Ενόψει της αυριανής Διεθνούς Ημέρας κατά της ΛΟΑΤΚΙ+φοβίας, το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών (ΣΥΔ) καλεί την Πολιτεία να ενσωματώσει τον νέο ταξινομητικό κατάλογο ICD-11 του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
Στο Δελτίο Τύπου αναφέρεται ότι λόγω της μη ενσωμάτωσης, η ταυτότητα φύλου «θεωρείται ακόμα ως “διαταραχή“», κάτι που δημιουργεί έντονο στιγματισμό αλλά και πρακτικά εμπόδια στην καθημερινότητα των τρανς ατόμων.
Τώρα και με αφορμή την IDAHOBIT, το ΣΥΔ καλεί την Πολιτεία να ενσωματώσει άμεσα την Απόφαση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ώστε να αρθούν οι διακρίσεις και ο αποκλεισμός που βιώνουν τα τρανς άτομα στους χώρους της υγείας και της εργασίας.
Ακολουθεί το Δελτίο Τύπου του ΣΥΔ:
Το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών, μη κυβερνητική οργάνωση εθελοντικού χαρακτήρα για την προαγωγή των δικαιωμάτων και ελευθεριών των τρανς, φυλοδιαφορετικών και γενικότερα των ΛΟΑΤΚΙ+ προσώπων, καθώς και των προσώπων που εργάζονται στο σεξ, με το παρόν δελτίο τύπου και με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα κατά της Ομοφοβίας, της Αμφιφοβίας, της Τρανσφοβίας και Ιντερφοβίας (IDAHOBIT), που τιμάται κάθε χρόνο στις 17 Μαΐου, καθώς στις 17 Μαΐου 1990 αφαιρέθηκε η ομοφυλοφιλία από τη Διεθνής Στατιστική Ταξινόμηση Νοσημάτων και Συναφών Προβλημάτων Υγείας του Π.Ο.Υ., καλεί την Πολιτεία να ενσωματώσει το νέο ταξινομητικό κατάλογο ICD-11 του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
Στο σύστημα της υγείας η ταυτότητα φύλου λόγω της μη ενσωμάτωσης του ICD-11 του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας από την χώρα μας, θεωρείται ακόμα ως «διαταραχή», το οποίο πέραν του στίγματος που φέρει και τα εμπόδια που δημιουργεί στα τρανς πρόσωπα στη πρόσβασή τους λόγω της προκατάληψης και της κακοποίησης από το προσωπικό των υπηρεσιών υγείας, επηρεάζει και το χώρο της εργασίας και της απασχόλησης.
Βάσει του Προεδρικού Διατάγματος 11/2014 (ΦΕΚ Α’-17) , στην κατηγορία «Ψυχικές Παθήσεις» έχει αναφορά σε «διαταραχή ταυτότητας φύλου», το οποίο λειτουργεί ως κριτήριο αποκλεισμού των τρανς ανθρώπων από τα σώματα ασφαλείας αλλά και από μία σειρά επαγγελμάτων.
Το ΣΥΔ με Δελτίο Τύπου στις 16 Μαρτίου 2021, είχε καταγγείλει την επιδεικτική άρνηση, τόσο της Ελληνικής Αστυνομίας, όσο και του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας, να απαντήσουν επί δυόμισι χρόνια στον αθέμιτο αποκλεισμό των τρανς υποψηφίων από την εισαγωγή τους στις σχολές της Ελληνικής Αστυνομίας, αλλά και των λοιπών σωμάτων ασφαλείας.
Τα τρανς πρόσωπα αποκλείονται επίσης, από διαγωνισμούς ΑΣΕΠ, προγράμματα εργαζομένων και εργοδοτών της Δημόσιας Υπηρεσίας Απασχόλησης Δ.ΥΠ.Α (πρώην ΟΑΕΔ) και γενικότερα οποιαδήποτε θέση απασχόλησης στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα που απαιτείται ψυχιατρική γνωμάτευση ή οποιαδήποτε θέση εργασίας ακόμα και όταν δεν ζητείται ψυχιατρική γνωμάτευση αλλά απαιτείται το άτομο να έχει εκπληρώσει τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις ή να έχει απαλλαγεί νόμιμα από αυτές, καθώς βάσει του παραπάνω Π.Δ., δίνεται διετή αναβολή και όχι κατευθείαν απαλλαγή από τις στρατιωτικές υποχρεώσεις, αποκλείοντάς τα τρανς πρόσωπα περαιτέρω στη πρόσβασή τους σε άλλα επαγγέλματα.
