Το Πολύχρωμο Σχολείο, ως οργάνωση που διεκδικεί συμπεριληπτική εκπαίδευση σε ζητήματα σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας, έκφρασης και χαρακτηριστικών φύλου, κατέθεσε τις παρατηρήσεις του, συμμετέχοντας έτσι στο δημόσιο διάλογο και τονίζοντας την ανάγκη για συμπερίληψη των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων σε κάθε μελλοντικό σχεδιασμό. Τόνισε ότι “η συμπερίληψη δεν έχει υπάρξει στο παρελθόν και δε διαφαίνεται να υπάρχει ούτε τώρα στις προτεραιότητες του νέου σχεδίου νόμου” και κατέγραψε τις παρατηρήσεις του άρθρο προς άρθρο.
Ακολουθεί ολόκληρο το δελτίο τύπου:
“Για το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων Αναβάθμιση του Σχολείου και άλλες διατάξεις”
10-5-2020
Στα πλαίσια της δημόσιας διαβούλευσης για το Σχέδιο Νόμου του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων με τίτλο «Αναβάθμιση του Σχολείου και άλλες διατάξεις», το Πολύχρωμο Σχολείο, ως οργάνωση που διεκδικεί συμπεριληπτική εκπαίδευση σε ζητήματα σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας, έκφρασης και χαρακτηριστικών φύλου, κατέθεσε τις παρατηρήσεις του, συμμετέχοντας έτσι στο δημόσιο διάλογο και τονίζοντας την ανάγκη για συμπερίληψη των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων σε κάθε μελλοντικό σχεδιασμό. Γνωρίζουμε πως η συμπερίληψη δεν έχει υπάρξει στο παρελθόν και δε διαφαίνεται να υπάρχει ούτε τώρα στις προτεραιότητες του νέου σχεδίου νόμου και θεωρούμε σημαντικό να υπενθυμίσουμε την κρίσιμη σημασία της για την αναβάθμιση ενός σχολείου που να μας χωράει όλους.
Το Πολύχρωμο Σχολείο έχει ήδη εκφράσει τις θέσεις του για μια συμπεριληπτική εκπαίδευση στις «Κατευθυντήριες Γραμμές για τη Διαχείριση ΛΟΑΤΚΙ+ Ζητημάτων στη Σχολική Ζωή». Ο σχολιασμός ορισμένων άρθρων του νέου σχεδίου νόμου διέπεται από το πνεύμα των κατευθυντηρίων γραμμών, της πολυετούς ενασχόλησης με τα ΛΟΑΤΚΙ+ ζητήματα στην εκπαίδευση και της πραγματικής επαφής με ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιά, γονείς και εκπαιδευτικούς.
1. Άρθρο 01 – Εργαστήρια Δεξιοτήτων
Στο περιεχόμενο των θεματικών κύκλων των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων προτείνουμε να εισάγονται κοινωνικά ζητήματα με σαφή και ρητό τρόπο. Ειδικότερα, ζητάμε την ένταξη και εφαρμογή μαθημάτων που αφορούν την ενημέρωση και κατ’ επέκταση τον αποστιγματισμό της σεξουαλικότητας, του φύλου και των ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτοτήτων. Η αποσιώπηση αυτών των ζητημάτων και θεματικών είναι μέχρι στιγμής ο κανόνας στα σχολικά προγράμματα, ενισχύοντας έτσι τη διατήρηση και αναπαραγωγή του κοινωνικού στιγματισμού, των διακρίσεων και της αορατότητας.
Προτείνουμε μεταξύ των θεματικών κύκλων των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων να περιλαμβάνεται σε όλες τις τάξεις η Σεξουαλική Αγωγή με μορφή συμπεριληπτική (Comprehensive Sexuality Education), που δε θα εξαντλείται στη μελέτη της ανθρώπινης σεξουαλικότητας παραθέτοντας μόνο βιολογικά δεδομένα για την αναπαραγωγική διαδικασία. Επιπροσθέτως, δοσμένα με τρόπο που να ταιριάζει στο αναπτυξιακό στάδιο (ηλικιακό, γνωστικό, συναισθηματικό, ψυχολογικό) των παιδιών, θα περιλαμβάνει την διάσταση του κοινωνικού φύλου, τις γνωστικές, κοινωνικές, συναισθηματικές, σχεσιακές και σωματικές πτυχές της και θα επεκτείνεται σε ζητήματα συναισθημάτων, αισθήσεων, έλξεων, σχέσεων, συναίνεσης, ορίων, χωρισμού, απώλειας, δέσμευσης, επιθυμίας, εικόνας σώματος, ανθρώπινης ποικιλομορφίας (αναπηρία, διαφυλικότητα (ίντερσεξ) ή άλλη σωματική διαφοροποίηση), αυτοπεποίθησης-αυτοαξίας καθώς και να γίνεται σπειροειδής προσέγγιση σε ζητήματα έμφυλης βίας, σεξουαλικής παρενόχλησης / κακοποίησης, ομοφοβικού, τρανσφοβικού και ιντερφοβικού εκφοβισμού, διαδικτυακού εκφοβισμού, πορνογραφίας, κ.α.
