Τις παρατηρήσεις του για την πρόταση Νόμου του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, σχετικά με την αναθεώρηση του οικογενειακού δικαίου, κατέθεσε το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών.
Ακολουθεί το σχετικό δελτίο τύπου.
Πριν προχωρήσουμε στις επιμέρους παρατηρήσεις, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η οπτική του παρόντος αφορά την πλήρη συμπερίληψη που οφείλει να διέπει μία εξισωτική μεταρρύθμιση όπως αυτή της αναθεώρησης του οικογενειακού δικαίου σε όλα τα πεδία.
Προχωρούμε στις παρατηρήσεις μας:
Παρατήρηση 1: Στον τίτλο της Πρότασης Νόμου, και εν συνεχεία σε διατάξεις του, υπάρχει αποκλειστική αναφορά στον πολιτικό γάμο. Επ’ αυτού θα πρέπει να σημειώσουμε ότι ο Αστικός Κώδικας αναγνωρίζει δύο ισότιμες μορφές σύναψης γάμου: τον θρησκευτικό και τον πολιτικό γάμο. Επιπλέον, δε, δεν προβλέπει αποκλειστική αναφορά σε συγκεκριμένο θρήσκευμα: τελείται ανεξαρτήτως του θρησκεύματος των δύο μελλονύμφων. Ωστόσο, υπάρχουν πολλές θρησκευτικές ομολογίες που πλέον τελούν θρησκευτικές ιερολογίες γάμου ανεξαρτήτως του φύλου των μελλονύμφων. Λ.χ. Επισκοπική, Πρεσβυτεριανή Εκκλησία, κ.α. Επομένως ο αποκλεισμός μελλονύμφων ζευγαριών που ανήκουν σε πλήρωμα που τελεί σχετικές ιερολογίες θα συνιστά αθέμιτη μεταχείριση για λόγους θρησκεύματος. Ασφαλώς κανείς δεν μπορεί να υποχρεώσει θρησκευτικές ομολογίες (όπως την Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία, την Καθολική ή άλλες) να τελούν ιερολογίες γάμου ανεξαρτήτως φύλου, ενώ κάτι τέτοιο θα μπορούσε να ρυθμιστεί τυπικά με σχετική διάταξη που θα αναγνωρίζει την ευχέρεια όσων δογμάτων δεν επιθυμούν να τελούν ιερολογίες ανεξαρτήτως φύλου. Σε καμία όμως περίπτωση ένα εξισωτικό νομοσχέδιο για το οικογενειακό δίκαιο, δεν μπορεί να εισάγει διάκριση σε ένα άλλο πεδίο, όπως το θρήσκευμα.
Παρατήρηση 2: Έμφυλη γλώσσα. Μία γενική παρατήρηση που διατρέχει όλη την Πρόταση Νόμου είναι η έμφυλη γλώσσα. Φυσικά αυτήν την παρατήρηση θέτει το ΣΥΔ για όλα τα νομοθετήματα, ιδίως όμως σε μία Πρόταση Νόμου που αφορά αυτόν καθ’ αυτόν τον περιορισμό ενός δικαιώματος με βάση το φύλο, τούτο είναι εκ των ουκ άνευ. Συνεπώς σε όποια διάταξη υπάρχει αναφορά που παραπέμπει σε έμφυλη θεώρηση θα πρέπει να αντικατασταθεί με ουδέτερη ως προς το φύλο έκφραση (λ.χ. άτομα, πρόσωπα). Φυσικά εξαίρεση θα πρέπει να αποτελούν οι περιπτώσεις που κάτι τέτοιο είναι ενδεδειγμένο για λόγους συγκεκριμενοποίησης στη βάση του φύλου.
Παρατήρηση 3: Στο Άρθρο 2, παρ. 1, αλλά και σε άλλες διατάξεις που ακολουθούν, υπάρχει η αναφορά «ανεξαρτήτως φύλου ή χαρακτηριστικών φύλου». Εδώ δεν γίνεται αντιληπτό γιατί αναφέρονται μόνον τα χαρακτηριστικά φύλου. Το ορθό είναι να αναφέρεται ανεξαρτήτως σεξουαλικού προσανατολισμού, φύλου, έκφρασης, ταυτότητας ή χαρακτηριστικών φύλου.
Παρατήρηση 4: Στο Άρθρο 4, έχουμε την πιο κραυγαλέα περίπτωση έμφυλης διατύπωσης, που πέραν αυτού η διατύπωση εξαιρεί τα τρανς και φυλοδιαφορετικά πρόσωπα, καθώς δυνατότητα κυοφορίας δεν υφίσταται μόνο στις γυναίκες, αλλά και στους τρανς άντρες που δεν έχουν προχωρήσει σε εγχειρητικό επαναπροσδιορισμό φύλου. Η έκφραση «γυναίκα» θα πρέπει να αντικατασταθεί με αυτήν του «κυοφορούντος προσώπου».
