Τα video games είναι μια από τις μεγαλύτερες και πιο προσοδοφόρες βιομηχανίες στον πλανήτη. Ίσως μεγαλύτερη κι από αυτή του Χόλυγουντ. Το αντίκτυπο τους στις μέρες μας, τόσο στην κοινωνία όσο και στην ίδια την κουλτούρα μας, είναι πολύ μεγάλη. Πολλοί είναι αυτοί, που πέρα από την διασκέδαση που μπορούν να λάβουν από αυτά, τα βλέπουν και ως ένα είδος τέχνης η οποία σε κάνει να αισθάνεσαι και να βιώνεις καταστάσεις μέσω των χαρακτήρων και των ιστοριών τους. Όπως κάθε μορφή τέχνης άλλωστε έτσι και τα video games έχουν καταφέρει να εξελιχθούν και να ξεφύγουν από τις όποιες νόρμες και καθ’ όλη την διάρκεια της ιστορίας τους έχουν παίξει κι αυτά έναν πολύ μεγάλο ρόλο στον αγώνα της LGBTQI κοινότητας για ίσα δικαιώματα.
Μπορεί η ιστορία των video games να ξεκίνησε παράλληλα με αυτή του LGBTQI κινήματος την δεκαετία του ’70 αλλά από την αρχή τους θεωρούνταν κάτι ως προνόμιο των ετερόφυλων αγοριών με τους χαρακτήρες τους οποίους χειρίζονταν να αποτελούν δυνατά, macho, ετερόφυλα αντρικά πρότυπα. Στην χρυσή εποχή του gaming, από τα τέλη του ’70 μέχρι και τις αρχές του ’80, στα δημογραφικά στοιχεία των video games το σύνολο των ετερόφυλων γυναικών και ομοφυλόφιλων ήταν σχεδόν μηδαμινά. Γκέι χαρακτήρες δεν υπήρχαν στα video games μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του ’80 όπου, ακόμα και τότε, σπάνια εμφανίζονταν ως κάτι το ρεαλιστικό και παρουσιάζονταν ως κάτι το flamboyant ενώ πολύς συχνά γελοιοποιούνταν χωρίς να έχουν κάποιο πρωταγωνιστικό ρόλο στην ιστορία, έμοιαζαν περισσότερο χάρτινοι και στερεοτυπικοί. Ο πρώτος καταγεγραμμένος γκέι χαρακτήρας στα video games ήταν στο παιχνίδι «Moonmist» της Infocom, ένα interactive fiction παιχνίδι, το οποίο κυκλοφόρησε το 1986 στο οποίο οι παίχτες παίρνουν τον ρόλο ενός ντετέκτιβ και προσπαθούν να λύσουν ένα φόνο. Η ιστορία παίρνει διάφορες τροπές ανάλογα με την απάντηση που δίνει ο παίχτης στην ερώτηση «ποιο είναι το αγαπημένο σου χρώμα». Σε μια από αυτές τις ιστορίες μια γυναίκα η Vivien Pentreath μαλώνει με την φίλη της, την Tamara, η οποία θέλει να παντρευτεί έναν άντρα. Εκ πρώτης όψεως μπορεί να μην φαίνεται ως κάτι το περίεργο, αλλά οι διάλογοι και η αλληλεπίδραση των χαρακτήρων αυτών έδειχνε καθαρά ότι ήταν εραστές.
Η μεγάλη ιαπωνική εταιρεία Nintendo είναι γνωστή για την λογοκρισία που επέβαλε στους τίτλους που έβγαιναν στις κονσόλες της, κυρίως στην Δύση, η οποία δεν περιορίζονταν μόνο στο να αλλάξει το χρώμα του αίματος σε μπλε ή να απαγορεύσει αποκεφαλισμούς και άλλους αιματηρούς διαμελισμούς στο Mortal Kombat. Το 1988 η Nintendo κυκλοφόρησε το «Super Mario Bros. 2» για το NES. Σε αυτό υπάρχει ένας ροζ δεινόσαυρος με το όνομα Birdo και είναι η πρώτη τρανς γυναίκα χαρακτήρας. Στην περιγραφή του στο εγχειρίδιο του παιχνιδιού γράφεται ότι «πιστεύει πως είναι γυναίκα και θέλει να τον φωνάζουν Birdetta». Η περιγραφή αυτή παρέμεινε στις ιαπωνικές εκδόσεις του παιχνιδιού, αλλά στην Δύση οι όποιοι υπαινιγμοί για το είναι τρανς χαρακτήρας διορθώθηκαν σχεδόν αμέσως, περιγράφοντάς το γένος του ως «άγνωστο». Η Nintendo επίσης είχε απαγορεύσεις στην Enix (Square Enix πλέον) να κυκλοφορήσει το «Dragon Warrior III» («Dragon Quest III» στην Δύση), ένας τίτλος ο οποίος ήταν αποκλειστικό για το NES, αν δεν έβγαζε το γκέι μπαρ από το παιχνίδι. Η Enix αναγκάστηκε να υποχωρήσει σε αυτό το αίτημα και να κυκλοφορήσει έτσι το παιχνίδι στις αρχές του 1988.
