Ο υπερασπιστής των ανθρώπινων δικαιωμάτων

21/11/2013
antivirus magazine διαφήμιση

Συνέντευξη με τον Βαγγέλη Μάλλιο, τον δικηγόρο που θα υποχρεώσει την Ελλάδα να συμπεριλάβει στο Σύμφωνο Συμβίωσης τα ομόφυλα ζευγάρια…

στο popaganda.gr

 

Ο Βαγγέλης Μάλλιος, διδάκτορας Νομικής, είναι αρκετά γνωστός τόσο στους κύκλους των νομικών που ασχολούνται με τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, όσο και στις ακτιβιστικές ομάδες κυρίως των ομοφυλόφιλων για τη δραστηριοποίηση και τη συμβολή του στις διεκδικήσεις τους. Αυτές τις μέρες, έγινε γνωστός και για έναν ακόμα λόγο. Για τη σύνδεση του ονόματός του, ως δικηγόρου (από κοινού με τον καθηγητή κ.Αλιβιζάτο) με την απόφαση-σταθμό του ΕΔΔΑ και την υποχρέωση της Ελλάδας να συμπεριλάβει στο Σύμφωνο Συμβίωσης τα ομόφυλα ζευγάρια.

Η συνάντηση είχε συμφωνηθεί για το μεσημέρι στο γραφείο του στο Κολωνάκι. Μου άνοιξε ο ίδιος με την ευγένεια και την αμεσότητα που φαντάζεται κανείς ότι θα πρέπει να έχει ένας άνθρωπος που η κύρια ενασχόλησή του είναι η προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου και η ισότητα. Η συνέντευξη κράτησε μισή ώρα και η συζήτησή μας μιάμιση, κατά τη διάρκεια της οποίας είχα την ευκαιρία να δω την ογκοδέστατη δικογραφία των προσφυγών, ενώ την προσοχή μου τράβηξαν τα συνημμένα δημοσιεύματα αρχείου αθηναϊκών εφημερίδων από τη δεκαετία του ’60 που αφορούσαν στα ήθη της εποχής και στην αντιμετώπιση της ομοφυλοφιλίας ως ψυχικής πάθησης. Έχοντας, ο ίδιος δημιουργήσει μια «συμβατικού τύπου» οικογένεια, συγκράτησα τη φράση του στο κλείσιμο της κουβέντας μας . «Είναι ευκαιρία να γίνει αντιληπτό ότι «οικογένεια» δεν είναι μόνο αυτό που έχει ο καθένας στο μυαλό του για τον εαυτό του, αλλά και κάτι άλλο, το οποίο μπορεί μέχρι τώρα να μην το ‘χει φανταστεί…»

Τι σημαίνει σε πρακτικό επίπεδο αυτή η απόφαση; Το δεδικασμένο από μια δικαστική απόφαση αφορά καταρχήν τα διάδικα μέρη. Με άλλα λόγια, θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς ότι η υποχρέωση της Ελλάδας εξαντλείται στην καταβολή των 5000 ευρώ στον κάθε προσφεύγοντα χωρίς καμιά περαιτέρω δέσμευσή της. Παρ’όλα αυτά, με μια απόφαση του Δικαστηρίου του Στρασβούργου τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Η ουσιαστική υποχρέωση για την Ελλάδα που προκύπτει από την καταδίκη της συνίσταται στην αλλαγή του νόμου για το σύμφωνο συμβίωσης (νόμος 3719/2008). Και ο δικαιολογητικός λόγος είναι το γράμμα και το νόημα της Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η οποία δεν αφορά μόνο τα συγκεκριμένα μέρη, αλλά όλους που θα μπορούσαν να θιγούν από την παραβίαση των άρθρων της. Με άλλα λόγια, όσο δεν τροποποιείται ο συγκεκριμένος νόμος, όλα τα ομόφυλα ζευγάρια είναι και αυτά «θύματα» παραβίασης του δικαιώματος στην οικογενειακή ζωή, ακριβώς όπως και οι προσφεύγοντες. Έτσι, η μόνη δυνατότητα που έχει το ελληνικό Κράτος, είναι να αλλάξει το νόμο για το σύμφωνο συμβίωσης και να συμπεριλάβει σε αυτόν και τα ομόφυλα ζευγάρια.

