H σελίδα Φεμινιστικά Παραληρήματα δημιουργήθηκε ως ένας χώρος για να μοιράζονται οι γυναίκες τις εμπειρίες τους μέσα στην πατριαρχία. Ένιωθα ότι υπήρχε ανάγκη για κάτι τέτοιοι γιατί ήταν πολλές που μου έστελναν στο inbox του Ναι, Είσαι Μισογύνης για να μοιραστούν κάποιο σεξιστικό περιστατικό νιώθοντας ίσως ότι μόνο εγώ θα τις καταλάβω.
Η σελίδα σήμερα που γράφω αυτό το κείμενο μετράει μόλις δυόμιση βδομάδες ζωής, έχει όμως πάνω από 900 καταχωρήσεις. Κάποιες από αυτές σοκαριστικές, κάποιες συγκλονιστικές, κάποιες συγκινητικές, άλλες διασκεδαστικές ή αισιόδοξες, όλες μαζί συνθέτουν το παζλ της πατριαρχίας, ένα παζλ του οποίου κάθε μία από εμάς μόνο μερικά κομμάτια έχει βιώσει. Δεν είναι όμως μόνο οι εμπειρίες που δεν έχουμε βιώσει από πρώτο χέρι που εμπλουτίζουν την φεμινιστική μας ανάλυση. Είναι και ο τρόπος που οι ιστορίες αυτές διατυπώνονται, τα συναισθήματα τα οποία περιγράφονται, οι συνέπειες με τις οποίες συνδέονται που για μένα είναι πάρα πολύ διαφωτιστικά ακόμα και αν έχουμε ζήσει και οι ίδιες τα ίδια σκηνικά ξανά και ξανά.
Διαβάζοντας όλες αυτές τις ιστορίες, παρατήρησα κάποια μοτίβα τα οποία ίσως γνώριζα θεωρητικά αλλά τώρα αποκτούσαν σάρκα και οστά μέσα από τις εμπειρίες εκατοντάδων πραγματικών ανθρώπων. Να δέκα πράγματα που έμαθα -εμπέδωσα- μέσα από τα Φεμινιστικά Παραληρήματα.
1) Οι γυναίκες μαθαίνουν από πολύ νωρίς να ντρέπονται για το σώμα τους. Ένα σχόλιο, μια ματιά, μια υπόδειξη κατά την σχολική, συχνά και την προσχολική ηλικία τις κάνει να συνειδητοποιούν οτι το σώμα τους είναι κάτι που προκαλεί ντροπή, αμηχανία, κάτι που πρέπει να κρύβεται, να καλύπτεται και προπάντων κάτι που τίθεται πάντα υπό την αντρική ματιά και υπάρχει μόνο σε σχέση με τους άντρες. Πολλές γυναίκες περιγράφουν με λεπτομέρειες ένα σχόλιο της μητέρας τους, του πατέρα τους ή ενός αγνώστου δεκαετίες πριν που ωστόσο χαράχθηκε στην μνήμη τους και τους έδωσε το μήνυμα ότι το σώμα τους είναι προπάντων ένα σεξουαλικό αντικείμενο. Συχνά τέτοιες υποδείξεις γίνονται «για το καλό» τους, δηλαδή για να τις προφυλάξουν από σεξιστικά σχόλια και ενδεχόμενη παρενόχληση. Αυτό που καταφέρνουν φυσικά είναι όχι μόνο να μην τις προστατεύουν αλλά στην πράξη να τις κάνουν ακόμα πιο επιρρεπείς στις ενοχές, στο victim blaming και στην σιωπή αφού τελικά μαθαίνουν και οι ίδιες να συνδέουν το σώμα τους με την σεξουαλική παρενόχληση
2) Η παραβίαση του σώματος των γυναικών αρχίζει από πολύ μικρή ηλικία με «χουφτώματα» τόσο από μεγαλύτερους όσο και από συνομήλικους. Το δεύτερο μαρτυρά ότι ο πατριαρχικός τρόπος κοινωνικοποίησης και των δύο φύλων ξεκινά από πολύ νωρίς με αποτέλεσμα τα κορίτσια να μαθαίνουν από μικρές ότι το σώμα τους δεν τους ανήκει ενώ τα αγόρια να μαθαίνουν από μικρά να ξεπερνάνε συνέχεια τα όρια ως δικαίωμά τους -συχνά εν είδει παιχνιδιού, μιας τελετής μύησης στην τοξική αρρενωπότητα.
