Ένα από τα ερωτήματα που φαίνεται να απασχολεί έντονα τελευταία είναι το εξής: «Κινείται η ελληνική δικαιοσύνη;». Όταν αυτή κινείται ωστόσο, σπάνια μας προβληματίζει ο τρόπος, η κατεύθυνση, η ταχύτητα και κυρίως η καύσιμη ύλη, καθώς και το σημείο στο οποίο τοποθετούνται οι εαυτές μας κατά την πραγμάτωση της κίνησης αυτή. Η υπόθεση της Άννας Ιβάνκοβα λειτουργεί αποκαλυπτικά αναφορικά με την απόδοση της δικαιοσύνης, ενώ ταυτόχρονα φανερώνει τις παθογένειες των αντανακλαστικών μας. Πιο κάτω διαπραγματευώμαστε 4+1 σημεία προβληματισμού γύρω από την υπόθεση.
Σημείο πρώτο:
Η Άννα υπήρξε, τρανς γυναίκα, ακτιβίστρια, drag queen, κυρίως όμως ήταν προσφύγισσα και φτωχιά. Ο δολοφόνος της απ’ όλες τις ταυτότητές της στάθηκε κυρίως στην πρώτη και τις δύο τελευταίες. Στο μυαλό του ίδιου, καμιά μας δεν θα δάκρυζε για την απώλεια μιας «υποτελούς ζωής». Στα μάτια του, όπως και στα μάτια της ελληνικής δικαιοσύνης, οι ζωές των φτωχών θηλυκοτήτων δεν έχουν αξία. Κατά την ποινική διαδικασία, η υπεράσπισή του χρησιμοποίησε την τρανς ταυτότητα της Άννας ως άλλοθι για τη γυναικοκτονία της. Οι δικηγόροι του αποπειράθηκαν να δικαιολογήσουν το έγκλημα στη βάση της άγνοιας του δολοφονου για την τρανς ταυτότητά της και του «σοκ που προκάλεσε η αποκάλυψή της» στον θρήσκο δράστη. Είδαμε εν ολίγοις να επαναφέρονται αφηγήματα προηγούμενων δεκαετιών.
Σημείο δεύτερο:
Ο τρανσοκτόνος έλαβε την αυστηρότερη των ποινών. Η απόφαση της έδρας είναι σαφώς ενθαρρυντική, ας εξετάσουμε όμως που οφείλεται. Η ισόβια κάθειρξη (χωρίς μάλιστα την αναγνώριση ελαφρυντικών) αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες ποινές για σοβαρά ποινικά αδικήματα. Φαίνεται ωστόσο, πως αποδόθηκε στον δράστη όχι γιατί η ελληνική δικαιοσύνη λειτουργεί άψογα, αλλά εξαιτίας του μεταναστευτικού του προφίλ. Σε περιπτώσεις που οι δράστες εγκληματικών πράξεων λειτουργούν με κίνητρο το φύλο, η δικαιοσύνη δεν αποδίδεται με την ίδια ευκολία, όταν εκείνοι είναι λευκοί, στρέιτ και σε θέση εξουσίας. Ενδεικτικά μπορούμε να θυμηθούμε την υπόθεση της διαπόμπευσης των οροθετικών γυναικών, του Ζακ, του Κολωνού και της Ηλιούπολης. Στις περιπτώσεις αυτές είτε η δικαιοσύνη αποδόθηκε απολύτως καθυστερημένα, είτε οι θύτες έπεσαν στα μαλακά.
Σημείο τρίτο:
Την ημέρα της κηδείας της Άννας, όπως και κατά τις δύο δικάσιμους, οι παρούσες ήμασταν μετρημένες στα δάχτυλα μισού χεριού. Η Άννα κηδεύτηκε μόνη της. Η παραδοχή αυτή θα έπρεπε να μας προβληματίσει ως προς αυτά τελικά που ενεργοποιούν τα φεμινιστικά αντανακλαστικά μας.
Σημείο τέταρτο:
Ο προβληματισμός επί των φεμινιστικών αντανακλαστικών αναπόφευκτα οδηγεί σε προβληματισμό για την ταυτότητα του κινήματος. Πόσο συμπεριληπτικός είναι στην πραγματικότητα ο φεμινισμός μας; Πόσο εύκολο μάς είναι να εκφέρουμε έναν αντί-λόγο, ο οποίος να αντανακλά στην πολυταυτοτική σύνθεση των υποστάσεων μας; Ξεχνάμε εύκολα ή δυσκολευόμαστε να μιλήσουμε για ταυτότητες μακριά από τις δικές μας; Μήπως το προσφυγικό προφίλ και η τρανς ταυτότητά της “περιόρισαν” τελικά το εύρος και τον τρόπο της συλλογικής αντίδρασης απέναντι στον χαμό της; Γιατί είναι σημαντικό να τονίζουμε κάθε φορά την ταυτοτική υπόσταση του θύματος, μιας και εκεί ακριβώς βρίσκεται το κίνητρο της δολοφονίας.
Σημείο πέμπτο:
Το αισιόδοξο. Γνωρίζουμε (Μπάτλερ – Φουκώ) πως ο νόμος δεν θα μπορούσε επ’ ουδενί να μας παρέχει τη γλώσσα που χρειαζόμαστε για να διαπραγματευτούμε τη σεξουαλικότητα και την εκφορά της έμφυλης ταυτότητάς μας. Κατά τη διάρκεια, ωστόσο, της εκδίκασης της υπόθεσης, η έδρα απαρτιζόταν αποκλειστικά από θηλυκότητες. Το γεγονός αποτυπώθηκε στον θεσμικό λόγο που εξέφεραν. Δεν υπήρξε ούτε ένα misgendering από πλευράς τους κι αυτό είναι κάτι που οφείλουμε να παρατηρήσουμε.