Παρατήρηση 5: Στο Άρθρο 5, η έκφραση «μεσοφυλικά», πρέπει να αντικατασταθεί με τον διεθνή όρο ίντερσεξ, καθώς τα ίδια τα ίντερσεξ πρόσωπα θεωρούν τον όρο «μεσοφυλικό» μη συμπεριληπτικό και αδόκιμο. Επίσης, δεν γίνεται αντιληπτό γιατί τούτο να γίνεται επιτρεπτό μόνο σε ζευγάρια που έχουν τελέσει υποστατό γάμο ή σύμφωνο, και όχι και σε ζευγάρια που ζουν σε ελεύθερη ένωση.
Παρατήρηση 6: Στο Κεφάλαιο Δ’ (Ένταξη των ρυθμίσεων του ν. 4356/2015 -Α’ 181, «σύμφωνο συμβίωσης»- στον Αστικό Κώδικα), επειδή έχουν παρατηρηθεί γραφειοκρατικά εμπόδια για τα τρανς πρόσωπα που έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης να μεταβάλουν τη καταχώρηση του φύλου και κυρίου ονόματός τους δημοτολογικά, αναδεικνύεται η ανάγκη προσθήκης σχετικής διάταξης στον ν. 4356/2015, ώστε να μεταβάλλεται η δημοτολογική καταχώριση του συμφώνου συμβίωσης σε περίπτωση που ένα εκ των μερών προχωρήσει σε νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου και να προσαρμόζεται έτσι ώστε να αντανακλά την μεταβολή που έχει επέλθει στην ληξιαρχική πράξη γέννησης, δίχως μεταβολή της οικογενειακής μερίδας. Επίσης, δεν γίνεται αντιληπτή η διατήρηση της δικαιοπρακτικής ικανότητας, ιδίως όταν στον πιο ισχυρό θεσμό του γάμου δεν υπάρχει ανάλογη προϋπόθεση.
Παρατήρηση 7: Στο Κεφάλαιο Ε΄ – Τροποποιήσεις στο ν. 4491/2017 -Α’ 152, Νομική Αναγνώριση της Ταυτότητας Φύλου- παρ’ ότι καταργείται η προϋπόθεση της αγαμίας (παρ. 3, Άρθρο 3, ν. 4491/2017), δεν τροποποιείται η παρ. 2 του Άρθρου 5 που προβλέπει ότι «στη ληξιαρχική πράξη γέννησης των παιδιών δεν επέρχεται καμία μεταβολή λόγω της διόρθωσης του καταχωρισμένου φύλου του γονέα».
Ακόμη, θεωρούμε λανθασμένη τη συμπερίληψη σε αυτήν την ενότητα των όρων «Γονέας Ι» και «Γονέας ΙΙ». Θεωρούμε βέλτιστο να προστεθεί ξεχωριστό Κεφάλαιο σχετικό με τις προσαρμογές στο Ληξιαρχείο, Δημοτολόγιο, Εκλογικό Κατάλογο, Μητρώο Αρρένων και Θηλέων. Επίσης, είναι απαραίτητο πέραν αυτών των εννοιών να προστεθούν και οι καταχωρίσεις «Σύζυγος Ι» και «Σύζυγος ΙΙ». Επιπλέον, αυτή η ενότητα είναι η πλέον κατάλληλη ώστε να υπάρξει πρόληψη για δυνατότητα καταχώρισης δείκτη φύλου Χ για τα μη δυαδικά πρόσωπα που το επιθυμούν και παράλληλα προσθήκη στον ν. 4491/2017 διάταξης που θα κατοχυρώνει ρητά αυτή τη πρόβλεψη.