2. Άρθρο 05 – Αναγραφή χαρακτηρισμού διαγωγής στους τίτλους σπουδών
Η εν λόγω προσθήκη στο σχέδιο νόμου δεν συνιστά «αναβάθμιση» του Σχολείου, αντιθέτως αποτελεί μία αναχρονιστική τιμωρητική προσέγγιση. Τέτοιου είδους παιδαγωγικές αντιλήψεις και μέθοδοι είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι δεν δύναται να λειτουργούν προληπτικά και δεν βοηθούν στη βελτίωση συμπεριφορών· αντιθέτως, σε αυτές τις ηλικίες είναι πιθανότερο να αποθαρρύνουν ή ακόμη και να τραυματίσουν ψυχικά τα παιδιά. Επίσης, δεν θεωρούμε ότι ο χαρακτηρισμός διαγωγής αποτελεί μια «χρήσιμη» πληροφορία που θα ακολουθεί τα παιδιά και στη διάρκεια της ενήλικης ζωής τους.
Επιπλέον, υπάρχουν παιδιά που έρχονται αντιμέτωπα με διακρίσεις, στιγματισμό και περιθωριοποίηση, παιδιά που ανήκουν σε ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες και βιώνουν ιδιαίτερες καταστάσεις στην καθημερινότητά τους. Είναι πολύ σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι εκείνα τα παιδιά συχνά οδηγούνται σε σχολική διαρροή, ελλιπή παρακολούθηση, ενδοσχολικές συγκρούσεις, εκφοβισμό κ.α., άρα και να έχουν αυξημένες πιθανότητες αρνητικής αξιολόγησης της διαγωγής τους. Αρκετά τέτοια περιστατικά, ειδικά ΛΟΑΤΚΙ+ μαθητών που φέρουν τέτοια χαρακτηριστικά, έρχονται σε εμάς κάθε χρόνο. Επομένως, θεωρούμε ότι θα πρέπει να είναι προτεραιότητα της κυβέρνησης η με κάθε τρόπο προστασία -και όχι η τιμωρία- του μαθητικού πληθυσμού που αντιμετωπίζει δυσκολίες τόσο στην καθημερινή όσο και στη σχολική ζωή.
3. Άρθρο 07 – Διάρθρωση εκπαιδευτικών προγραμμάτων Γενικού Λυκείου και εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αποφοίτων Γενικού Λυκείου
Θωρούμε την απόσυρση του μαθήματος της Κοινωνιολογίας ως εξεταζόμενο μάθημα στις Πανελλαδικές εξετάσεις και την αντικατάσταση του από τα λατινικά ως πράξεις που θέτουν τις κοινωνικές επιστήμες στο περιθώριο του εκπαιδευτικού συστήματος. Στο συγκεκριμένο μάθημα δύναται να αναδεικνύονται βαρυσήμαντες πτυχές της κοινωνικής ζωής, όπου οι μαθητές/-τριες καλούνται καθημερινά να διαπραγματευτούν, όπως ο ρατσισμός, ο εθνικισμός, η βία, ο σεξισμός, οι κοινωνικές ανισότητες, τα ζητήματα φύλου και σεξουαλικότητας και πολλά άλλα. Αιτήματά μας είναι να παραμένει η Κοινωνιολογία ως εξεταζόμενο μάθημα, αλλά και η ένταξη περισσότερων μαθημάτων που θα ενισχύουν το αίσθημα συμπερίληψης και κοινωνικής ευαισθητοποίησης.
