Την ακόλουθη ομιλία έδωσε ο Λύο Καλοβυρνάς, σύμβουλος ψυχικής υγείας και συγγραφέας, στην ημερίδα που οργάνωσε η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου στις 16 Δεκεμβρίου, στην οποία μίλησαν επίσης οι βουλευτές Κώστας Τριαντάφυλλος (ΠΑΣΟΚ), Βασιλική Κατριβάνου (ΣΥΡΙΖΑ) και Μαρία Γιαννακάκη (ΔΗΜΑΡ).
Είναι θλιβερή και αποκαλυπτική για τον τρόπο που αντιλαμβάνονται τα ανθρώπινα δικαιώματα η απουσία εκπροσώπων από τη Νέα Δημοκρατία, το ΚΚΕ και τους ΑΝΕΛ.
Κάποια πράγματα θεωρούνται εντελώς προφανή – τόσο προφανή και φυσιολογικά, που απορούμε και αγανακτούμε όταν κάποιος τα αμφισβητεί. Λόγου χάρη, το γεγονός ότι οι γυναίκες έχουν δικαίωμα να αυτοδιαχείριζονται οι ίδιες το σώμα τους ή να ψηφίζουν ή να μην εξαναγκάζονται από τον πατέρα τους να παντρευτούν αυτόν που θέλει εκείνος στα 14. Εξίσου προφανές και φυσιολογικό θεωρούμε ότι δεν πρέπει να κάνουμε σεξ με παιδιά πέντε χρονών ούτε να τα βάζουμε να δουλεύουν σε ορυχεία ή σε χωράφια από τα έξι τους.
Δεν ήταν πάντα έτσι όμως – ούτε και τώρα είναι σε όλες τις χώρες του κόσμου, όπου τα παραπάνω δεν θεωρούνται ούτε αυτονόητα ούτε φυσιολογικά. Το αντίθετο μάλιστα! Η ιστορία των ανθρώπων είναι μια πορεία προς τον εξανθρωπισμό. Κι αυτή την πορεία την δημιουργούμε εμείς: εγώ, εσύ, εμείς.
Επιτρέψτε μου μια παραβολή. Φανταστείτε, κύριε Τριαντάφυλλε ότι ήδη από τα έξι σας βλέπετε τα άλλα αγόρια στο σχολείο και κάτι σκιρτά μέσα σας. Φανταστείτε ότι στα 14 σας ερωτεύεστε ένα συμμαθητή σας, αλλά πού να τολμήσετε να του το πείτε. Αυτό που νιώθετε σας έχουν μάθει ότι είναι ανώμαλο και γι’ αυτό το κρύβετε. Ούτε στους γονείς σας δεν το έχετε πει – φοβάστε ότι θα σας πετάξουν απ’ το σπίτι. Σιχαίνονται τους ομοφυλόφιλους, γιατί δεν τους βλέπουν πουθενά ως φυσιολογικούς ανθρώπους, παρά μόνο ως καρικατούρες στην τηλεόραση. Κι εσείς έχετε μάθει να σιχαίνεστε τον εαυτό σας. Αποφασίζετε να κρύψετε τη φύση σας, παντρεύεστε μια γυναίκα, αλλά τα βράδια κάνετε ανώνυμο σεξ με άντρες στο πάρκο. Ζείτε μια διπλή ζωή, που σας δηλητηριάζει.
Φανταστείτε, κυρία Γιαννακάκη, ότι στα 17 σας τα φτιάχνετε με μια συμμαθήτριά σας, όπως τόσα άλλα παιδιά στην εφηβεία. Οι συμμαθητές σας σάς κοροϊδεύουν, σας χτυπούν και σας κάνουν τη ζωή μαρτύριο. Το μαθαίνουν οι γονείς σας και σας πάνε σε ψυχίατρο, για να σας κάνει καλά. Οι γονείς σας σας κλειδώνουν μέσα και σας απαγορεύουν να δείτε κανέναν, μέχρι να διορθωθείτε. Μια μέρα το σκάτε, ανεβαίνετε στην ταράτσα και πηδάτε, μην αντέχοντας την απόρριψη των γονιών σας.
Φανταστείτε, κυρία Κατριβάνου ότι παρά τα όσα έχετε περάσει, αποφασίζετε ότι δεν είναι καταδίκη να είστε λεσβία και κάποια στιγμή γνωρίζετε έναν άνθρωπο, τον ερωτεύεστε και σας ερωτεύεται. Ζείτε μαζί, αλλά η σχέση σας δεν αναγνωρίζεται. Η σύντροφός σας είναι άνεργη και παρότι εσείς έχετε ασφάλεια, δεν μπορείτε να καλύψετε και τη συμβία σας, επειδή ενώπιον του νόμου είναι μια ξένη. Ο άνθρωπος που αγαπάτε αρρωσταίνει, δεν έχει λεφτά κι εσείς δεν μπορείτε να κάνετε τίποτα.
