Eleftheria Katopi
Η Sylvia Rivera πάντα διόρθωνε όσους νόμιζαν ότι έριξε την πρώτη μολότοφ στην ιστορική εξέγερση του Stonewall στις 28 Ιουνίου του 1969. “Πολλοί ιστορικοί μού έχουν δώσει τα εύσημα που έριξα την πρώτη μολότοφ, αλλά πάντα θέλω να το διορθώνω“, δήλωσε το 2001. “Έριξα τη δεύτερη, δεν έριξα τη πρώτη!”
Σήμερα, η Rivera θεωρείται μια θρυλική τρανς ακτιβίστρια. Αγωνίστηκε έντονα για μια νομοθεσία που απαγορεύει τις έμφυλες διακρίσεις, επιδίωκε να δημιουργήσει ασφαλείς χώρους για την άστεγη queer νεολαία και καλούσε σε αγώνες για ισότητα. Εκείνη την περίοδο, όμως, πολλά άτομα του gay ακτιβισμού την θεωρούσαν απλά μία ταραχοποιό.
Η ίδια γεννήθηκε στο Μπρονξ των ΗΠΑ. Η μητέρα της ήταν από την Βενεζουέλα και ο πατέρας της από το Πουέρτο Ρίκο. Ο πατέρας της την εγκατέλειψε και η μητέρα της αυτοκτόνησε. Τη φρόντιζε η γιαγιά της, η οποία τη χτυπούσε συχνά για τη διαφορετικότητά της. Όταν ξεκίνησε την τετάρτη τάξη ξύρισε τα φρύδια της και φορούσε μακιγιάζ στο σχολείο ενώ στα 10 της έφυγε από το σπίτι και ξεκίνησε να δουλεύει ως σεξεργάτρια, κάνοντας πιάτσα κοντά στην Times Square. Εκεί βρήκε μια κοινότητα, αποτελούμενη από queer και άστεγα άτομα, street queens και σεξεργάτριες. Εκείνη την περίοδο έδωσε στον εαυτό της το όνομα “Sylvia Rivera”, σε μία τελετή όπου παρευρίσκονταν περίπου πενήντα φίλοι και συνάδελφοί της. Αρχικά αναφερόταν στον εαυτό της ως drag queen, στη συνέχεια όμως έκανε coming out ως τρανς.
Σύμφωνα με όλες τις μαρτυρίες, έζησε μία δύσκολη ζωή: αστυνομικοί και πελάτες συχνά την πλάκωναν στο ξύλο. Μπήκε μάλιστα στη φυλακή για 90 μέρες, στο νησί Rikers. Είχε σταλεί σε ένα συγκρότημα κελιών συγκεκριμένα για δράστες “γκέι εγκλημάτων”, όπως επεσήμανε το 2007 η ακαδημαϊκός, ακτιβίστρια και συγγραφέας Jessi Gan.
Όταν η Rivera έριξε τη δεύτερη μολότοφ στο Stonewall, ήταν μόνο 17 ετών. Δεν της ήταν άγνωστες οι διαδηλώσεις τότε, καθώς είχε διαδηλώσει και κατά του Βιετνάμ, για τα γυναικεία δικαιώματα και τα ατομικά δικαιώματα. Αλλά το Stonewall της ξύπνησε ένα πάθος να συνεχίσει να αγωνίζεται για τις περιθωριοποιημένες φωνές μέσα στον χώρο των gay δικαιωμάτων. Ασχολήθηκε με το Gay Liberation Front (GLF) και τη Gay Activists’ Alliance (GAA), και αμφισβήτησε τον τρόπο με τον οποίο η κυρίως λευκή gay και λεσβιακή κοινότητα προσέγγιζε τον ακτιβισμό από μία μεσοαστική οπτική. Η Rivera ήθελε ο ακτιβισμός να είναι πιο προοδευτικός, να περιλαμβάνει στον αγώνα τους τα δικαιώματα των τρανς ατόμων, συμπεριλαμβανομένων των μη λευκών, των αστέγων και των φυλακισμένων. “Παράλληλα, συνεργαζόταν και με τον πουερτορικανό ακτιβιστικό οργανισμό Young Lords, ελπίζοντας ότι οι κοινότητες αυτές θα αναγνώριζαν την πραγματικότητα των gay και τρανς ανθρώπων”, σύμφωνα με τον Lawrence La Fountain-Stokes, αναπληρωτή καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Michigan στο Ann Arbor, στο τμήμα Αμερικανικής Κουλτούρας, Λατινογενών Γλωσσών και Λογοτεχνίας, και στις Γυναικείες Σπουδές.
