Ένα ενδιαφέρον κινηματογραφικό πείραμα ξεκίνησε πριν λίγο καιρό ο σκηνοθέτης της ταινίας «11 Συναντήσεις με τον Πατέρα μου», Νίκος Κορνήλιος. Στο νέο του project, την «Μητριαρχία», πρωταγωνίστρια είναι η γυναίκα και αφορμή η συνάντηση 60 γυναικών, οι οποίες θα μας μιλήσουν για τους προβληματισμούς τους, τις ελπίδες τους, την καθημερινότητα τους, τις σχέσεις τους. Το ενδιαφέρον της νέας κινηματογραφικής δουλειάς του σκηνοθέτη δεν έχει να κάνει μόνο με την θεματολογία της, αλλά και με τον τρόπο που επιχειρεί να αποκτήσει κινηματογραφική οντότητα. Στην «Μητριαρχία» έχουμε όλοι μας τη δυνατότητα να συμμετάσχουμε, να γίνουμε συν-δημιουργοί μέσα από μια νέα μέθοδο χρηματοδότησης, το crowd funding που ευδοκιμεί τα τελευταία χρόνια σε όλο τον κόσμο, συνέπεια της Κοινωνίας της Πληροφορίας. Ας αφήσουμε όμως τον δημιουργό της «Μητριαρχίας» να μας πει περισσότερα για το νέο του κινηματογραφικό πόνημα.
Τι πραγματεύεται η μητριαρχία;
Είναι μια ταινία που σαν κυρίαρχο θέμα έχει την φωνή των γυναικών σήμερα. Είναι μια παλιά εμμονή μου ότι ο κόσμος στον οποίο ζούμε, δομημένος με πατριαρχικά πρότυπα είναι ένας κόσμος, ο οποίος έχει φτάσει σε αδιέξοδο. Η σκέψη μου ήταν πως αν ο κόσμος γινόταν πιο θηλυκός, πιθανόν να είχαμε ένα άλλο παράδειγμα, έναν άλλο τρόπο συνύπαρξης πάνω στην Γη.
Η διαφορετική εξέλιξη της κοινωνίας, με πιο έντονο το θηλυκό, στοιχείο βασίζεται σε κάτι πραγματικό;
Παλαιότερα πιστεύαμε πως πριν την πατριαρχία υπήρξε μητριαρχία. Την τελευταία δεκαετία οι ανθρωπολογικές και κοινωνικές έρευνες έχουν αποδείξει ότι κάτι τέτοιο δεν συνέβη ποτέ. Σε όλο τον κόσμο, από την Αφρική μέχρι τον Αμαζόνιο, παρά τις τεράστιες διαφορές τους, όλες οι κοινωνίες είναι κατά βάση πατριαρχικές. Υπήρξαν όμως –και εκεί θέλω να είναι η καταγωγή μου- κάποιες μικρές κοινωνίες, νησίδες όπως ο αιγαιοπελαγίτικος πολιτισμός, ειδικά όσα έχει φέρει στην επιφάνεια η ανασκαφή της Θήρας, όπου σε αυτές τις υπέροχες τοιχογραφίες, έχουμε την αίσθηση πως άνδρες και γυναίκες συνυπάρχουν, τα σώματα τους είναι γυμνά, συνυπάρχουν σε μια απόλυτη αρμονία με την φύση, δεν αισθανόμαστε την υπεροχή του ενός φύλου πάνω στο άλλο. Αντιθέτως, λόγω ακριβώς αυτής της ισότητας και αρμονίας των φύλων, είναι ένας πολιτισμός που οι ανασκαφές δεν έχουν βρει ανάκτορο, δεν υπάρχει ιεραρχική δομή, δεν υπάρχει στρατός, δεν υπάρχουν αμυντικά έργα. Είναι θα λέγαμε ένας μικρός παράδεισος, πιθανόν αυτή η χαμένη Ατλαντίδα, όπου το ανθρώπινο σώμα είναι ελεύθερο στην ηδονή του, στην ευχαρίστηση της καθημερινότητας. Είναι ένα μικρό δείγμα ενός κόσμου συμφιλιωμένου με τον εαυτό του και το περιβάλλον του.