4. Άρθρο 37 – Εσωτερικός Κανονισμός Λειτουργίας σχολικών μονάδων
Ο Εσωτερικός Κανονισμός Λειτουργίας των σχολικών μονάδων μπορεί να λειτουργήσει εξαιρετικά θετικά προς την κατεύθυνση του εκδημοκρατισμού του σχολείου και σε αυτή τη γραμμή μπορεί να βοηθήσει το «Πλαίσιο Αναφοράς Ικανοτήτων για Δημοκρατικό Πολιτισμό» του Συμβουλίου της Ευρώπης. Έχει ιδιαίτερη αξία όλα τα μέλη της σχολικής κοινότητας (εκπαιδευτικοί, μαθήτριες/τές, φροντιστές/κηδεμόνες, η/ο φύλακας, ο/η καθαριστής/τρια κλπ) να λαμβάνουν μέρος στη διαδικασία και να συναποφασίζουν δημοκρατικά το πλαίσιο κανόνων που θα διέπει τη σχολική μονάδα. Ο Σχολικός Κανονισμός είναι απαραίτητο να συνδιαμορφώνεται εντός των πρώτων 6 εβδομάδων, να επικαιροποιείται τακτικά, να είναι σε δημόσια θέα και στην ιστοσελίδα του σχολείου και να ενημερώνονται για το περιεχόμενό του οι εκπαιδευτικές αρχές.
Στόχος του Σχολικού Κανονισμού θα πρέπει να είναι τόσο η εκμάθηση βασικών αρχών, όπως του σεβασμού και της ελευθερίας, όσο και η προάσπιση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Επίσης, να εξασφαλίζεται ότι όλα τα μέλη της σχολικής μονάδας προστατεύονται από κάθε μορφής διάκριση και περιθωριοποίηση· συγκεκριμένα επιθυμούμε να υπάρχει ένα ρητό και σαφές πλαίσιο υποστήριξης των ΛΟΑΤΚΙ+ ζητημάτων τόσο για τα παιδιά όσο και για τους ενήλικες. Όπως αναφέρει και ο Συνήγορος του Πολίτη πρέπει να εξασφαλίζεται η απαγόρευση της ομοφοβικής ή τρανσφοβικής γλώσσας και συμπεριφορών, η δυνατότητα χρήσης του ονόματος, γένους και ενδυμασίας της επιθυμίας του ατόμου, η συμμετοχή του ατόμου σε σχολικές δραστηριότητες και η πρόσβαση σε τουαλέτες και αποδυτήρια με βάση τον αυτοπροσδιορισμό του καθώς και η διαμόρφωση μιας πολιτικής που θα σέβεται το δικαίωμα στο απόρρητο των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων (βλ. GDPR ή ν. 4624/2019). Αυτό είναι το πρώτο και απαραίτητο βήμα ώστε να αντιμετωπίζουμε επιτυχώς τον σχολικό εκφοβισμό, τις διακρίσεις, την έλλειψη ορατότητας και το στίγμα. Οι διακρίσεις εις βάρος ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιών επηρεάζουν αρνητικά το αίσθημα ασφάλειας όλων των παιδιών, αλλά και των ενηλίκων.
5. Άρθρο 38 – Εκπαιδευτικός Εμπιστοσύνης
Είναι γεγονός ότι μεγάλο ποσοστό της εκπαιδευτικής κοινότητας δεν είναι καταρτισμένο κατάλληλα, ώστε να μπορεί να ανταπεξέλθει στο ρόλο και τις υπηρεσίες που θα πρέπει να προσφέρει ο/η «εκπαιδευτικός εμπιστοσύνης». Ειδικότερα, όταν τα ζητήματα που προκύπτουν αφορούν ΛΟΑΤΚΙ+ μαθητές/-τριες, έχει παρατηρηθεί ότι πολλοί είναι εκείνοι οι εκπαιδευτικοί, οι οποίοι συντηρούν ή/και συστήνουν τον ομοφοβικό, τρανσφοβικό, ιντερφοβικό εκφοβισμό, κάνοντας το σχολείο ένα μη-ασφαλή πλαίσιο υποστήριξης.