Ακόμα και στην δεκαετία του ’90 τα video games, στο μεγαλύτερο μέρος τους, συνέχιζαν να παρουσιάζουν τους γκέι χαρακτήρες με στερεοτυπικά πρότυπα και να αποτελούν αντικείμενο γελοιοποίησης. Αλλά υπήρχαν και τα πρώτα βήματα σε μια πιο σωστή απεικόνιση των γκέι χαρακτήρων, κυρίως από τα παιχνίδια που κυκλοφορούσαν από την Δύση. Το 1996 κυκλοφόρησε το «Phantasmagoria 2» ένα adventure από την Sierra όπου ο πρωταγωνιστής Curtis Craig είναι bi και δείχνει να έχει αισθήματα για τον κολλητό του φίλο Trevor, ο οποίος είναι γκέι. Το παιχνίδι αυτό είναι γυρισμένο σε full motion video με πραγματικούς ηθοποιούς, οι οποίοι αντιμετωπίζουν τους χαρακτήρες τους ως καθημερινούς ανθρώπους χωρίς υπερβολές και στερεότυπα.
Αυτή η θετική εικόνα άρχισε να κάνει την εμφάνισή της ολοένα και περισσότερο στα video games. Τα στερεότυπα άρχισαν να μειώνονται, όχι και να εξαφανίζονται όμως. Τα Role Playing Games (RPGs) στην δημιουργία χαρακτήρα μπορεί να μην υπάρχει, ακόμα και σήμερα κουτάκι για να διαλέξεις την σεξουαλικότητά σου, αλλά σε πολλά από αυτά μπορούσες να συνάψεις σχέσεις με άτομα του ίδιου φύλου. Το 1998 στο παιχνίδι «Fallout 2» της Bethesda, το οποίο εξελίσσονταν σε μια μεταποκαλυπτική Καλιφόρνια, οι παίχτες μπορούσαν να κάνουν σχέση με άτομα του ίδιου φύλου με τον χαρακτήρα τους, ακόμα και να παντρευτούν! Πράγματι, το «Fallout 2» θεωρείτε σταθμός στην ιστορία των video games μιας και περιείχε τον πρώτο γκέι γάμο, σε μια εποχή που κάτι τέτοιο θεωρούνταν αδιανόητο, ακόμα και για την ίδια την πολιτεία της Καλιφόρνια.
Τα RPGs άρχισαν να δέχονται με περισσότερη ευκολία την LGBTQI κοινότητα και σε πολλά από αυτά, και δεν είναι παράλογο που στα MMORPGs (Massive Multiplayer Online RPGs) οι παίχτες δείχνουν να είναι περισσότερο αποδεχτοί και ανοιχτοί στην ισότητα τόσο μεταξύ των δύο φύλων όσο και της σεξουαλικότητας. Σε ένα από τα μεγαλύτερα και πιο διάσημα MMORPGs, στο «World of Warcraft» υπάρχουν συντεχνίες (guilds) όπου είναι αποκλειστικά για τους γκέι χαρακτήρες/παίχτες, ενώ έχουν πραγματοποιηθεί και αρκετοί, εικονικοί πάντα, γκέι γάμοι χωρίς να υπάρχει κριτική ή κατακραυγή από τους παίχτες. Οι γκέι γάμοι άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους σε αρκετά παιχνίδια όπως το «Fable» (2004) και αργότερα στα «Sims» (2009), όπου μπορούσε κάποιος να φτιάξει και μια δική του οικογένεια, και «Skyrim» (2013).