Οι Αμαζόνες είναι για εσάς μια περίπτωση μητριαρχικής κοινωνίας, με την έννοια βέβαια του στρατού και της ιεραρχίας;
Πολύ υποψιάζομαι πως οι Αμαζόνες είναι κατασκεύασμα των ανδρών, για να υπάρχει ένα αντίπαλο δέος.
60 γυναίκες… ποια ήταν τα κριτήρια της επιλογής τους;
Κατά κάποιο τρόπο δεν τις επέλεξα… ήταν μια κοινή σύγκλιση, οι περισσότερες ήταν παλιές μου μαθήτριες ή συνεργασίες στον κινηματογράφο ή το θέατρο. Είναι ηθοποιοί που τις γνωρίζω προσωπικά. Έστειλα ένα mail, όταν μου ήρθε η σκέψη αυτή και υπήρξε μια άμεση ανταπόκριση, ώστε να ξεκινήσουμε εδώ και 2-3 μήνες υτό το τρελό σχέδιο.
Πως αντέδρασαν στην ιδέα της εθελοντικής εργασίας;
Ειδικά σε αυτό το σχέδιο χάρηκα πολύ με το ότι οι γυναίκες ηθοποιοί που ανταποκρίθηκαν άμεσα σε αυτή την πρόσκληση το είδαν και το βλέπουν πέρα από μια καθαρά ακόμα επαγγελματική δουλειά στο βιογραφικό τους, το βλέπουν σαν μια ενασχόληση που αφορά το φύλο τους που αφορά την ίδια τους την σκέψη. Είναι σημαντικό ότι είναι μια ταινία που τις αφορά άμεσα και πραγματικά.
Άρα υπάρχει στο project και ένα στοιχείο ακτιβισμού;
Ίσως και λόγω θεματολογίας, η Μητριαρχία είναι μια ταινία ακτιβισμού από κάθε άποψη. Και γιατί όχι. Εφόσον η κρίση μας βάζει να βρούμε νέους δρόμους για να συνεχίσουμε να είμαστε δημιουργικοί.
Χρηματοδότηση μέσω δωρεών. Μπορείτε να μας πείτε περισσότερα γύρω από αυτή την μέθοδο;
Πέρα από την εθελοντική συμμετοχή των ηθοποιών, έχουμε και το συνεργείο μας. Άλλα 20 άτομα, τα οποία προσφέρονται και αυτά εθελοντικά. Πίσω από αυτούς, υπάρχει ένα ασυμπίεστο ας πούμε κινηματογραφικό κόστος που αφορά την κατανάλωση του ρεύματος, την ενοικίαση των μηχανημάτων, κόστη που προσπαθούμε να συμπληρώσουμε μέσα από το crowd funding, μέσω του Διαδικτύου, τη συμμετοχή του κοινού στην παραγωγή της ταινίας. Είναι ένας ενδιαφέρον δημοκρατικός τρόπος που απευθύνεται στο ευρύτερο κοινό, στο διεθνές κοινό, μιας και το σχέδιο μας υπάρχει σε τρεις γλώσσες.
Ελπίζουμε σε μια ανταπόκριση, σε σχέση με αυτό που προτείνουμε. Κάτι σαν μια προαγορά εισιτηρίου, αν θέλετε, συμμετοχής στην παραγωγή.
Έχει ξεκινήσει εδώ και λίγα χρόνια η χρηματοδότηση μέσα από το κοινό και πιθανόν είναι ένας δρόμος που μπορεί να εξελιχτεί στο μέλλον και να πάρει πολλές και διαφορετικές μορφές.
Στην Ελλάδα ή και στον υπόλοιπο κόσμο;
Για τα ελληνικά δεδομένα είναι σχετικά καινούργια διαδικασία. Στον υπόλοιπο κόσμο, είναι πάρα πολλά τα σχέδια που έχουν προχωρήσει με αυτό τον τρόπο, καλλιτεχνικά, επιστημονικά, είτε σε άλλους τομείς.
Πρέπει βέβαια να προσθέσουμε ότι ο πολιτισμός ειδικά στη χώρα μας είναι μια διάσταση, η οποία αφορά και το κράτος. Όπως η παιδεία ή η υγεία.