Παρατήρηση 8: Στη συγκεκριμένη Πρόταση Νόμου, λείπουν απαραίτητες ρητές προβλέψεις σε μία σειρά ζητήματα όπως:
α) Τροποποίηση των Άρθρων 1463 και 1464 του Αστικού Κώδικα για τη συναγωγή συγγένειας,
β) Τροποποιήσεις των Άρθρων 1465 και 1466 του Αστικού Κώδικα για το τεκμήριο γονεϊκότητας, και ακολούθως των 1467-1472 ως φυσικό επακόλουθο για την προσβολή της,
γ) Τροποποιήσεις των Άρθρων 1479-1483 του Αστικού Κώδικα, για τη δικαστική αναγνώριση της γονεϊκότητας,
δ) Τροποποιήσεις των Άρθρων 1502 και 1503 του Αστικού Κώδικα για τη διατροφή και δαπάνες τοκετού,
ε) Δεν υπάρχει ρητή διάταξη και την από κοινού τεκνοθεσία σε μέρη του συμφώνου,
στ) Δεν τροποποιούνται οι σχετικές διατάξεις για την τεκνοθεσία από τα έγγαμα πρόσωπα ή τα μέρη του συμφώνου συμβίωσης, καθώς και όλα όσα ακολούθως αφορούν συνέπειες και λύση/διαζύγιο
Παρατήρηση 9: Επίσης, είναι απαραίτητο, πέραν των παραπάνω να γίνουν συγκεκριμένες τροποποιήσεις σε μία σειρά νομοθεσιών σε θέματα κοινωνικής πρόνοιας (επιδόματα, γονεϊκών αδειών), φορολογικής νομοθεσίας, στρατολογικών διατάξεων (όπως λχ τέκνα άγαμης μητέρας που πρέπει να τροποποιηθεί σε τέκνα κυοφορήσαντος προσώπου), ομοίως στο εργατικό δίκαιο, στη νομοθεσία της εκπαίδευσης που υπάρχουν διατάξεις που αναφέρονται σε μητέρα και πατέρα και πρέπει να τροποποιηθούν συναφώς, καθώς και στον Ποινικό Κώδικα (όπου υπάρχουν πάλι οι σχετικές αναφορές). Γενικότερα πρέπει να υπάρξουν μία σειρά από τροποποιήσεις νομοθεσιών που θα ανταποκρίνονται στα νέα δεδομένα, καθώς εάν τούτο αφεθεί να γίνει σε μεταγενέστερο χρόνο, θα προκύψει ένα χρονικό διάστημα νομοθετικού κενού, ανασφάλειας ή και παραβιάσης δικαιωμάτων των ζευγαριών που θα τελέσουν γάμο ή ακόμη και θα αποκτήσουν τέκνα ανεξαρτήτως του φύλου τους.
Γενικότερα, η Πρόταση Νόμου του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, παρ’ ότι συντάσσεται στην επιβεβλημένη εξισωτική μεταρρύθμιση της κατεύθυνσης της επέκτασης του οικογενειακού δικαίου ανεξαρτήτως φύλου και τούτο είναι αναμφίβολα θετικό, χαρακτηρίζεται από έμφυλη γλώσσα, σε κάποιες περιπτώσεις από μη συμπεριληπτικότητα, ενώ υπάρχουν σοβαρές ελλείψεις.
Παράλληλα, θα πρέπει να σημειώσουμε σχετικά με το πόρισμα της Επιτροπής για την Χάραξη Εθνικής Στρατηγικής για την ΛΟΑΤΚΙ Ισότητα, ιδιαίτερα το Κεφάλαιο 3 (Κοινωνίες χωρίς αποκλεισμούς για τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα), χαρακτηρίζεται από μη συγκεκριμένες και σαφείς θέσεις για την επέκταση του οικογενειακού δικαίου για τα ΛΟΑΤΚΙ πρόσωπα, τόσο όσον αφορά την επέκταση του γάμου, αλλά και ιδιαίτερα στο πολύ σοβαρό θέμα της τεκνοθεσίας, ενώ για ακατανόητους λόγους δεν συμπεριλήφθηκε η δυνατότητα ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, παρ’ ότι και οι τρεις εκπρόσωποι των ΛΟΑΤΚΙ οργανώσεων που συμμετείχαν στην Επιτροπή είχαν επισημάνει αυτές τις πολύ σοβαρές ελλείψεις.
Αξίζει, δε, να παρατηρήσουμε ότι όπως επισημαίνουν όλοι οι διεθνείς οργανισμοί, συμπεριλαμβανομένης και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όλες οι προτάσεις και οι καταρτίσεις πολιτικών ή δράσεων για την προαγωγή των ΛΟΑΤΚΙ δικαιωμάτων, πρέπει να γίνονται με τη συμμετοχή και διαβούλευση των ΛΟΑΤΚΙ οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών, ώστε να καταρτίζονται με την απαραίτητη συμπεριληπτικότα και να πληρούν τις ανάγκες της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, και όχι εκ των υστέρων.
Το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών, καταθέτει τις παραπάνω παρατηρήσεις, ενώ παράλληλα υπό το φως των ανωτέρω, προτείνει την εξέταση του προσχεδίου νόμου που συνέταξε ο δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω και νομικός σύμβουλος του ΣΥΔ, Βασίλης Σωτηρόπουλος για την επέκταση του οικογενειακού δικαίου που χαρακτηρίζεται από την απαραίτητη πληρότητα και συμπεριληπτικότητα που επιτάσσει η εξισωτική μεταρρύθμιση του οικογενειακού δικαίου.