Φανταστείτε, κύριε Τριαντάφυλλε, ότι ο σύντροφός σας, με τον οποίο αγαπιέστε και ζείτε μαζί τα τελευταία 14 χρόνια, εισάγεται στο νοσοκομείο για σοβαρή εγχείριση, αλλά εσάς δεν σας δίνουν σημαντικές πληροφορίες για την υγεία του γιατί δεν είστε συγγενής του. Κι ας είστε ζευγάρι 14 χρόνια. Οι συγγενείς του, που έχουν να τον δουν από τα είκοσί του, επειδή δεν ήθελαν να έχουν σχέσεις με έναν ανώμαλο, σας απαγορεύουν να τον επισκεφθείτε. Ο άνθρωπός σας πιθανώς πεθαίνει κι εσείς απαγορεύεται να τον δείτε.
Φανταστείτε, κυρία Γιαννακάκη, ότι η σύντροφός σας κι εσείς κάνετε ένα παιδί. Μόνο που το παιδί σας φέρει το όνομα μόνο της συντρόφου σας – επίσημα εσείς δεν είστε τίποτα, κι ας το μεγαλώνετε μαζί. Δεν δικαιούστε ούτε επιδόματα, ούτε διευκολύνσεις για το παιδί σας. Αν συμβεί κάτι στη σύντροφό σας, θα χάσετε και το παιδί σας. Ένας άσχετος συγγενής εξ αίματος της γυναίκας σας έχει περισσότερα δικαιώματα πάνω στο παιδί σας απ’ ό,τι εσείς, η μητέρα του.
Οι παραπάνω ιστορίες είναι όλες αληθινές. Πέρα για πέρα αληθινές. Το να είσαι ομοφυλόφιλος στην Ελλάδα το 2013 σημαίνει να είσαι κατώτερος πολίτης. Με λιγότερα δικαιώματα. Κι ας έχεις τις ίδιες υποχρεώσεις όπως οι υπόλοιποι συμπολίτες σου. Δεν έχεις καν το δικαίωμα της προστασίας της αξιοπρέπειάς σου, όπως το ορίζει το Σύνταγμα, αφού ο κάθε ιεράρχης ή πολιτικός επιτρέπεται να βγαίνει και να σε βρίζει δημοσίως με σκαιότατες εκφράσεις,δίνοντας ηθικό έρεισμα στην υπόλοιπη κοινωνία να σε χλευάζει, να σε προπηλακίζει και να σου ασκεί σωματική βία.
Αναμφίβολα ο γάμος ή το σύμφωνο συμβίωσης δεν θα λύσει αυτοστιγμεί όλα τα ψυχοκοινωνικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ομοφυλόφιλοι πολίτες, αλλά θα δώσει ένα ισχυρότατο πολιτικό και κοινωνικό μήνυμα ότι η πολιτεία αναγνωρίζει τους ομοφυλόφιλους πολίτες και τους παρέχει ισονομία και ισοπολιτεία.Η επίσημη, κρατική αναγνώριση της ερωτικής και συντροφικής ένωσης των ομοφυλόφιλων κομίζει ένα ισχυρότατο μήνυμα ότι οι ομοφυλόφιλοι αξίζουν σεβασμό, και αυτό συν τω χρόνω θα βελτιώσει τις γενικότερες συνθήκες, όπως έχει συμβεί σε άλλα κράτη.
…ότι οι ομοφυλόφιλοι και τρανς έφηβοι εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά αυτοκτονιών, Οι γκέι έφηβοι εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά αυτοκτονιών, όπως έχει αποδειχθεί μέσα από επιστημονικές έρευνες [1],[2],[3] σε πολλές χώρες. Σχετική έρευνα του Υπουργείου Παιδείας της Βόρειας Ιρλανδίας[4] βρήκε ότι τα παιδιά που είναι λεσβίες, γκέι ή τρανσέξουαλ έχουν:
– τουλάχιστον 3 φορές περισσότερες πιθανότητες να κάνουν απόπειρα αυτοκτονίας,
– 2,5 φορές περισσότερες πιθανότητες να προκαλούν αυτοτραυματισμούς
– 5 φορές περισσότερες πιθανότητες να χρειαστούν φάρμακα για κατάθλιψη
Στην Ελλάδα δεν έχουν γίνει εκτενείς αντίστοιχες έρευνες ειδικά για τα ομοφυλόφιλα παιδιά, ενώ ο σεξουαλικός προσανατολισμός εξακολουθεί ν’ απουσιάζει από τις αντίστοιχες έρευνες για τον εκφοβισμό παιδιών.