Ο πολιτισμός είναι μια υποχρέωση του κράτους. Το κράτος δηλαδή με τους φόρους που συλλέγει από τους πολίτες οφείλει ένα μέρος των πόρων να το διαθέτει στην παιδεία, την υγεία, τον πολιτισμό. Δε νοείται κράτος χωρίς να λειτουργεί σε αυτές τις σημαντικές δομές. Άρα η κυβερνήσεις δεν πρέπει να απεμπολήσουν την υποχρέωση τους να στηρίζουν τον χορό, τη συμφωνική μουσική, τις αρχαιολογικές ανασκαφές.
Αντιμετωπίσατε δηλαδή κάποια άρνηση από το ΕΚΚ;
Άρνηση όχι, απλά υπάρχει μια δυσκολία βοήθειας, ίσως λόγω της κρίσης.
Υποψιάζομαι πως όπως σε πολλούς τομείς, η κρίση είναι ένα όχημα να μειωθούν τα πάντα. Έξω από κάθε αληθινό κριτήριο και ανάγκη.
Ο πολιτισμός μας είναι μια διάσταση που δίνει υπόσταση σε μια χώρα. Αν δεν υπάρχει πολιτισμός είμαστε κενό γράμμα. Δεν είναι τυχαίο ότι τα φεστιβάλ στο εξωτερικό ασχολούνται με το ελληνικό σινεμά σε μια περίοδο γενικότερης εσωτερικής κρίσης.
Οι ελληνικές ταινίες είναι η φωνή μας στο εξωτερικό πολύ περισσότερο από κάθε άλλη περίοδο.
Πείτε μας λίγο για τις πρόβες. Τι περιλαμβάνουν;
Οι πρόβες είναι ιδιότυπες, όπως και όλη η ταινία.
Περιλαμβάνουν ατομικές συναντήσεις με όλες τις ηθοποιούς, ώστε να δημιουργηθεί ένας ρόλος που προκύπτει συνήθως μέσα από μια συζήτηση που αναδεικνύει βιωματικά υλικά, τα οποία αναμιγνύονται με δάνεια και άλλα στοιχεία.
Στη συνέχεια υπάρχουν οι πρόβες των επιμέρους μικρών ομάδων και υπάρχουν οι μεγάλες πρόβες, οι γενικές δοκιμές, όπου βρισκόμαστε και προσπαθούμε να βρούμε τα πατήματα μας, ώστε η πολυφωνία να μην καλύπτει την προσωπικότητα της κάθε ηθοποιού.
Έχει γίνει μια γενική πρόβα;
Είμαστε στην τέταρτη γενική δοκιμή… υπάρχει μια πολύ καλή αίσθηση αφοσίωσης και υποστήριξης απ’ όλους πάνω σε αυτό το σχέδιο.
Άρα στην ουσία η δομή της ταινίας θα είναι κάτι ανάμεσα στο ατομικό και το συλλογικό;
Ναι, η ταινία περιγράφει αυτό. Μια συνάντηση – συνάθροιση γυναικών. Διαφορετικών ηλικιών, κοινωνικών στρωμάτων, επαγγελμάτων όπου βρίσκονται εκεί για να υπερασπιστούν έναν χώρο που τον θεωρούν δικό τους και μέσα σε αυτή τη συνάντηση, σε μια εβδομάδα, τις παρακολουθούμε να συζητούν για τα πάντα, για το σώμα, την οικογένεια, τη σεξουαλικότητα, την κοινωνία, την πολιτική, το περιβάλλον, αποκαλύπτοντας στοιχεία από τη ζωή τους. Από τα πιο προσωπικά στα γενικότερα. Τις βλέπουμε να τρώνε, να κοιμούνται.
Στην διάρκεια μιας εβδομάδας θα δούμε να εναλλάσσονται τα συναισθήματα και οι σκέψεις τους και πως οι ίδιες σιγά σιγά θα αντιληφθούν το πόσο σημαντικό είναι να ανταλλάξουν όλες αυτές τις εμπειρίες και να ξεφύγουν από μια ατομικότητα και μια αίσθηση ότι αυτό που τους συμβαίνει είναι αποκλειστικά δικό τους.
Άρα η ταινία αγγίζει θα λέγαμε τα όρια της ψυχανάλυσης. Γιατί αυτό που μου περιγράφετε θυμίζει το group therapy.
