Άρθρο για την αμφί (bi) ταυτότητα, τις προκαταλήψεις, την καχυποψία και την αορατότητα, που συχνά βιώνουν τα αμφί (bi) άτομα. Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο πλαίσιο της Γραμμής Ψυχολογικής Στήριξης «11528-ΔΙΠΛΑ ΣΟΥ» , για ΛΟΑΤΚΙ άτομα, τις οικογένειές τους και εκπαιδευτικούς και υπογράφεται από την ψυχολόγο και επιστημονική συνεργάτιδα της υπηρεσίας, Μαριλίνα Αβάνη.
Διαβάστε το:
“Πειραματίζεται. Μία φάση είναι θα του περάσει. Μη δίνεις σημασία και θα ξεχαστεί.”
“Εχει γίνει της μόδας και θέλει να νιώθει ότι ανήκει κάπου.”
“Ναι, αλλά πρέπει να αποφασίσεις, δε γίνεται να τα θέλεις όλα δικά σου!”
“Γκέι είναι και δεν το παραδέχεται.”
“Στρέιτ είναι, αλλά θέλει να τραβήξει την προσοχή.”
“Δηλαδή κάνεις τρίο και τέτοια;”
“Η Κάτια μια ζωή έκανε σχέσεις με άντρες, δε με πείθει!”
“Είχες ποτέ σχέση και με άντρα και με γυναίκα; Πού το ξέρεις, αν δε δοκιμάσεις και από τα δύο;”
“Το λεσβία, γκέι να το καταλάβω, το μπάι δεν καταλαβαίνω πώς γίνεται!”
“Πώς γίνεται να είσαι μπάι και να μη θες σεξ;”
Ένα άτομο με bi (αμφί) σεξουαλικό προσανατολισμό έχει ακούσει κάποιο κοκτέιλ των παραπάνω, ύστερα από ένα coming out του. Οι προκαταλήψεις, η αμφισβήτηση, η καχυποψία, η αορατότητα και η διαγραφή είναι πράγματα που συνεχίζουν να συνοδεύουν την αμφί (bi) ταυτότητα. Η εικόνα δυσκολεύει όταν τα παραπάνω τα βιώνει ένα bi άτομο εκτός, αλλά και εντός της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας. Οι χώροι που δεν αμφισβητείται, δεν υποτιμάται η ταυτότητα και δεν αναμένονται αποδεικτικά αυτής είναι ακόμη λιγότεροι και πιο περιορισμένοι απ’ όσο μπορεί να φανταζόμαστε. Το γεγονός, ότι κάποια μπάι άτομα (π.χ. cis άντρας bi, που κάνει κυρίως σχέσεις με κοπέλες) ενδεχομένως να μη συναντήσουν σε καθημερινό επίπεδο άμεσες διακρίσεις και επιθετικότητα, μπορεί να φέρει στην επιφάνεια ενοχές, όπως και την αίσθηση στο άτομο ότι δεν ανήκει εξίσου στην ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα και δεν έχει εξίσου δικαίωμα του να παίρνει “χώρο”. Κάτι που μπορεί να ενισχύει την αίσθηση του μη ανήκειν είναι ότι λόγω της ετεροκανονικής κοινωνίας είναι πιο αποδεκτό να παραμένει σε ετερόφυλες σχέσεις κρατώντας κρυφό ένα κομμάτι του. Παράλληλα, συχνά συναντάται κοινωνικά η πλήρης διαγραφή της ταυτότητάς του (bi erasure): μία από τις εκφάνσεις αυτού είναι πως όταν δούμε ένα ετερόφυλο ζευγάρι η πρώτη, ετεροκανονική σκέψη είναι πως πρόκειται για ετεροφυλόφιλα (στρέιτ) άτομα. Μία από τις βασικές επιδράσεις της αμφιφοβίας, που ενδεχομένως εσωτερικεύεται είναι η αίσθηση του “δεν ανήκω πουθενά”,“και για τους στρέιτ, αλλά και για την κοινότητα είτε είμαι στρέιτ, είτε κρύβω τον πραγματικό μου σεξουαλικό προσανατολισμό.”
Είναι αλήθεια πως για πάνω από έναν αιώνα η bi ταυτότητα δεν αναγνωρίζεται ως αυτοτελής σεξουαλικός προσανατολισμός. Από τις πρώτες θεωρίες προσεγγιζόταν ως το μεταβατικό στάδιο προς μία οργανωμένη ταυτότητα, είτε στρέιτ είτε λεσβιακή/γκέι. Τις τελευταίες δεκαετίες, όμως, έχει αναγνωριστεί ως ακόμη ένας σεξουαλικός προσανατολισμός με τις δικές του ανάγκες και χαρακτηριστικά. Σ’ έναν κόσμο όπου έχουμε μάθει να σκεφτόμαστε και να βλέπουμε δίπολα (γυναίκα/άντρας, λεσβία-γκέι/στρέιτ), μία ταυτότητα που δεν είναι ή το ένα ή το άλλο, αλλά που εμπεριέχει και το ένα και το/τα άλλο/α, μπορεί να προκαλεί σύγχυση, μπέρδεμα και να ξενίζει. Μέχρι κάποιες δεκαετίες πριν, η ορατότητα και οι διεκδικήσεις προέβαλαν τη μονοσεξουαλικότητα, κρατώντας ακόμη στη ντουλάπα τις διακρίσεις και τη φοβικότητα που βίωνε το Α (στο ακρωνύμιο ΛΟΑΤΚΙ+) για λόγους που εξηγούνται πολιτικά, ιστορικά, κινηματικά και επιστημονικά.