Παρόλα αυτά, σύμφωνα με τις υπάρχουσες ελληνικές έρευνες, τα ποσοστά εκφοβισμού εφήβων στα ελληνικά σχολεία είναι αυξημένα,[5] όπως δείχνει η έρευνα που πραγματοποίησαν η καθηγήτρια του τμήματος Ψυχολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Βασιλική Δεληγιάννη-Κουιμτζή και η επίκουρη καθηγήτρια του τμήματος Βρεφονηπιοκομίας Αλεξάνδρειου Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος Θεσσαλονίκης Νατάσα Ψάλτη στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
Σύμφωνα με άλλη ελληνική έρευνα, λιγότερο από το 10% των εκπαιδευτικών αντιλαμβάνεται τον κοινωνικό αποκλεισμό που υφίστανται οι μαθητές τους, ενώ μόλις τρεις γονείς στους δέκα αντιλαμβάνονται ότι το παιδί τους βιώνει διακρίσεις στο σχολείο.
Στο www.10percent.gr λαμβάνουμε περίπου 10-25 τηλεφωνήματα και ημέιλ ετησίως από εφήβους που αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα αποδοχής από το περιβάλλον τους. Αρκετοί έφηβοι αναφέρονται και στην αυτοκτονία ως λύση, όπως δείχνουν τα παρακάτω ημέιλ:
«Μόλις πριν λίγους μήνες έκλεισα τα 14 μου. Ξέρω εδώ και καιρό για την ομοφυλοφιλία μου, αλλά δεν έχω μιλήσει σε κανέναν ποτέ ως τώρα. Ειδικότερα τον τελευταίο καιρό έχω πέσει σε βαθιά κατάθλιψη. Νίκος, 14
Όλοι με ενοχλούν και με κοροϊδεύουν στο σχολείο. Δεν κρύβω πως πολλές φορές μου έχει έρθει η τάση της αυτοκτονίας, αλλά δεν ξέρω τι να κάνω. Από την άλλη όμως σκέφτομαι και τους δικούς μου.. Αισθάνομαι πως είμαι ένα τίποτα και πως έχω αποτύχει σε αυτή τη ζωή..» Τάσος, 16
«3 koritsia sthn sxolh mou espasan ta pleura,maurisan ta matia mou kai me ekapsan me tsigaro epeidh eimai lesbia,h sxolh den tis timorise eipan pos eixan neura kai h psuxologos ths sxoleis den paradexetai ta ratsistika kinhtra,hthele mono na sigoureuth oti den yha tis mhnuso.» Lenia, 21
Το σύμφωνο συμβίωσης ή και ο γάμος ομόφυλων ζευγαριών είναι ήδη πραγματικότητα σε πολλά κράτη της ΕΕ και αλλού. Η καταδίκη της Ελλάδας για το τραγελαφικό σύμφωνο συμβίωσης που απέκλειε ρητά τα ομόφυλα ζευγάρια δεν είναι παρά ένα μόνο περιστατικό στις συνεχώς αυξανόμενες νομοθετικές παρεμβάσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα που προωθούν την ισονομία προς τους ομοφυλόφιλους πολίτες. Αυτός είναι ο δρόμος και το ξέρουμε.
