Βία, βίος και βιός, βιάζομαι και βι-ά-ζομαι, λέξεις με την ίδια ρίζα και μορφή αλλά διαφορετική νοηματοδότηση.
Πώς η σπουδή-βιασύνη σχετίζεται με την επιβολή και πώς αυτές σχετίζονται με την ανθρώπινη φύση; Ίσως με τον ίδιο τρόπο που η έννοια, η ψυχολογική θεώρηση, η φιλοσοφική αναζήτηση της βίας χωράει σε ένα άρθρο 500 λέξεων.
Η βία είναι πανταχού παρούσαֹ από τις πιέσεις που υπόκειται ο άνθρωπος στην καθημερινότητά του, έως τις τρομακτικές εκδηλώσεις της, όπως αυτές των πολέμων, εξοντώσεων, γενοκτονιών, βιασμών κ.ά. Γέννηση και ανάπτυξη, οικογένεια, σχολείο, κοινωνία, διαδικασίες και θεσμοί, ποτισμένοι και από το «χρώμα» της βίας, επιβεβαιώνουν την άρρηκτη σχέση της βίας με το βίο του ανθρώπου.
Η ανθρωπότητα και οι μελετητές της, προσπαθώντας να ερμηνεύσουν τις αποτρόπαιες συμπεριφορές του ανθρώπινου είδους, φτάνουν σε συμπεράσματα, κατά τη γνώμη μου, κατευθυνόμενα και ντετερμινιστικά. Η Mahler αναφέρει πως όλοι οι άνθρωποι είναι κακοποιημένα όντα, υπό την έννοια ότι το σώμα βιάζει το ψυχικό υλικό του ανθρώπου να περιοριστεί σε αυτό. Ο Dadoun εισάγει τον όρο ‘homo violence’, θεωρώντας το ανθρώπινο ον καθορισμένο εγγενώς και δομημένο θεμελιωδώς από τη βία. Θέσεις και απόψεις που στηρίζονται στην εστίαση της προσοχής και διερεύνησης των μελετητών, στο επώδυνο κομμάτι της βίας, όπως αυτό διαφαίνεται είτε στον τρόπο γέννησης του ανθρώπου, στην εμφάνιση του έμμηνου κύκλου στο κορίτσι, στη σεξουαλικότητα, για να καταλήξουν πως το σώμα είναι βία. Ο ντετερμινιστικός χαρακτήρας και ο τρομακτικός χρωματισμός με ποικίλα συναισθήματα και συναισθηματικές καταστάσεις της βίας, ωθούν την ανθρωπότητα σε ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο χιλιάδων ετών, με κυρίαρχη την εξάρτηση του ανθρώπου από την οδύνη που συνεπάγεται της βίας. Ένας φαύλος κύκλος από το «γιατί υπάρχει πόνος» στο «είναι δομικό μας στοιχείο η βία με τον πόνο της».
Φύση του ανθρώπου είναι να καταστρέφει και να καταστρέφεται, να δημιουργεί και να δημιουργείται σε ένα διαρκή κύκλο εναλλαγής και συνέχειας. Μπορούμε να γνωρίσουμε τον εαυτό μας μόνο έτσι, όπως υπάρχουμε σε σχέση με άλλα πράγματα, αφού είμαστε αναπόσπαστα συνδεδεμένοι σε ένα δίκτυο σχέσεων, όπως αναφέρει ο Nevis.
Σε κάθε διαδικασία δόμησης και αποδόμησης, οποιασδήποτε μορφής, είτε εννοιολογικής, είτε υλικής, είτε υπαρξιακής, ενυπάρχει η βία. Το να μιλά κανείς για βία είναι να μιλά για ώσεις και, πιο συγκεκριμένα, για την ώση του τέλους και της αρχής στις διαδικασίες. Κάθε γεγονός και κάθε δράση, σε όλα τα πεδία και επίπεδα, προϋποθέτει μία διμερή συνύπαρξη. Είναι απαραίτητο πλέον, και δη στις μέρες μας, να εστιάσουμε στην προσωπική μας ευθύνη απέναντι στα γεγονότα, απέναντι στη βία. Είναι απαραίτητο να εστιάσουμε στον βίαια κατακερματισμένο εαυτό μας. Οι Perls, Hefferline και Goodman αναφέρουν: «Το μέσο άτομο, έχοντας ανατραφεί σε μία ατμόσφαιρα γεμάτη διχασμούς, έχει χάσει την Ολότητά του, την Ακεραιότητά του. Για να συνενωθεί ξανά, πρέπει να θεραπεύσει το δυϊσμό του προσώπου του, της σκέψης και της γλώσσας του. Είναι συνηθισμένο να σκέφτεται τις αντιθέσεις σαν να είναι ενάντιες οντότητες. Η ενοποιητική αντίληψη, που μπορεί να διαλύσει μια τέτοια δυϊστική προσέγγιση, είναι θαμμένη.
Η γη και αφομοιώνει και γεννά, η βία είναι και σπουδή και επιβολή.
Η επιλογή δική μας.
Μαρία Φαρμάκη,
ψυχολόγος, ψυχοθεραπεύτρια Gestalt