Όμως το βραβείο για την συμπερίληψη ενός ευρύ φάσματος από LGBT χαρακτήρες πάει αδιαμφισβήτητα στην BioWare. To 2007 η εταιρεία κυκλοφόρησε το πρώτο μέρος μια επικής διαστημικής όπερας με τίτλος «Mass Effect», ενώ λίγο αργότερα και την fantasy RPG σειρά «Dragon Age». Σε αυτά θα μπορούσε να πει κανείς πως οι χαρακτήρες που χειρίζονταν οι παίχτες είχαν προδιάθεση να ερωτευτούν αλλά και να συνάψουν σεξουαλικές σχέσεις και με τα δύο φύλα, και ανάλογα με τις πράξεις τους θα κατέληγαν είτε σε ετερόφυλη ή ομοφυλόφιλη σχέση αν το επιθυμούσαν. Η σεξουαλικότητα δεν παρουσιαζόταν ποτέ στα παιχνίδια της BioWare ως κάτι το τρανταχτό και σπουδαίο, αλλά με λεπτές πινελιές δίνεται ως άλλη μια πτυχή του χαρακτήρα η οποία ναι μεν δεν καθορίζει την προσωπικότητά αυτή καθ’ αυτή, αλλά βοηθάει στον να του δώσει περισσότερο βάθος. Γιατί, όπως είπε και ο διευθυντής της BioWare David Gaider σε έναν παίχτη που του έστειλε μήνυμα κατηγορώντας τον ότι απογοήτευσε την βασική μερίδα των παιχτών – τους ετερόφυλους άντρες με αυτές τους κινήσεις, «το ρομάντζο στα παιχνίδια αυτά δεν είναι αποκλειστικά και μόνο για τους ετερόφυλους άντρες gamers. Είναι για όλους. Πολλοί ίσως πιστεύουν ότι το κάνουμε απλά για να είμαστε “politically correct”, αλλά πρέπει να γνωρίζουν ότι αυτό το προνόμιο [της αγάπης] ανήκει στους πάντες». Και για αυτό τον λόγο η εταιρεία πήρε ένα ειδικό βραβείο για το «Dragon Age: Inquisition» στα GLADD αναγνώρισης και τέλειας απεικόνισης της LGBT κοινότητας, λόγω της ιστορίας του και των χαρακτήρων του.
Η Naughty Dog το 2012 με το video game «Τhe Last of Us», το οποίο θεωρείτε ως ένα πραγματικό αριστούργημα, όχι μόνο όσο αφορά το gameplay του, αλλά κυρίως επειδή έχει καταφέρει να παραδώσει μια καθηλωτική, συναισθηματικά ηχηρή ιστορία με κεντρικό γνώμονα τον άνθρωπο. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η ομοφυλοφιλία του Bill αντιμετωπίζεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Χωρίς να προκαλεί, αλλά και χωρίς να το κρύβει, η ομοφυλοφιλία του δείχνει να είναι μέρος του χαρακτήρα χωρίς να τον προσδιορίζει. Είναι δυναμικός και προσπαθεί να επιβιώσει σε αυτή την αποκάλυψη, να είναι καλός και να βοηθάει τους ήρωες μας, αλλά και να λυγίζει μαθαίνοντας τον χαμό του συντρόφου του. Όλα αυτά τα συναισθήματα, η Naughty Dog κατάφερε να περάσει με έναν τρόπο πιστικό σε όλους τους παίχτες και να συμπάσχουν με τον χαρακτήρα, χωρίς διακρίσεις, ανεξάρτητα από το φύλο τους και την σεξουαλικότητά τους. Και αυτό από μόνο του είναι σπουδαίο.
Αλλά η Naughty Dog δεν σταμάτησε εκεί. Με το DLC του παιχνιδιού με τίτλο «Left Behind» μαθαίνουμε πως η Ellie, μια από τους δυο πρωταγωνιστές του «The Last of Us», είναι γκέι. Όλο αυτό μας παρουσιάστηκε με εξαιρετική λεπτότητα αποφεύγοντας τις παγίδες των όποιων στερεοτύπων. Οι παίχτες είχαν αρχίσει ήδη να νοιάζονται για τον χαρακτήρα της Ellie πριν μάθουν για την σεξουαλικότητά της. Κανείς όμως δεν νοιάστηκε για το ότι ήταν γκέι και σε καμία περίπτωση δεν αναίρεσε τα όσα αισθανθήκαμε για αυτόν τον χαρακτήρα. Όπως και ο χαρακτήρας του Bill έτσι και την Ellie, η σεξουαλικότητά τους παρέμενε στο παρασκήνιο. Δεν προσδιορίζονταν από αυτή. Εδώ τον κύριο λόγο τον είχαν οι άνθρωποι και οι πράξεις τους.