Ειδικά εσείς που είστε παρόντες και παρούσες σήμερα εδώ πιθανότατα είστε υπέρ του γάμου ομόφυλων ζευγαριών, αλλά ίσως να μην αναγνωρίζετε το δικαίωμα στην υιοθεσία. Γιατί όμως αναρωτηθήκατε; Με ποια επιχειρήματα αρνείστε αυτό το δικαίωμα; Ακούμε σαν καραμέλα ότι ένα παιδί χρειάζεται δύο γονείς διαφορετικού φύλου για να ανατραφεί σωστά. Από πού το ξέρουμε αυτό; Τέτοια επιχειρήματα παρουσιάζονται ως αυταπόδεικτα ορθά, αλλά πώς ξέρουμε ότι πράγματι ισχύουν; Με βάση ποιες έρευνες; Ή μήπως πρόκειται για σκέτες γνώμες;
Αντιθέτως, έχουμε απτά στοιχεία από πανεπιστημιακές έρευνες παγκοσμίως ότι τα παιδιά που ανατρέφονται από ομοφυλόφιλους γονείς όχι μόνο μεγαλώνουν απολύτως φυσιολογικά και χωρίς καμία δυσκολία προσαρμογής ή κοινωνικής ένταξης, αλλά συχνά εμφανίζουν καλύτερες επιδόσεις και δείκτη ικανοποίησης με τη ζωή. Σύμφωνα με τις έρευνες, δεν εντοπίστηκε καμία διαφορά ανάμεσα στα παιδιά που μεγαλώνουν με γκέι ή με στρέιτ γονείς όσον αφορά την αυτοπεποίθηση των παιδιών, τη συναισθηματική υγεία ή τον χρόνο που περνούν με τους γονείς τους. Ωστόσο τα παιδιά ομοφυλόφιλων ζευγαριών είχαν υψηλότερα ποσοστά όσον αφορά τη γενική υγεία της οικογένειας και την οικογενειακή συνοχή.
Κι αν το σκεφτείτε βγάζει νόημα: ένα ομόφυλο ζευγάρι ποτέ δεν κάνει παιδί στην τύχη, όπως τόσα και τόσα ετεροφυλόφιλα ζευγάρια. Για να πάρει την απόφαση να κάνει παιδί ένα γκέι ζευγάρι, το έχει σκεφτεί πολύ σοβαρά, έχει περάσει από πολλές διαδικασίες και έχει κληθεί να επιβεβαιώσει αυτή την απόφαση επανειλημμένως. Τα παιδιά που μεγαλώνουν με ομοφυλόφιλους γονείς είναι παιδιά που οι γονείς τους τα ήθελαν πραγματικά.
Υπήρξε μια εποχή που γίνονταν συζητήσεις επί συζητήσεων για το αν οι γυναίκες έχουν την ίδια ευφυΐα με τους άντρες. Η επιστήμη έλεγε ότι δεν είχαν. Ο πολιτικός κόσμος συζητούσε και επιχειρηματολογούσε ότι θα καταστραφεί ο κοινωνικός ιστός αν επιτραπεί στις γυναίκες να ψηφίζουν, καθώς λόγω της ορμονικής διαταραχής που προκαλεί η έμμηνος ρύση τους, θα ψήφιζαν με υπερβολικό συναισθηματισμό. Η θέση των γυναικών ήταν αποκλειστικά στο σπίτι.
Αυτές οι κουβέντες μας φαίνονται αστείες σήμερα – αν όχι προσβλητικές. Θα έρθει σίγουρα η μέρα –και μάλιστα πολύ σύντομα– που θα μας φαίνεται εξίσου αστείο και προσβλητικό που κουβεντιάζουμε σήμερα αν οι ομοφυλόφιλοι άνθρωποι πρέπει να έχουν δικαίωμα να παντρεύονται και να κάνουν παιδιά. Αν η θέση τους είναι αποκλειστικά στο περιθώριο. Έχει έρθει ήδη η μέρα σε πολλές χώρες που αυτές οι συζητήσεις θεωρούνται παρωχημένες.
Εσείς πώς θέλετε να καταγραφείτε στην Ιστορία με ιώτα κεφαλαίο όσον αφορά αυτή τη συζήτηση; Ως υπέρμαχοι του ανθρωπισμού και των δικαιωμάτων ή ως αστείοι και προσβλητικοί;
1. Bontempo, D., & D’Augelli, R. D, (2002) Effects of At-School Victimisation and Sexual Orientation on Lesbian, Gay, or Bisexual Youths’ Health Risk Behaviour Journal of Adolescent Health. 2002; 30; 364-374.
2. Meyer I.H. (1995) Minority stress and mental health in gay men. Journal of Health and Social Behaviour, 36, 38-56
3. Rotheram-Borus, M.J., Hunter, J., & Rosario, M. (1994) Suicidal behaviour and gay-related stress among gay and bisexual male adolescents. Journal of Adolescent Research, 9, 498-508.
4. YouthNet (2004) ShOut: Research into the Needs of Young People in Northern Ireland who Identify as Lesbian, Gay, Bisexual and/or Transgender. Belfast: YouthNet
5. Διερευνώντας τη σχολική βία και τη θυματοποίηση σε χώρους προσχολικής αγωγής: Μία διαφοροποιημένη εικόνα του φαινομένου. Στυλιανή Κασάπη Τμήμα Ψυχολογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσ/νίκης