Παρόλο που ακόμα δεν έχει ενσωματωθεί ο ICD-11 του Π.Ο.Υ. και θεωρείται η ταυτότητα φύλου ως «ψυχική πάθηση», δεν συμπεριλαμβάνεται στις ευάλωτες ομάδες που εξαιρούνται για τη συνταγογράφηση φαρμάκων, θεραπευτικών πράξεων και διαγνωστικών εξετάσεων στους ανασφάλιστους και τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες από ιδιώτες γιατρούς. Δηλαδή, παρόλο που αρνείται η Ελλάδα να ακολουθήσει την Απόφαση του Π.Ο.Υ. για τον ICD-11, αποκλείει την δυνατότητα για ίση πρόσβαση στα ανασφάλιστα τρανς άτομα και ως επί το πλείστον στην τρανς κοινότητα το δικαίωμα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και φροντίδας στον ιδιωτικό τομέα, όταν μάλιστα, αυτή η κοινότητα αποκλείεται από τον εργασιακό χώρο λόγω αυτού. Δηλαδή, και στιγματίζονται τα τρανς πρόσωπα και δεν έχουν ίση κρατική μεταχείριση και πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας των ιδιωτών ιατρών.
Συγκεκριμένα τον Ιούνιο 2018 αναθεωρήθηκε ο διεθνής ταξινομητικός κατάλογος ICD-11 με Απόφαση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας , στον οποίο αφαιρέθηκε η λεγόμενη «διαταραχή ταυτότητας φύλου» και οι κατηγορίες F64 και F65 που ψυχιατρικοποιούσαν την ταυτότητα φύλου και αντικαταστάθηκε ως «ασυμφωνία φύλου» δηλαδή ως μια απλή κατάσταση του ανθρώπου, στην οποία το φύλο που βιώνει έρχεται σε ασυμφωνία με το φύλο που καταγράφηκε κατά την γέννηση, προσθέτοντάς την στην κατηγορία 17 («Conditions related to sexual health), ώστε να μπορούν να καλύπτονται από το σύστημα υγείας οι διαδικασίες ορμονοληψίας και επεμβάσεων επαναπροσδιορισμού φύλου.
Αυτή η Απόφαση του Π.Ο.Υ. στην οποία υπάγονται 194 χώρες , ανάμεσα σε αυτές και η Ελλάδα, ακολουθεί τις εισηγήσεις και τις έρευνες που είχαν γίνει από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας από το 2011 έως και τον Ιούνιο 2018, καθώς και τις προτάσεις του στις 22.8.2014 όπου ενόψει της αναθεώρησης του ICD και της κυκλοφορίας της νέας έκδοσής του πρότεινε να αφαιρεθεί εντελώς και η ονομαζόμενη «δυσφορία ταυτότητας φύλου» για τους ενήλικες από τις διαταραχές και να παραμείνει ως απλή ιατρική κατάσταση (εκτός των διαταραχών) η ασυμφωνία φύλου (gender incongruence).
Αναλυτικά αυτή η Απόφαση βρίσκεται σε απόλυτη συμφωνία με όλες τις αποφάσεις διεθνών και ευρωπαϊκών οργανισμών που είχαν προηγηθεί:
Το 2012, η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία (ΑΨΕ) άλλαξε το εγχειρίδιό της για να αφαιρέσει τον όρο «διαταραχή ταυτότητας φύλου». Αντίθετα, η ΑΨΕ πρόσθεσε τον όρο «δυσφορία φύλου» με τον συγκεκριμένο ορισμό να αναφέρεται αποκλειστικά στη συναισθηματική δυσφορία για «μια αξιοσημείωτη ασυμφωνία μεταξύ του βιωματικού/εκφρασμένου φύλου και του φύλου που έχει αποδοθεί κατά την γέννηση» και το οποίο χρησιμοποιείται για να περιγράψει την κοινωνική δυσφορία που αντιμετωπίζει το τρανς πρόσωπο λόγω της περιθωριοποίησης και του στιγματισμού και όχι λόγω της ταυτότητας φύλου του.
Η Αμερικανική Ψυχολογική Ένωση, στις Κατευθυντήριες Γραμμές που εξέδωσε τον Δεκέμβριο του 2015, διέπεται από το ίδιο ακριβώς πνεύμα της αποψυχιατρικοποίησης και του αποστιγματισμού της ταυτότητας φύλου (βλέπε σχετική Κατευθυντήρια Γραμμή Νο1: «Οι ψυχολόγοι κατανοούν ότι το φύλο δεν αποτελεί δίπολο και επιτρέπει ένα ευρύ φάσμα ταυτοτήτων φύλου. Η ταυτότητα φύλου του ατόμου μπορεί να μην ευθυγραμμίζεται με το φύλο που αποδίδεται στη γέννηση»).