Όταν επομένως είχατε αναφέρει ότι «η ελληνική Πολιτεία καλείται-κατόπιν των εξελίξεων- να άρει τις διακρίσεις» ουσιαστικά αναφερόσαστε σε υποχρέωσή της και όχι σε κάποια μελλοντική, αόριστη ή δυνητική από μέρους της συμμόρφωση με την απόφαση του ΕΔΔΑ… Υποχρεούται. Η μη συμμόρφωση ενός κράτους-μέλους σε απόφαση του Δικαστηρίου του Στρασβούργου μπορεί να φτάσει μέχρι και την αποβολή του από το Συμβούλιο της Ευρώπης. Παλαιότερα, στην υπόθεση «Στραν-Ανδρεάδης» όπου είχε επιδικαστεί κατά της Ελλάδος ένα υπέρογκο ποσό (ίσως το μεγαλύτερο που είχε υποχρεωθεί ποτέ η Ελλάδα να καταβάλει σε θύμα παραβίασης της ΕΣΔΑ), η Ελλάδα κωλυσιεργούσε να το καταβάλει, με αποτέλεσμα να ξεκινήσει η διαδικασία αποβολής μας από το Συμβούλιο της Ευρώπης. Διαδικασία η οποία τελικά δεν ολοκληρώθηκε. Σημειωτέον, το μόνο κράτος που έχει ποτέ αποβληθεί από το Συμβούλιο της Ευρώπης είναι η Ελλάδα των Συνταγματαρχών. Σε κάθε περίπτωση, υπάρχει η Επιτροπή των Υπουργών που είναι το αρμόδιο όργανο να εποπτεύει την συμμόρφωση των κρατών στο δεδικασμένο των αποφάσεων του Δικαστηρίου του Στρασβούργου. Συνεπώς, δεν τίθεται θέμα: η Ελλάδα αργά ή γρήγορα θα τροποποιήσει το νόμο.

Υπάρχει κάποιος χρονικός περιορισμός γι αυτό; Πέρα από την καταβολή της αποζημίωσης, η οποία πρέπει να γίνει εντός 3 μηνών, δεν υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος χρονικός περιορισμός για την αλλαγή του νόμου. Αλλά-πιστέψτε με-θα το πράξει το συντομότερο δυνατό. Διαφορετικά θα πρόκειται για … κουτοπονηριές και επαρχιωτισμούς!

Στην περίπτωση των γάμων της Τήλου το 2008, θεωρήθηκε ζήτημα ερμηνείας στον Αστικό Κώδικα, η ύπαρξη ετερότητας του φύλου ως προϋπόθεση για την τέλεση του γάμου. Τώρα, με αυτή την ερμηνεία που δίνεται από το ΕΔΔΑ στην έννοια του ζεύγους και της οικογένειας, υποχρεούνται τα εθνικά δικαστήρια να την υιοθετήσουν; «Οικογένεια» δεν είναι μόνο η παραδοσιακή οικογένεια του ορισμού του Μοδεστίνου. Η οικογένεια είναι ένα διαρκώς εξελισσόμενο μόρφωμα το οποίο προϋποθέτει 2-3 σταθερές και οι οποίες άπαξ και υπάρχουν, υπάρχει και οικογένεια. Αυτό, το είπε το Δικαστήριο του Στρασβούργου πριν από 3 χρόνια στην αυστριακή υπόθεση Schalk & Kopf όσον αφορά στα άτομα του ιδίου φύλου και το επανέλαβε και τώρα, με την καταδίκη της Ελλάδας.

Επομένως τα (ομόφυλα) ζευγάρια που είχαν καταθέσει αίτηση για να συμπεριληφθούν στο σύμφωνο συμβίωσης, μπορούν τώρα να επανέλθουν ή υπάρχει δεδικασμένο για τις υποθέσεις τους; Η αλήθεια είναι ότι δεν είχαν καταθέσει ποτέ αίτηση τα ζευγάρια. Δεν έχει γίνει αίτηση ποτέ από κανένα ομόφυλο ζευγάρι για να συνάψει σύμφωνο συμβίωσης, γιατί δεν ήταν μέχρι σήμερα δυνατό. Το σημείο αυτό μάλιστα ήταν νομικά από τα πιο δύσκολα σημεία (ίσως το δυσκολότερο) της συγκεκριμένης υπόθεσης: δηλαδή, η λεγόμενη εξάντληση των εσωτερικών ενδίκων μέσων ως προϋπόθεση του παραδεκτού της προσφυγής μας ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου του Στρασβούργου.