Ωστόσο, υπήρχαν κάποια άτομα στον ακτιβιστικό χώρο που δεν την έβλεπαν με καλό μάτι και δεν συμφωνούσαν με τον τρόπο της. Για παράδειγμα, τής απαγορεύτηκε η είσοδος στο Gay and Lesbian Community Center της Νέας Υόρκης, αφού κατέστρεψε ένα γραφείο στην αίθουσα αναμονής, οργισμένη, επειδή ένιωθε ότι το κέντρο δεν ανταποκρινόταν στις ανάγκες των άστεγων τρανς ατόμων. Σε μία συγκέντρωση της παρέλασης υπερηφάνειας το 1973, ανέβηκε στη σκηνή μέσα σε γιουχαρίσματα από το πλήθος. “Έπρεπε να παλέψω για να ανέβω σε αυτή τη σκηνή…άτομα που αποκαλούσα συντρόφους μου στο κίνημα με πλάκωσαν κυριολεκτικά στο ξύλο”, είχε δηλώσει χαρακτηριστικά. Σταμάτησε να συνεργάζεται με το GLF και τη GAA και γενικά με τα κινήματα των gay δικαιωμάτων, μετά από τρία ή τέσσερα χρόνια, επειδή οι οργανισμοί άρχισαν να την αποδοκιμάζουν δημοσίως και να την αγνοούν. Επέστρεψε περίπου 20 χρόνια μετά για την 25η επέτειο του Stonewall, αφού της ζητήθηκε συμμετάσχει, από το διοργανωτικό σώμα της παρέλασης υπερηφάνειας. “Το κίνημα με είχε αφήσει στο ράφι, αλλά εκείνοι με κατέβασαν κάτω και με ξεσκόνισαν”, είπε το 1995. “Ωστόσο, ήταν υπέροχο. Διέσχισα τη 58η οδό και οι νέοι μού φώναζαν από το πεζοδρόμιο, ‘Sylvia, Sylvia, σε ευχαριστούμε, ξέρουμε τι έκανες’. Μετά από αυτό επέστρεψα πάνω στο ράφι. Θα ήταν θαυμάσιο αν το κίνημα φρόντιζε τους δικούς του”.
Ο La Fountain-Stokes, ο οποίος προσδιορίζεται κι ο ίδιος ως queer, πιστεύει ότι υπήρχε μια σύγκρουση κουλτούρας ανάμεσα στη Rivera και τους άλλους ακτιβιστές ομόλογους της. Εκείνη χωρίς το λευκό προνόμιο και με υπόβαθρο την τρανς ταυτότητα ενώ οι άλλοι cis λευκοί μικροαστοί. “Είχε μια ριζοσπαστική οπτική και νομίζω πολλοί από τους ανθρώπους που ηγούνταν του συμβατικού οργανισμού δεν το εκτιμούσαν αυτό ή ίσως δυσκολεύονταν να το αντιμετωπίσουν”, δηλώνει ο La Fountain-Stokes. “Πιστεύω ότι η Sylvia ένιωσε έντονα την ταυτόχρονη απόρριψη και τον εναγκαλισμό από αυτήν την περίπλοκη και αντιφατική κοινότητα”.
Για παράδειγμα, η Rivera, είχε υποστηρίξει το να περάσει το Gay Rights Bill στη Νέα Υόρκη, που θα απαγόρευε τις διακρίσεις που βασίζονταν στον σεξουαλικό προσανατολισμό, επειδή αρχικά παρείχε στήριξη και στην τρανς κοινότητα. Αλλά όταν πέρασε ο νόμος το 1986, 17 χρόνια μετά το Stonewall, το λεξιλόγιο που καταδίκαζε τις έμφυλες διακρίσεις είχε αφαιρεθεί. “Έκαναν μια μικρή παρασκηνιακή συμφωνία χωρίς να προσκαλέσουν τη Sylvia και κάποιους άλλους τρανς ακτιβιστές… Η συμφωνία ήταν ‘Αν βγούνε από τη μέση, θα περάσουμε το νομοσχέδιο’ “, είπε το 2001. Ένιωσε ότι η κοινότητα για την οποία η ίδια και τα τρανς αδέρφια της είχαν αγωνιστεί όλα εκείνα τα χρόνια, τους είχε πουλήσει.