3) Η οικογένεια αποτελεί πυρήνα πατριαρχικής καταπίεσης και προνομιακό τόπο εκμάθησης πατριαρχικών αντιλήψεων. Και όσο η καταπιεστική λογική του “το αίμα νερό δεν γίνεται”, “η οικογένεια πάνω απ’όλα” , “η οικογένεια είναι ιερός θεσμός”, “τίμα τον πατέρα σου και την μητέρα σου” κτλ οδηγεί στην τυφλή υπακοή και στην συναισθηματική εξάρτηση, τόσο η σωματική και σεξουαλική βία θα κρύβεται κάτω από το χαλάκι, τόσο οι συγγενείς θα ασκούν έλεγχο στις ζωές και τα σώματα μας και τόσο κι εμείς θα εγκλωβιζόμαστε σε τοξικές σχέσεις από τύψεις και ενοχές. Είναι πολλές αυτές οι ιστορίες της σελίδας που θέτουν στη σωστή του διάσταση το σύνθημα «Στο διάλο η οικογένεια, στο διάλο και η πατρίς» που φαίνεται να προσβάλλει κάποι@ς.
4) Πάμπολλες γυναίκες έχουν βιώσει σεξουαλική και σωματική κακοποίηση από άτομα υπεράνω πάσης υποψίας -από θείους, παππούδες, ξαδέρφους, οικογενειακούς φίλους ακόμα και από άντρες που πλασάρονται ως φεμινιστές. Είναι ακριβώς αυτό το «υπεράνω πάση υποψίας» που εκμεταλλεύονται για να έχουν πρόσβαση στα σώματα των γυναικών. Γι αυτό και είναι σημαντικό να πιστεύουμε τις γυναίκες -όχι επειδή αυτές δεν λένε ποτέ ψέματα, αλλά γιατί αυτό θα ανέτρεπε το κλίμα αμφισβήτησης το οποίο τις εμποδίζει να μοιράζονται ανοιχτά αυτές τις ιστορίες.
5) Τουλάχιστον 3 ιστορίες παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης συνοδεύτηκαν ως τώρα με ένα «δεν το είπαμε στον μπαμπά γιατί φοβηθήκαμε ότι θα τον σκότωνε». Και ενώ δεν καταδικάζω την βία απ’όπου κι αν προέρχεται και θεωρώ φυσική και εύλογη την οργή εκ μέρος τον αντρών,ίσως τελικά η αντίληψη ότι οι άντρες οφείλουν να εκδικηθούν βίαια την παραβίαση των σωμάτων των γυναικών της οικογένειάς τους να κάνει την βία που βιώνουν οι γυναίκες about men και να μετατρέπει τις γυναίκες σε αυτές που εν τέλει αναγκάζονται να προστατεύσουν τους άντρες με την σιωπή τους.
6) Η σεξουαλική παρενόχληση στον δρόμο δεν είναι απλά ενοχλητική και αηδιαστική αλλά κάνει και τις γυναίκες να αισθάνονται λιγότερο ασφαλείς. Ντουζίνες από αυτές περιγράφουν όχι μόνο ότι θύμωσαν με τα χυδαία σχόλια, όχι μόνο ότι έκλαψαν αλλά και ότι ένιωσαν να φοβούνται και να παγώνουν από τρόμο. Και όσο πολλοί άντρες συνεχίζουν σε πείσμα αμέτρητων γυναικείων μαρτυριών να επιμένουν ότι είναι απλά «κομπλιμέντα» ή έστω άκακα σχόλια τόσο συνεχίζουν να διαμορφώνουν έναν δημόσιο χώρο τον οποίο οι γυναίκες βιώνουν ως απειλητικό και επικίνδυνο. Κι εδώ κολλάει άριστα η φεμινιστική ανάλυση σύμφωνα με την οποία η σεξουαλική παρενόχληση, τόσο στη δουλειά όσο και στον δρόμο, έχει στόχο ακριβώς να κρατήσει τις γυναίκες στο σπίτι, στον υποτιθέμενο ασφαλή και κατ’εξοχή «γυναικείο» χώρο.
7) Οι γυναίκες αναγκάζονται να παλέψουν με μισογυνικά στερεότυπα και σεξουαλική παρενόχληση σε ΚΑΘΕ επαγγελματικό ή ακαδημαϊκό τομέα. Από σερβιτόρες ως γιατροί και από μηχανικοί έως δικηγόροι, τα συνεχή υποτιμητικά σχόλια και η σεξουαλικοποίηση του σώματός τους τις κάνει να νιώθουν ότι δεν ανήκουν εκεί και ότι ο χώρος εργασίας ή εκπαίδευσης είναι στην ουσία ένας αντρικός χώρος στις οποίες αυτές βρίσκονται φιλοξενούμενες και πρέπει να παίζουν με τους κανόνες τους -ή εναλλακτικά θα πρέπει να κάτσουν σπίτι, στον κατεξοχήν ασφαλή «γυναικείο» χώρο απλά για να απαλλαχθούν από την διαρκή αυτή πίεση να αποδείξουν οτι είναι άξιες και όχι απλά ένα ζευγάρι βυζιά.