Στο ίδιο ακριβώς πλαίσιο είναι και η δήλωση της Παγκόσμιας Επαγγελματικής Ένωση για την Υγεία των Διεμφυλικών (WPATH) στις 15.11.2017 όπου αναφέρει:
«Τα ιατρικά και άλλα εμπόδια στην αναγνώριση των φύλων για τα τρανς άτομα μπορεί να βλάψουν τη σωματική και ψυχική υγεία. Η WPATH αντιτίθεται σε όλες τις ιατρικές απαιτήσεις που λειτουργούν ως εμπόδια σε όσους επιθυμούν να αλλάξουν το νόμιμο φύλο ή τους δείκτες φύλου σε έγγραφα. Αυτές περιλαμβάνουν απαιτήσεις για διάγνωση, συμβουλευτική ή θεραπεία, ορμόνες αναστολής της εφηβείας, οποιαδήποτε μορφή χειρουργικής επέμβασης (συμπεριλαμβανομένης εκείνης που περιλαμβάνει στείρωση) ή οποιεσδήποτε άλλες απαιτήσεις για οποιαδήποτε μορφή κλινικής θεραπείας ή επιστολές από γιατρούς».
Σύμφωνα, ακόμη, με την θέση του Κλάδου Διαπολιτισμικής Ψυχιατρικής της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας , όπως είναι δημοσιευμένη στην ιστοσελίδα της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας (ΕΨΕ) στις 12.06.2020, βρίσκεται στην κατεύθυνση που έχει θέσει και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας για την αποπαθολογικοποίηση της τρανς κατάστασης:
«[…] Αξιόπιστες μελέτες διεθνώς, καθώς επίσης και οι ψυχολογικές δοκιμασίες, καταδεικνύουν πως η τρανς κατάσταση δεν συνιστά ψυχοπαθολογία, αλλά μια παραλλαγή της φυσιολογικής έκφρασης του φύλου. […] Διατυπώθηκε η ένσταση πως ίσως χρειάζεται η υποχρεωτική ψυχιατρική παρακολούθηση κάθε διεμφυλικού ώστε να διαπιστωθεί κατά πόσον είναι ένας υγιής διεμφυλικός άνθρωπος ή κατά πόσον η φαινομενική διεμφυλικότητά του είναι σύμπτωμα σχιζοφρένειας ή άλλης ψύχωσης. Ο κλάδος μας διαφωνεί έντονα με την ψυχιατρικοποίηση της διεμφυλικής κατάστασης. […] Η Διαπολιτισμική Ψυχιατρική, με ιδιαίτερη ευαισθησία, στέκεται απέναντι στην κατάχρηση της Ψυχιατρικής, και την εργαλειοποίησή της από διάφορες μορφές εξουσίας, προκειμένου με ψευδοεπιστημονικά επιχειρήματα να καταχωρηθεί ο ψυχίατρος στη συνείδηση του πολίτη ως ο επιδιαιτητής της φυσιολογικότητας, και ως κλάδος, χαιρετίζουμε με πολλή χαρά την από-ψυχιατρικοποίηση της διαδικασίας νομικής αναγνώρισης της ταυτότητας φύλου».
