θα αναπτύξει το παιδί μελλοντικά και άρα να βλάπτουν σοβαρά, τόσο το ίδιο το άτομο, όσο και την οικογένεια του, αφού οι ιατρικές επεμβάσεις του καθορισμού ανατομικού φύλου, έχει αποδειχθεί ότι είναι εξαιρετικά πιθανόν να μη συνάδουν με αυτό το οποίο το ίδιο το άτομο, θα διάλεγε για το σώμα του. Αιτούμαστε τη θέσπιση διεπιστημονικής επιτροπής, η οποία εφόσον δε συντρέχει απειλή για τη ζωή του ίντερσεξ παιδιού, θα απαγορεύει κάθε τέτοια επέμβαση, προστατεύοντας την ψυχοσωματική ακεραιότητα του. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, το παιδί προστατεύεται από τυχόν ιδεοληψίες των γονιών του, στερεοτυπικές ιδεοληψίες των γιατρών και εναρμονιζόμαστε και με το Σύνταγμα που δεν αντιμετωπίζει το παιδί ως παρακολούθημα των γονιών του, αλλά ως έναν ανώριμο ηλικιακά πολίτη.
Στην κατεύθυνση αυτή το νομοθετικό πλαίσιο θα πρέπει να προβλέπει:
1.απαγόρευση των αχρείαστων κοσμητικών χειρουργικών επεμβάσεων, στα ίντερσεξ βρέφη και παιδιά, εφόσον δε συντρέχει απειλή για την υγεία τους
2.απαγόρευση χορήγησης ορμονών χωρίς την αναλυτική ενημέρωση των ιντερσεξ παιδιών και (προ)εφήβων για τις εναλλακτικές που σήμερα υπάρχουν
3. ανάγκη προσθήκης τρίτου ξεχωριστού δείκτη στην ένδειξη “φύλο” κατά τη δήλωση ενός ίντερσεξ ατόμου κατά τη γέννηση του
Για το θέμα της μη συμπερίληψής ανηλίκων
Το άρθρο 3, παράγραφος 2, θα πρέπει να τροποποιηθεί ώστε να εξομοιώνεται η ηλικία για τη διόρθωση του κατοχυρωμένου φύλου, με την ηλικία που προβλέπεται στον αστικό κώδικα για την εργασία ή των γάμο των ανηλίκων, με τη συγκατάθεση των γονέων τους. Πρέπει δε να τονίσουμε ότι κάτι τέτοιο ισχύει ήδη σε άλλες χώρες, η πλειοψηφία των οποίων προβλέπει ως ελάχιστο όριο το 16ο έτος της ηλικίας.
Παράλληλα, θα πρέπει να προβλεφθεί μια μεταβατική διάταξη στον νόμο, που θα καλύπτει τα άτομα τα οποία πριν την ισχύ του νόμου, και ενώ ήταν ανήλικα προέβησαν σε επέμβαση επαναπροσδιορισμού του φύλου τους. Αυτή η πρόβλεψη είναι απαραίτητη ώστε να μη βρεθούν σε νομικό αδιέξοδο τα άτομα που με το προηγούμενο καθεστώς μπορούσαν – ακόμη και όταν ήταν ανήλικα- να προβούν σε αλλαγή του κατοχυρωμένου φύλου τους, προέβησαν σε πραγματική αλλαγή της ταυτότητας φύλου τους και στη συνέχεια ο νέος νόμος, τους στέρησε το δικαίωμα να υποβάλουν αίτηση στο δικαστήριο μέχρις ότου ενηλικιωθούν.
Για το θέμα της διάλυσης γάμου
Το άρθρο 3, παράγραφος 3, προσκρούει στο δικαίωμα της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας και της ιδιωτικής ζωής, καθώς υποχρεώνει ένα άτομο να διαλύσει τον έγγαμο βίο του, ώστε να μπορεί να επιβάλει την αίτηση διόρθωσης του κατοχυρωμένου φύλου του.
Στην κατεύθυνση αυτή προτείνουμε να απαλειφθεί η παράγραφος 3.
Για τη ληξιαρχική πράξη γέννησης
Με τη ρύθμιση του τελευταίου εδαφίου της παραγράφου 2 του άρθρου 5, δημιουργούνται ανεπιεικείς καταστάσεις. Φανταστείτε το παράδειγμα ενός γονέα ο οποίος προβαίνει σε φυλομετάβαση και υποχρεούται να κυκλοφορεί με μια ταυτοπροσωπία στην τσέπη προκειμένου να αποδεικνύει την γονεϊκή του σχέση.
Επομένως πρέπει να διορθώνεται και η ληξιαρχική πράξη γέννησης και να αποτυπώνονται εκεί τα νέα στοιχεία του γονέα που προέβη σε αλλαγή του κατοχυρωμένου φύλου του.
Κλείνοντας, πρέπει να αναφέρουμε ότι αποτελεί απόλυτη ανάγκη να νομοθετηθεί σύντομα και η πάγια συνεδριακή θέση του κόμματος για την επέκταση του πολιτικού γάμου στα ομόφυλα ζευγάρια, καθώς σε αντίθετη περίπτωση κάθε σημαντικό νομοθέτημα όπως το συγκεκριμένο δεν μπορεί να είναι πλήρες. Πάνω απ’ όλα, πρόκειται, για αναφαίρετο δικαίωμα των ατόμων να παίρνουν αποφάσεις για τη ζωή τους, διαχέοντας έτσι την αρχής της ισότητας και των βασικών δικαιωμάτων σε όλους τους ανθρώπους ανεξαρτήτως φύλου.
Τμήμα Δικαιωμάτων του ΣΥ.ΡΙΖ.Α.