Παρ’όλα αυτά, μελέτες συνεχίζουν να δείχνουν πως τα αμφί άτομα βιώνουν μειωμένη ψυχική υγεία συγκριτικά με άλλα άτομα μονοσεξουαλικού προσανατολισμού. Στην εξίσωση των προκαταλήψεων ενεργό ρόλο φαίνεται να έχει η ταυτότητα φύλου του ατόμου για λόγους που σχετίζονται με σεξιστικά και έμφυλα στερεότυπα (π.χ. πιο αρνητικά διακείμενοι για έναν cis άντρα μπάι, παρά για μία cis γυναίκα μπάι λόγω της κοινωνικής αντίληψης περί αρρενωπότητας). Οι μελέτες αυτές, όπως και οι αφηγήσεις των ατόμων, κρούουν μικρά καμπανάκια και για το τί πράγματι βιώνουν, αλλά και για το τί πράγματι χρειάζονται.
Για αρχή, είναι να έχουμε στο νου μας πως ο αμφιφιλόφυλος (bi) σεξουαλικός προσανατολισμός είναι ένας αυτούσιος σεξουαλικός προσανατολισμός: δεν είναι μεταβατικό στάδιο για κάτι άλλο, δεν είναι πρόκληση, δεν είναι πείραμα, δεν χρειάζεται αποδεικτικά, δεν χρειάζεται σφραγίδα από ομόφυλους και ετερόφυλους συντρόφους στο σεξουαλικό/συντροφικό του διαβατήριο για να μπορέσει να είναι έγκυρα bi. Επίσης, ο bi σεξουαλικός προσανατολισμός δεν ισοδυναμεί με την πολυσυντροφικότητα και την πολυγαμία: ένα άτομο μπορεί να έχει όποια μορφή σχέσης επιθυμεί (πολυσυντροφικότητα, πολυγαμία, μονοσυντροφικότητα, μονογαμία, κ.ά.) ανεξάρτητα του σεξουαλικού του προσανατολισμού. Ακόμη, είναι σημαντικό να έχουμε στο νου μας και ζητήματα διαθεματικότητας, όπως το ότι μπορεί ένα άτομο να φέρει πάνω από μία ταυτότητες που φέρουν προκατάληψη και διακρίσεις (π.χ. μη cis ταυτότητα φύλου, οικονομική κατάσταση, φυλή, θρήσκευμα, ΑμΕΑ, κ.ά.) γεγονός που αυξάνει την πολυπλοκότητα αναφορικά με τις διακρίσεις και προκαταλήψεις με τις οποίες έρχεται αντιμέτωπο. Σε αυτό το σημείο, απαραίτητη είναι και η αναφορά στο ασέξουαλ φάσμα/ομπρέλα στην οποία μπορεί, επίσης, να ανήκει ένα μπάι άτομο, το οποίο για παράδειγμα μπορεί να είναι biromantic βιώνοντας συναισθηματική έλξη για πάνω από ένα φύλο, αλλά όχι σεξουαλική έλξη. Οπότε, εξίσου χώρος οφείλεται να δοθεί και στο επόμενο Α που συναντάται κάποιες φορές στο ακρωνύμιο ΛΟΑΤΚΙΑ+ και είναι το Α του Ασέξουαλ φάσματος.
Όπως κάθε γράμμα της κοινότητας, έτσι και το Α (του Αμφί) έχει τη δική του ιστορία κι έρχεται αντιμέτωπο με ξεχωριστές προκαταλήψεις, μικροδιακρίσεις και επιθέσεις. Τα άτομα που φέρουν μία αμφί (bi) ταυτότητα χρειάζεται να έχουν χώρους που να νιώθουν ασφαλή (safe space). Χώρους που θα αναγνωρίζουν ποιές κοινωνικές προκαταλήψεις έχουν να διαχειριστούν τα αμφί (bi) άτομα και που να επικυρώνουν και να ενδυναμώνουν τα άτομα που φέρουν αυτή την ταυτότητα.