Μπορείτε να μας παραθέσετε ένα σύντομο χρονικό αυτής της προσπάθειας μέχρι να φτάσει η υπόθεση να συζητηθεί στο Δικαστήριο; Ένας από τους βασικούς λόγους που το Δικαστήριο έκρινε ότι ο Ν.3719/2008 παραβιάζει τα αρ.8 και 14 της ΕΣΔΑ, ήταν ότι στην Ελλάδα, δεν υπάρχει καμία άλλη μορφή νομικής αναγνώρισης των ομόφυλων σχέσεων. Ποιος ήταν ο βασικός άξονας της δικής σας επιχειρηματολογίας για να πείσετε το Δικαστήριο; Είχαμε δομήσει μια ολόκληρη επιχειρηματολογία για τις διακρίσεις που υφίστανται τα ομόφυλα ζευγάρια και οι ομοφυλόφιλοι στην Ελλάδα. Από τη δεκαετία του ’60 και του ’70 όταν βγαίνανε στη φόρα τα ονόματα των ομοφυλόφιλων στις εφημερίδες διαπομπεύοντάς τους με προμετωπίδες όπως «Ο κίναιδος τάδε συνελήφθη με τον τάδε…», έως και σήμερα και τις υποθέσεις του «κουσουριού», της «Λυρικής Σκηνής» και του «Χυτηρίου», είχαμε καταχωρήσει μία σειρά από πραγματικά περιστατικά που καταδείκνυαν ότι οι ομοφυλόφιλοι υφίστανται διαρκώς διακρίσεις. Τούτο το κάναμε και με τις νομοθετικές παραλείψεις (ή και προσθήκες) που αποδείκνυαν ότι στην Ελλάδα, οι ομοφυλόφιλοι και τα ομόφυλα ζευγάρια είτε αντιμετωπίζονται ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας, είτε απλώς αγνοούνται. Καταλήξαμε, υποστηρίζοντας ότι δεν είναι δυνατό για τα ετερόφυλα ζευγάρια, τα ζευγάρια με παιδιά, τις μονογονεϊκές οικογένειες, να αναγνωρίζονται όλα τα δικαιώματα και τα προνόμια που οφείλει μια Πολιτεία να παραχωρεί στους πολίτες της και μια άλλη, (τα ζευγάρια προσώπων του ιδίου φύλου) να είναι ανύπαρκτη και να εξοβελίζεται συνέχεια στο περιθώριο. Δεν είναι δυνατό από τη στιγμή που αποφασίζει το Κράτος να δημιουργήσει και μια άλλη δυνατότητα εκτός από το γάμο, να μην την αναγνωρίζει και για αυτά τα ζευγάρια. Και νομίζω ότι αυτή είναι και η μεγαλύτερη συνεισφορά της απόφασης του Στρασβούργου: για πρώτη φορά στην ελληνική νομική πραγματικότητα, τα ομόφυλα ζευγάρια αναγνωρίζονται ως οικογένεια! Για να υπογραφεί από ένα ζευγάρι το σύμφωνο συμβίωσης, απαιτείται να πάει σε έναν συμβολαιογράφο και να συνταχθεί συμβολαιογραφική πράξη η οποία στη συνέχεια καταχωρείται στο οικείο ληξιαρχείο του τόπου διαμονής του ζεύγους. Στην εξεταζόμενη περίπτωση, τα ομόφυλα ζευγάρια δε μπορούσαν να κάνουν ούτε το πρώτο. Διότι, θα εμφανίζονταν ενώπιον του συμβολαιογράφου δύο άτομα του ιδίου φύλου και ο οποιοσδήποτε συμβολαιογράφος θα τους αρνούνταν να συντάξει την πράξη, επικαλούμενος το γράμμα του νόμου. Και τούτο, ακόμη και αν πίστευε και ο ίδιος στο αντισυνταγματικό και το άδικο του συγκεκριμένου νόμου. Βλέπετε, αν ο συμβολαιογράφος δεν αρνείτο, θα ήταν για τον ίδιο πειθαρχικό παράπτωμα και ποινικό αδίκημα. Επομένως αυτό αποκλειόταν. Εξετάσαμε τη δυνατότητα να αποταθούν κατευθείαν στο Ληξιαρχείο, υπερπηδώντας το συμβολαιογράφο. Ούτε όμως αυτό είναι δυνατό. Άρα προσφύγαμε κατευθείαν κατά του νόμου. Και είναι από τις ελάχιστες περιπτώσεις στην Ελλάδα όπου προσέφυγε κάποιος απευθείας κατά του Νόμου, υποστηρίζοντας ότι δεν έχουμε κανένα ένδικο μέσο, ούτε μπορούμε να υποχρεώσουμε έναν τρίτο (τον συμβολαιογράφο) να ασκηθεί σε βάρος του ποινική δίωξη,ούτως ώστε να θεωρηθούμε εμείς «θύματα» του δικαιώματος στην οικογενειακή ζωή.