Θεωρητικά κάθε εκπαιδευτικός θα πρέπει να μπορεί να λειτουργεί ως εκπαιδευτικός εμπιστοσύνης, οπότε όλοι πρέπει να επιμορφώνονται γι’ αυτό το ρόλο. Ωστόσο, οι «εκπαιδευτικοί εμπιστοσύνης» είναι απαραίτητο να είναι ειδικά επιμορφωμένοι και ενημερωμένοι για τα είδη των διακρίσεων και τις μορφές εκφοβισμού, καθώς και να είναι ευαισθητοποιημένες/οι απέναντι στις αντιλήψεις, τις κοινωνικές στάσεις και συμπεριφορές που τις αναπαράγουν, ώστε να μπορούν να συνεισφέρουν στη διαμόρφωση κλίματος συμπερίληψης και ασφαλούς πλαισίου για όλα τα παιδιά. Παράλληλα, είναι εξίσου σημαντικό στην πράξη να μπορούν τα ίδια τα παιδιά να επιλέγουν μεταξύ των εκπαιδευτικών το πρόσωπο που εμπιστεύονται και να εξασφαλίζεται η τήρηση του απορρήτου.
Παρ’ όλα αυτά , αναγνωρίζοντας την ήδη υπερφορτωμένη εργασία των εκπαιδευτικών, προτείνουμε να παραμείνει, αλλά και να γίνει πράξη η στελέχωση των σχολικών μονάδων με σχολικούς ψυχολόγους και να διασφαλίζεται η άμεση επικοινωνία με κοντινές δομές ψυχοκοινωνικής υγείας και κοινωνικές υπηρεσίες ώστε να μπορεί να παραπέμπει σε αυτές. Έτσι, κάθε εκπαιδευτικός θα μπορεί να έχει σταθερή συνεργασία και υποστήριξη από σχολικό ψυχολόγο, την οποία κρίνουμε απαραίτητη σε κάθε περίπτωση.
6. Άρθρο 39 – Λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού
Για να αντιμετωπιστεί ο ομοφοβικός, ο τρανσφοβικός και ο ιντερφοβικός εκφοβισμός χρειάζεται ως πρώτο βήμα να είναι ξεκάθαρα και ρητά διατυπωμένος ο σεβασμός των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων και να υπάρχει ένα ξεκάθαρο πλαίσιο αναφοράς σχετικά με τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, όπως το Πλαίσιο Αναφοράς του Συμβουλίου της Ευρώπης για ένα Δημοκρατικό πολιτισμό. Δυστυχώς ακόμα μέχρι και σήμερα ο εκφοβισμός λόγω φύλου ή σεξουαλικότητας (ομοφοβικός) ή ταυτότητας φύλου (τρανσφοβικός), ή και χαρακτηριστικών φύλου (ιντερφοβικός) αποσιωπάται στο πλαίσιο του σχολείου αλλά και στις οδηγίες του Υπουργείου και των αρμόδιων φορέων. Είναι απαραίτητο να συμπεριλαμβάνονται εξαρχής, σε κάθε επιτροπή που ασχολείται με το ζήτημα του σχολικού εκφοβισμού, μέλη με εξειδικευμένη γνώση/εμπειρία σε ΛΟΑΤΚΙ+ θέματα, στην έμφυλη βία και τα ανθρώπινα δικαιώματα που αφορούν το φύλο και τη σεξουαλικότητα.
Οι παραπάνω τοποθετήσεις επί των άρθρων του νομοσχεδίου γίνονται με γνώμονα την υπεράσπιση και διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών δικαιωμάτων για την προστασία του παιδιού. Όσον αφορά τα ΛΟΑΤΚΙ+ ζητήματα βλέπουμε ότι για ακόμη μια φορά παραμένουν στο περιθώριο της εκπαιδευτικής πολιτικής που ακολουθεί η παρούσα κυβέρνηση. Ως οργάνωση έχουμε σαφή στοχοθεσία επί των εκπαιδευτικών πολιτικών που αιτούμαστε και επανειλημμένα έχουμε επισημάνει τα εκπαιδευτικά και κοινωνικά οφέλη της συμπεριληπτικής εκπαίδευσης, αλλά και της θεσμικής κατοχύρωσης των ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων.
Ακόμη, ως Πολύχρωμο Σχολείο πιστεύουμε ότι οι εκπαιδευτικές πολιτικές θα πρέπει να είναι τέτοιες ώστε να εξομαλύνουν και να οδηγούν στην εξάλειψη κάθε μορφής διακρίσεων, ενώ παράλληλα θα ενισχύουν το αίσθημα σεβασμού, δικαιοσύνης, δημοκρατίας, αλληλεγγύης, ελευθερίας, ώστε να χτίζεται μία κοινωνία που πρωτίστως θα διασφαλίζει την παιδεία και ευημερία όλων ανεξαιρέτως των πολιτών της. Διεκδικούμε μία συμπεριληπτική παιδεία για να εξασφαλίσουμε μία συμπεριληπτική κοινωνία.