Η διαγραφή της ταυτότητάς σου, η αμφισβήτηση και η άκυρωσή της μπορεί να είναι από ενοχλητικό έως οδυνηρό για σένα που επιβαρύνεσαι συσσωρευτικά από τα παραπάνω κατά τη διάρκεια της ζωής σου. Η αμφιφοβία είναι γεγονός και χρειάζεται να αναγνωρίζεται, όποτε θίγουμε ζητήματα ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτοτήτων, φοβικότητας, διακρίσεων και bullying.
Εάν φέρεις την bi ταυτότητα:
- Αυτό που νιώθεις και ο αυτοπροσδιορισμός σου, αρκούν. Οι ζυγαριές και τα ποσοστά είναι για τα μαθηματικά.
- Είσαι εξίσου μέλος της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας.
- Η αμφιφοβία υπάρχει. Είναι οκ και λογικό ανά καιρούς να σε επηρεάζει. Μέρος αυτής μπορεί να είναι η αμφισβήτηση και η ακύρωση της ταυτότητάς σου. Είναι σημαντικό τις στιγμές εκείνες να αναγνωρίζεις πως γι’αυτό ευθύνονται οι κοινωνικές προκαταλήψεις και όχι ο bi (αμφί) σεξουαλικός σου προσανατολισμός.
- Μπορεί να είναι βοηθητικό να αναζητήσεις άλλα bi άτομα, όπου μπορείς να συζητήσεις βιώματά σου ή/και επαγγελματίες που εξειδικεύονται σε ζητήματα σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας φύλου, έκφρασης φύλου και χαρακτηριστικών φύλου. (11528 – ΔΙΠΛΑ ΣΟΥ, Orlando LGBT+, Colour Youth)
- Μπορεί στην καθημερινότητά σου να μην έχεις συναντήσει άλλα άτομα που να νιώθουν όπως κι εσύ. Αυτό δε σημαίνει πως είσαι μόνο σου, αλλά πως δεν υπάρχει αρκετή ορατότητα και αναπαραστάσεις για όλο το φάσμα της ποικιλομορφίας του σεξουαλικού προσανατολισμού, ακόμη.
- Μπορεί κάποια στιγμή της ζωής σου να αναθεωρήσεις τον σεξουαλικό σου προσανατολισμό, επειδή ένιωσες έλξη για κάποιο/α φύλο/α που δεν είχε συμβεί μέχρι τότε. Πράγματι, ο σεξουαλικός προσανατολισμός δεν παραμένει ίδιος για όλα τα άτομα καθ’όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Δώσε τον χώρο και τον χρόνο στον εαυτό σου να νιώσεις κι αυτό το κομμάτι της/ου εαυτής/ού σου.
Εάν είσαι σύμμαχος (ally) εντός ή εκτός κοινότητας:
- Ο σεξουαλικός προσανατολισμός δεν είναι ετεροπροσδιοριζόμενος, αλλά αυτόπροσδιοριζόμενος. Μόνο το ίδιο το άτομο γνωρίζει πράγματι αν νιώθει έλξη, προς ποιό/ά τη νοιώθει και τί είδους είναι (σεξουαλική/συντροφική).
- Προσπάθησε να ακούσεις. Δώσε χώρο στο τί νιώθει το άτομο!
- Απόφυγε την αμφισβήτηση, την ακύρωση, την καχυποψία.
- Αναζήτησε υλικό, πληροφορίες και σύγχρονα δεδομένα αναφορικά με την bi ταυτότητα. Μίλησε με εξειδικευμένους επαγγελματίες ψυχικής υγείας για τις απορίες και τους προβληματισμούς σου. (11528 – ΔΙΠΛΑ ΣΟΥ, Orlando LGBT+, Colour Youth).
Τέλος, μην ξεχνάς πως έχεις κάθε δικαίωμα – ανεξάρτητα από τον σεξουαλικό σου προσανατολισμό – να εξερευνήσεις, να διερευνήσεις, να διερωτηθείς, να μη γνωρίζεις, να μην έχεις απαντήσεις, να βιώνεις μία ρευστότητα, κ.ο.κ.
Δεν έχουμε ούτε τους ίδιους χρόνους, ούτε τους ίδιους τρόπους, ούτε τα ίδια βιώματα.
Δεν υπάρχει τίποτα παράξενο ή περίεργο σε αυτό.
Η καθεμιά, το καθένα, ο καθένας μας έχει απλά τις δικές του πολύχρωμες (rainbow) διεργασίες!
1 Bisexuality, Αμφιφιλοφυλία: Η σωματική ή/και συναισθηματική έλξη για πάνω από ένα φύλο. Bisexual (bi εν συντομία), Αμφιφιλόφυλο άτομο (αμφί εν συντομία).
Γράφει η Μαριλίνα Αβάνη
για τη Γραμμή Ψυχολογικής Στήριξης
«11528-ΔΙΠΛΑ ΣΟΥ» για ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα,
τις οικογένειές τους και εκπαιδευτικούς
Πηγή: 11528.gr