Ο ορισμός αυτός της οικογένειας που έχει διατυπωθεί και σε άλλη πρόσφατη απόφαση του ΕΔΔΑ και ο οποίος συγκεκριμένα αναφέρει ότι «ένα ζευγάρι ομοφυλόφιλων το οποίο διαβιώνει σε σταθερή σχέση απολαμβάνει “οικογενειακή ζωή” κατ’αντιστοιχία προς ένα ετερόφυλο ζευγάρι», τι προοπτικές πιστεύετε ότι ανοίγει για την ελληνική κοινωνία; Είναι ακριβώς αυτό. Ότι για πρώτη φορά, αυτοί οι άνθρωποι αποκτούν ένα νομικό status. Ένα νομικό status ισότιμο ως προς τους υπολοίπους. Συνεπώς, η ελληνική κοινωνία, εφόσον θέλει να λέγεται κράτος δικαίου που σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και την διαφορετικότητα του καθενός, οφείλει όποτε νομοθετεί και όποτε ασκεί διοίκηση, να τους λαμβάνει υπόψη. Οφείλει να γνωρίζει ότι πλέον υπάρχει και αυτός ο τύπος οικογένειας. Να αρχίσει να εγκαταλείπει στερεότυπα και αγκυλώσεις και να αντιληφθεί ότι υπάρχουν και αυτοί οι οποίοι χρήζουν προστασίας και σεβασμού.

Δε σας πείθει επομένως το κατεξοχήν κλασικό επιχείρημα της Πολιτείας περί «ανετοιμότητας της ελληνικής κοινωνίας» το οποίο επικαλείται κάθε φορά που αρνείται να θεσμοθετήσει υπέρ των ομοφυλοφίλων. Όχι φυσικά. Αυτά είναι -να το πω απλά- ανοησίες. Ο βασικός λόγος άρνησης της Πολιτείας να νομοθετήσει και να κάνει αυτονόητα βήματα προόδου σε ζητήματα όπως αυτά των ομοφυλοφίλων είναι, κατά τη γνώμη μου, αφενός μεν η δύναμη που έχει η Εκκλησία, αφετέρου δε η μικροπολιτική ψηφοθηρία, σε περίπτωση πολιτικής φιλικά προσκείμενης προς τους ομοφυλόφιλους. Τίποτα λιγότερο και τίποτα περισσότερο. Είναι στερεότυπα που αναπαράγονται και εμποδίζουν κάθε νομοθέτηση που θίγει ζητήματα που «δεν αρέσουν» στην Εκκλησία. Σας θυμίζω απλώς, δηλώσεις Μητροπολιτών περί «κουσουριού», δηλώσεις ότι οι ομοφυλόφιλοι είναι παιδεραστές, ουρολάγνοι, κοπρολάγνοι και άλλα τέτοια… «τιμητικά».

Ποια είναι η διαφορά του πολιτικού γάμου (σε σχέση με τη νομική κατοχύρωση) από το Σύμφωνο συμβίωσης; Είναι σκόπιμο κατά τη γνώμη σας να επιδιώξουν από κει και πέρα οι ομοφυλόφιλοι πολίτες μια εξίσωση στο ζήτημα του πολιτικού γάμου; Διαφορές υπάρχουν νομικές. Σε σχέση με το γάμο, το σύμφωνο συμβίωσης είναι ένα σκαλί κάτω: δεν παραχωρεί τα ίδια δικαιώματα και υπάρχουν προνόμια τα οποία μπορεί κάποιος να απολαύσει μόνο αν είναι παντρεμένος-όπως επί παραδείγματι, ασφαλιστικές εξισώσεις. Είναι κάτι διαφορετικό, είναι κάτι λιγότερο. Ως προς το αν πρέπει να εξαιρούνται τα ομόφυλα ζευγάρια από το γάμο, η απάντησή μου είναι και εδώ αρνητική: και αυτή η εξαίρεση είναι αντισυνταγματική.