8) Πολλές μα πάρα πολλές γυναίκες ενδίδουν στις απαιτήσεις των αντρών τόσο επειδή φοβούνται για την σωματική τους ακεραιότητα όσο και για να μην χαρακτηριστούν ως αγενής. Πάρα πολλές ιστορίες -κάτι που άρχισα να προσέχω ήδη από το thank you next- ακολουθούν το μοτίβο σύμφωνα με το οποίο ένας άντρας επέμενε να μπει σπίτι, επέμενα να πάνε μία βόλτα σε απόμερο μέρος, επιμένει να τις πάει μέχρι το δωμάτιο, επιμένει να ανέβουν αυτές σπιτι χωρίς τάχα σεξουαλικό σκοπό. Και όλες αυτές οι γυναίκες υποκύπτουν παρόλο που νιώθουν άβολα, παρόλο που χτυπούν τα καμπανάκια του κινδύνου γιατί δεν θέλουν να τον κακοκαρδίσουν, να χαρακτηριστούν σνομπ, «σκύλες», υπερβολικές, γιατι θεωρούν ότι η άρνησή τους θα προσβάλλει τον συγκεκριμένο άντρα του οποίου τις προθέσεις δεν πρέπει να προδικάζουν. Αυτό το μοτίβο θα πρέπει να μας προβληματίσει για τον τρόπο με τον οποίο οι γυναίκες κοινωνικοποιούνται να ευχαριστούν πάντα τους άλλους, να είναι ευγενικές και ευχάριστες και να κάνουν τα χατίρια όλων. Αλλά κυρίως θα πρέπει να μας προβληματίσει για το γεγονός ότι πάρα πολλοί άντρες δεν διστάζουν να χρησιμοποιήσουν συναισθηματική χειραγώγηση και ψυχολογικούς εκβιασμούς για να αναγκάσουν τις γυναίκες να κάνουν σεξ, δείχνοντας μηδαμινό ενδιαφέρον για την δική τους ερωτική επιθυμία. Η πατριαρχία, έχοντας αναγάγει το σεξ ως έπαθλο για τους άντρες την ίδια ώρα που τους έχει πείσει ότι οι γυναίκες έτσι κι αλλιώς δεν το απολαμβάνουν, δημιουργεί το εύφορο αυτό έδαφος ώστε το σεξ να αντιμετωπίζεται ως κάτι που γίνεται για τους άντρες με την απρόθυμη συμμετοχή των γυναικών. Και δυστυχώς πολλοί άντρες από αυτούς ενδεχομένως να μην σκέφτονται καν τους εαυτούς τους ως βιαστές αλλά ως άντρες που αποδεικνύουν ότι «ο επιμένων νικά» επιβεβαιώνοντας το στερεότυπο σύμφωνα με το οποίο το “όχι” τον γυναικών σημαίνει “ναι”.
9) Οι γυναίκες υφίστανται αφόρητες πιέσεις να κάνουν παιδιά -από το οικείο περιβάλλον τους, από παντελώς αγνώστους, από γυναικολόγους, ακόμα και από τους ίδιους τους συζύγους τους. Η ιδέα ότι το σώμα της γυναίκας υπάρχει απλά με τελικό στόχο την αναπαραγωγή όχι μόνο καλλιεργεί την αντίληψη ότι η γυναίκα από μόνη της είναι ανολοκλήρωτη, δηλαδή όχι ένας ολοκληρωμένος, ακέραιος άνθρωπος, αλλά αποκρύπτει και τους κινδύνους και τις θυσίες για την σωματική και ψυχική υγεία των γυναικών στους οποίους τις θέτει η εγκυμοσύνη και η μητρότητα. Αντιμετωπιζοντάς τα ως ένα «θαύμα» της φύσης, ως μια αναπόφευκτη, νομοτελειακή και σχεδόν αυτόματη διαδικασία, αποσιωπάται όλη αυτή η σωματική και συναισθηματική εργασία που αυτές καταβάλλον η οποία δε διαφέρει σε οτιδήποτε από οποιαδήποτε άλλη εργασία -παρά μόνο στο οτι αυτή παρέχεται δωρεάν.
10) Οι γυναίκες νιώθουν για χρόνια τρελές, υπερβολικές, αβοήθητες, συντρίβονται υπό το βάρος των μυστικών και τραυμάτων τα οποία νομίζουν ότι είναι οι μόνες στον κόσμο που κουβαλούν. Η κυκλοφορία τέτοιων ιστοριών δημιουργεί περισσότερη ελπίδα παρά απαισιοδοξία ακριβώς επειδή επιτέλους μέσα από τον φεμινισμό οι γυναίκες βρίσκουν την φωνή που τους είχε στερήσει η πατριαρχία.