Αλλά όταν η Rivera ένιωσε ότι η κοινότητα, που παρίστανε ότι την περιλαμβάνει δεν αναλάμβανε δράση αρκετά, πήρε τα πράγματα στα χέρια της. Το 1970, ίδρυσε μαζί με τη Marsha P. Johnson το STAR ή αλλιώς Street Transvestite Action Revolutionaries, ώστε να προσφέρει ασφάλεια και καταφύγιο για την άστεγη queer νεολαία. Είχαν ένα κτίριο στη 213 Second Avenue στο East Village και έκαναν πιάτσα για να πληρώνουν το ενοίκιο, για να μη χρειαστεί να το κάνουν τα νεαρά άτομα. Η Rivera και η Johnson ήταν ανάμεσα στους πρώτους που δε δίσταζαν να εκφραστούν και να φροντίσουν πραγματικά τη συγκεκριμένη κοινότητα και ζήτησαν να μη ξεχαστεί η κοινότητά τους στον αγώνα των LGBT+ δικαιωμάτων. “Καθόμασταν και αναρωτιόμασταν, ‘Γιατί υποφέρουμε; “, είπε το 1998 η Rivera στην εμβληματική queer ακτιβίστρια Leslie Feinberg. “Καθώς συμμετείχαμε περισσότερο στα κινήματα, είπαμε ‘γιατί πρέπει πάντα να τρώμε στη μάπα τα χειρότερα;’ “ το STAR άντεξε δύο ή τρία χρόνια, αρχικά. Η Rivera τού έδωσε νέα πνοή τον Ιούνιο του 2000, για να διεξάγει μία συγκέντρωση και αγρυπνία μετά τον θάνατο της Amanda Milan, μίας τρανς γυναίκας που δολοφονήθηκε έξω από τον σταθμό λεωφορείων Port Authority Bus Terminal στη Νέα Υόρκη. Είχαν περάσει πάνω από 30 χρόνια από το Stonewall, αλλά τα τρανς δικαιώματα είχαν αρκετό δρόμο ακόμα.
Αν και η Rivera απεβίωσε το 2002, η κληρονομιά της και η αφοσίωσή της στην κοινότητά της ακμάζει ακόμα. Είναι το μόνο τρανς άτομο με πορτραίτο στην πινακοθήκη Smithsonian’s National Portrait Gallery και η κληρονομιά της συνεχίζει μέσω του αξιέπαινου έργου του Sylvia Rivera Law Project (SRLP). Ιδρυμένο το 2002 από τον τρανς ακτιβιστή Dean Spade, ο οργανισμός παρέχει πρόσβαση σε κοινωνικές υπηρεσίες, υπηρεσίες υγείας, δημόσια εκπαίδευση και νομικές υπηρεσίες για τρανς, intersex και άτομα που δεν ταυτίζονται με κάποιο φύλο, διδάσκοντάς τα ταυτόχρονα πώς να πολιτικοποιηθούν, κατασκευάζοντας ηγετικές και διοργανωτικές επιτροπές και ενθαρρύνοντάς τα να λάβουν δράση. “Η κληρονομιά της Sylvia μάς καθοδηγεί σε μία πολύ πιο συγκεκριμένη εικόνα τους πώς είναι να φροντίζουμε ο ένας τον άλλο”, δήλωσε η Adelaide Matthew Dicken, διευθύντρια του Grassroots Fundraising & Communications στο SRLP. “Θέλουμε να πιστεύουμε ότι το έργο μας θα δημιουργήσει μία κοινωνία όπου δεν αποκλείουμε και συμπεριλαμβάνουμε τα ανθρώπινα δικαιώματα”, λέει η Kimberly Mckenzie, η διευθύντρια του Outreach and Community Engagement στο SRLP. “Αυτό είναι κάτι για το οποίο πάντα θα συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε, ακόμα και όταν κατακτήσουμε αυτά τα δικαιώματα”.