Δεδομένου βέβαια και ότι υπάρχουν για την υπόλοιπη -και μεγαλύτερη- μερίδα των πολιτών τουλάχιστον 3 επιλογές νομικής αναγνώρισης των σχέσεών τους… Πιστεύω ότι δεν υπάρχει κανένας δικαιολογητικός λόγος εξαίρεσης μιας ομάδας ανθρώπων από την άσκηση ενός δικαιώματος. Όπως είναι το να παντρεύεται κανείς. Το γεγονός ότι στην Ελλάδα γάμος τελείται παραδοσιακά μεταξύ ατόμων διαφορετικού φύλου δεν μετατρέπει τον γάμο -άνευ άλλου- και σε θεσμό που θα πρέπει να παραμένει ως έχει εις το διηνεκές. Ούτε, βέβαια, και το επιχείρημα της δήθεν προσβολής της «ιερότητας» του γάμου είναι ορθό, αφού αγνοεί παντελώς την εγκαθίδρυση του πολιτικού τύπου γάμου ως ανεξάρτητου και ισότιμου με τον θρησκευτικό. Εντέλει, εσφαλμένη είναι και η άποψη που συνδέει το γάμο με τη δυνατότητα, εκ μέρους του ζευγαριού, απόκτησης τέκνων, αφού πρόκειται για δύο διακριτά δικαιώματα: το αντίθετο δε θα λάμβανε καθόλου υπόψιν, το γεγονός ότι μπορούν να συνάψουν έγκυρο γάμο ζευγάρια, ανεξάρτητα από τη βιολογική δυνατότητά τους ή και την επιθυμία τους να τεκνοποιήσουν. Συμπερασματικά, αποτελεί θεμελιώδες και αναφαίρετο δικαίωμα του καθενός να μπορεί –ανεξαρτήτως του σεξουαλικού του προσανατολισμού- να διαμορφώσει αυτόνομα τη ζωή του, να επιλέξει ανεπηρέαστα το (τη) σύντροφό του και να αποφασίζει ελεύθερα αν, πότε και με ποιον (ποια) θα παντρευτεί.

Άρα σε σχέση με τη μόνιμη επωδό μερίδας ετεροφυλόφιλων συνήθως ειν’ η αλήθεια πολιτών ότι «γιατί οι γκέι να επιδιώκουν γάμο, εφόσον πρόκειται για ένα παρωχημένο δικαίωμα και έναν ξεπερασμένο κατ’αυτούς θεσμό, εφόσον οι ίδιοι αυτοπροσδιορίζονται ως προοδευτικοί, αντικομφορμιστές και αντισυστημικοί» θεωρείτε ότι θα πρέπει να έχουν ακόμη και το δικαίωμα, την επιλογή να το πράξουν. Ακριβώς αυτό. Το να κατηγορείς κάποιον ότι δεν αξίζει να έχει αυτό το δικαίωμα επειδή «δεν ταιριάζει σε αυτόν» ή είναι πολύ «παραδοσιακό και παρωχημένο», είναι αντίστοιχα σαν να πεις σε κάποιον «εσύ είσαι αριστερός, δεν μπορείς να μιλάς για το δικαίωμα στην ιδιοκτησία επειδή πρόκειται για δικαίωμα της αστικής κοινωνίας». Είναι αστείο επιχείρημα. Όλοι οφείλουν να έχουν το δικαίωμα σύναψης γάμου. Το αν θα το ασκήσουν ή όχι (επειδή δεν θέλουν ιδεολογικά ή για άλλο λόγο) είναι κάτι διαφορετικό. Αλλά όλοι πρέπει να μπορούν να έχουν τη δυνατότητα.

Και εν κατακλείδι, εσείς τι αποκομίσατε από την εμπειρία σας μέσα από αυτόν τον δικαστικό αγώνα και τι προσδοκάτε; Τόσο ως πολίτης αυτής της χώρας, αλλά και ως νομικός και εκπρόσωπος της Ελληνικής Ένωσης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Προσωπικά, αποκόμισα μια τεράστια επαγγελματική ικανοποίηση. Και τούτο, γιατί για ένα ζήτημα αρχής και ύστερα από μια μακρόχρονη και δύσκολη δικαστική περιπέτεια και μια ωραία συνεργασία με καλούς νομικούς και φίλους στην Ελλάδα και το εξωτερικό (τον καθηγητή Νομικής Νίκο Αλιβιζάτο, την Γαλλίδα δικηγόρο Caroline Mécary, τον καθηγητή στο King’s College Robert Wintemute, τον Παναγιώτη Δημητρά, τον Γρηγόρη Βαλλιανάτο, το Νίκο Μυλωνά, τον Λύο Καλοβυρνά και τα άλλα 3 ζευγάρια που θέλησαν να κρατήσουν την ανωνυμία) ήρθε η δικαστική δικαίωση στο ανώτερο δυνατό επίπεδο: από την Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Τώρα, όσον αφορά το τι προσδοκώ για το μέλλον ως πολίτης: ελπίζω ότι ύστερα από αυτή την απόφαση, η ελληνική Πολιτεία θα αρχίσει να σέβεται τη διαφορετικότητα και το δικαίωμα του καθενός να διαμορφώνει αυτόνομα και χωρίς δυσμενείς συνέπειες την προσωπική και οικογενειακή του ζωή.




Δες και αυτό!