Η βιομηχανία των video games αλλάζει συμπεριφορά απέναντι στους gaymers (gay gamers). Δεν τους αφήνει στο περιθώριο, αλλά τους αποδέχεται και τους σέβεται ως ίσα μέλη της gaming κοινότητας. Ακόμα και η σκληρή στάση της Nintendo στο θέμα, στην οποία ασκήθηκε σκληρή κριτική μετά την απαγόρευση του να προσθέσει ομόφυλες σχέσεις στο παιχνίδι της «Tomodachi Life», το οποίο πρόκειται για ένα είδος life sim, άλλαξε στάση και μόλις φέτος ανακοίνωσε πως στο νέο «Fire Emblem Fates» θα υπάρχουν και ομόφυλες σχέσεις και γάμοι. Αλλά υπάρχουν και ολόκληρα παιχνίδια με αποκλειστική γκέι θεματολογία όπως το «Coming Out On Top» (2014) ή παιχνίδια που μιλάνε για το coming out και την ομοφοβία, όπως στο «Coming Out Simulator 2014» (2014), το οποίο λειτουργεί σε όλα τα επίπεδα παρουσιάζοντας μια κατάσταση στην οποία κάποιος μπορεί να πάρει συμβουλές για το αν έχει σκοπό να κάνει coming out ή ακόμα και αν έχει κάνει πως να αντιμετωπίσει κάποιες καταστάσεις. Όλα αυτά αν και δείχνουν μια πορεία προς την σωστή κατεύθυνση, δεν είναι μεγάλοι τίτλοι που κυκλοφορούν ευρέως στην αγορά.
Αλλά παρόλο τα όποια βήματα έχουν γίνει, τα προβλήματα και η ομοφοβία ακόμα φαίνεται πως επικρατεί σε πολλούς τομείς της video game βιομηχανίας. Πολλοί αρχίζουν να αναρωτιούνται γιατί χρειαζόμαστε γκέι χαρακτήρες και στα video games; Γιατί όλη αυτή η δημοσιότητα; Ή φοβούνται ότι το λόμπι των γκέι θα καταφέρει στο τέλος να εξαλείψει τους ετερόφυλους χαρακτήρες. Φυσικά όλα αυτά είναι παράλογα. Η ανάγκη του να υπάρχουν και γκέι, αλλά και πολύ περισσότερο τρανς, χαρακτήρες ήρωες στο προσκήνιο είναι πιο επιτακτική από ποτέ, όπως και το να έχουμε δυναμικές γυναίκες ηρωίδες. Χαρακτήρες με τους οποίους οι γκέι, λεσβίες και τρανς έφηβοι θα μπορούν να συσχετίζουν τον εαυτό τους με αυτούς, όπως γίνεται και με τους ετεροφυλόφιλους άντρες. Υπάρχει και ρατσισμός όμως ακόμα και ανάμεσα στους γκέι. Στα video games παρουσιάζονται με περισσότερη ευκολία οι ομόφυλες σχέσεις μεταξύ γυναικών, ενώ οι σχέσεις μεταξύ δύο αντρών παραμένει ακόμα ολίγον τι ταμπού. Και αυτό γίνεται ίσως επειδή πολλά από τα μεγάλα κεφάλια των εταιρειών σκέφτονται ότι δυο λεσβίες θα είναι πιο αποδέχτες στους ετερόφυλους άντρες παρά δυο γκέι.
Τα video games όμως έχουν αποδείξει ότι αποτελούν καταφύγιο σε δύσκολες στιγμές της ζωής μας, και μεγαλώνοντας οι γκέι, λεσβίες και τρανς έφηβοι πολλές φορές γίνονται αποδέχτες ρατσιστικών επιθέσεων, είτε σωματικών είτε λεκτικών, χρειάζονται ίσως και περισσότερο από οποιοδήποτε άλλων ένα τέτοιο καταφύγιο. Να δουν και να καταλάβουν ότι δεν είναι μόνοι σε όλο αυτό, να ξεφύγουν και να ταξιδέψουν, έστω και λίγο, σε άλλους κόσμους όπου αυτοί είναι οι ήρωες και να πάρουν δύναμη να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα.
Παρόλα αυτά όμως αν αναλογιστεί κανείς τα πόσα πράγματα έχουν γίνει μέσα σε λίγα μόλις χρόνια, τόσο στον πραγματικό κόσμο της LGBTQI κοινότητας όσο και στον εικονικό κόσμο των video games, θα καταλάβει ότι έχουν κερδηθεί αρκετές μάχες και η αποδοχή μοιάζει να μην είναι τόσο μακρινό όνειρο. Όλα αυτά αποτελούν μια μικρή γεύση του τι μπορεί να μας περιμένει στο μέλλον και σίγουρα αποτελούν έναν προπομπό του ότι τα καλύτερα έρχονται.
Χρήστος Μπακατσέλος