Δεν θα έλεγα ακριβώς αυτό. Είναι μια κλασσική μέθοδος των ηθοποιών. Η περίφημη μέθοδος του Στανισλάφσκι αυτό ακριβώς έχει φέρει εδώ και πολλές δεκαετίες. Οι ηθοποιοί, για να δώσουν την αλήθεια σε οποιοδήποτε ρόλο αντιμετωπίσουν, πρέπει να τον γεμίσουν με δικά τους βιωματικά υλικά. Στοιχεία που αντλούν από την εμπειρία της ζωής. Άρα κατά κάποιο τρόπο δεν βγαίνουμε από αυτό, δεν ανακαλύπτουμε την πυρίτιδα. Απλά δεν υπάρχει ένα γραπτό σενάριο και το σενάριο δημιουργείται μέσα από αυτές τις συζητήσεις, ένα σενάριο προφορικό κατά κάποιο τρόπο, ένα σενάριο εν εξελίξει, εν κινήσει. Πάνω στις πρόβες θα δουλεύουμε με τους χαρακτήρες, με τις καταστάσεις, τις συγκρούσεις, τις αντιθέσεις.
Μητριαρχία… τίτλος πολύ συγκεκριμένος. Τελικά η ταινία αφορά τους άνδρες, τις γυναίκες, σε ποιον απευθύνεται;
Θα έλεγα ότι παραδόξως θα ήθελα να απευθύνεται πιο πολύ στους άνδρες. Είναι μια ταινία που απευθύνεται στους πάντες όπως κάθε έργο που κάτι προσπαθεί να αρθρώσει, να καταλάβει από την ζωή, να αγγίξει από την ζωή. Άρα πραγματικά απευθύνεται στους πάντες και με έναν ξεχωριστό ίσως τρόπο, μπορεί να δώσει στις γυναίκες ερεθίσματα, για να σκεφτούν τη ζωή τους, τη θέση τους στον κόσμο σήμερα, ενώ οι άνδρες, να αναλογιστούν ότι τους έχει επιβληθεί μέσα από αυτή την μακραίωνη πατριαρχική επικυριαρχία και πως οι ίδιοι θα μπορέσουν να ζήσουν καλύτερα, αν απελευθερώσουν πιο πολύ την θηλυκή τους πλευρά.
Σαν άνδρας ποιους θεωρείτε σήμερα τους τρεις σημαντικότερους προβληματισμούς των γυναικών;
Από την εμπειρία μου νομίζω ότι οι γυναίκες προβληματίζονται πάρα πολύ πάνω στην ουσία τις ζωής. Πώς μπορούν να φτιάξουν μια ζωή που να είναι κοντά στα θέλω τους, στον εαυτό τους, τις επιθυμίες τους, είτε αυτό αφορά το σώμα, τη σεξουαλικότητα τους, αυτό που λέμε μητρότητα και οικογενεια.
Από την άλλη πλευρά σίγουρα μοιράζονται ανησυχίες που είναι κοινές με τους άνδρες.
Ο προβληματισμός τους έρχεται σε μια αίσθηση δυσκολίας του να βρουν τον δικό τους τρόπο στον καιρό μας, να αισθανθούν καλά με το σώμα τους, με τον εαυτό τους, τη σχέση τους με το άλλο φύλο, με το ίδιο φύλο, ανάλογα με τις σεξουαλικές τους επιλογές. Η καθεμία, ο καθένας ψάχνει να βρει τον δικό του τρόπο να είναι σε αρμονία με τον εαυτό του.
Τα επόμενα βήματα της ταινίας;
Θα ήθελα πηγαίνοντας προς το γύρισμα να έχω την αίσθηση ότι καταθέτουμε όλο και περισσότερο, όλοι μας, όσο το δυνατόν μεγαλύτερα ψυχικά αποθέματα μέσα στην ταινία, να μας εκπλήξει όλους μας το αποτέλεσμα και ο εαυτός μας. Πάντα αυτό είναι μια πρόκληση… να περνάμε τα όρια μας και τις δυνατότητες μας. Ελπίζω να συμβεί. Και να κάνω μια καλή ταινία.