Και το Συμβούλιο της Ευρώπης καθώς και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ακολουθούν την ίδια κατεύθυνση:
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την Απόφαση 2048/2015 της Κοινοβουλευτικής Ολομέλειας του Συμβουλίου της Ευρώπης , τα κράτη μέλη καλούνται:
«6.2.2. Nα καταργήσουν την στείρωση και άλλες υποχρεωτικές ιατρικές πράξεις, όπως και την διάγνωση ψυχικής υγείας ως αναγκαίες νομικές προϋποθέσεις για την αναγνώριση της ταυτότητας φύλου ενός ατόμου στην διαδικασία για την μεταβολή του ονόματος και του καταχωρισμένου φύλου»
καθώς και:
«6.3.3. Nα τροποποιήσουν τις κατηγοριοποιήσεις νοσημάτων που χρησιμοποιούνται σε εθνικό επίπεδο και να υποστηρίξουν την μεταβολή των διεθνών κατηγοριοποιήσεων, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τα διεμφυλικά άτομα, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών, δεν κατηγοριοποιούνται ως διανοητικώς ασθενή, εξασφαλίζοντας και την πρόσβαση στις απαραίτητες ιατρικές θεραπείες χωρίς στιγματισμό»
Στην ίδια κατεύθυνση βρίσκεται και το Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 22.11.2012, όπου στο σημείο 94 αναφέρει :
«εκφράζει τη λύπη του διότι οι διεμφυλικοί εξακολουθούν να θεωρούνται πνευματικώς ασθενείς σε ορισμένα κράτη μέλη· καλεί την Επιτροπή και την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας να αποσύρουν τις διαταραχές ταυτότητας φύλου από τον κατάλογο των ψυχικών και συμπεριφορικών διαταραχών και να διασφαλίσει μια μη παθολογοποιητική αναταξινόμηση στις διαπραγματεύσεις επί της 11ης έκδοσης της διεθνούς ταξινόμησης των νόσων της ΠΟΥ (ICD-11)·»
Πέραν όμως των παραπάνω, η ενσωμάτωση του ICD-11 του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας θα εναρμονιστεί και με την τροποποίηση του Νόμου 5089/2024 όπου στο άρθρο 1 του ν. 4443/2016 (Α’ 232) για την «Εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης στους τομείς της κοινωνικής προστασίας, της εκπαίδευσης και της πρόσβασης στη διάθεση και παροχή αγαθών και υπηρεσιών» αναφέρει πως σκοπός των διατάξεων του Μέρους Α’ είναι η προώθηση της αρχής της ίσης μεταχείρισης και η καταπολέμηση των διακρίσεων:
γ) λόγω […]σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας, χαρακτηριστικών ή έκφρασης φύλου στους τομείς της κοινωνικής προστασίας, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικής ασφάλισης και της υγειονομικής περίθαλψης, των κοινωνικών παροχών και των φορολογικών διευκολύνσεων ή πλεονεκτημάτων, της εκπαίδευσης, και της πρόσβασης στη διάθεση και την παροχή αγαθών και υπηρεσιών που διατίθενται (συναλλακτικά) στο κοινό, συμπεριλαμβανομένης της στέγης[…]
Επιπλέον, το Πόρισμα της Επιτροπής της Εθνικής Στρατηγικής για την Ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ που εκπονήθηκε τον Ιούνιο του 2021, με τη συμμετοχή της αείμνηστης Πρόεδρου μας Μαρίνας Γαλανού και κατατέθηκε τον Ιούνιο 2021, βρίσκεται στη κατεύθυνση της ενσωμάτωσης του ICD-11 του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ενώ είναι απαραίτητο να υλοποιηθούν και τα μέρη από το Πόρισμα της Ομάδας Εργασίας του Υπουργείου Υγείας, που συστάθηκε τον Ιούλιο 2018 και ολοκληρώθηκε τον Μάιο 2019 με σκοπό τη θέσπιση θετικών μέτρων για την πλήρη πρόσβαση και την ίση μεταχείριση στον χώρο της υγείας, με συμμετοχή εκπροσώπων του ΣΥΔ .
Το ΣΥΔ προτείνει στην Πολιτεία να λάβει ειδικές μέριμνες με σκοπό:
α) την διασφάλιση ότι τα τρανς πρόσωπα, ανεξαρτήτως εάν θα έχουν μεταβάλει τη καταχώριση του φύλου τους μέσω του ν. 4491/2017, θα έχουν απρόσκοπτη και χωρίς παραβιάσεις της ιδιωτικής τους ζωής, πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας, μέσω αλλαγών που πρέπει να γίνουν στα πληροφοριακά συστήματα του κράτους, όπως ενδεικτικά στο Σύστημα Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης, και θα επιλαμβάνονται κάθε άλλης θετικής ενέργειας ώστε να αρθεί κάθε εμπόδιο στην άσκηση του δικαιώματος πλήρους απρόσκοπτης πρόσβασης στο σύστημα υγείας.
β) την πλήρη πρόσβαση στο σύστημα υγείας, δίχως την κατηγοριοποίηση της «ψυχικής ασθένειας» λόγω έκφρασης, ταυτότητας ή χαρακτηριστικών φύλου, τα οποία θα πρέπει να προσλαμβάνονται ως φυσικές διακυμάνσεις στο φάσμα του φύλου, συμπεριλαμβανομένων και των μη δυαδικών και ίντερσεξ προσώπων.
γ) την εκπαίδευση υπαλλήλων στο χώρο της υγείας σε θέματα σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας, χαρακτηριστικών και έκφρασης φύλου και την υλοποίηση καλών πρακτικών βάσει ερευνών και διατριβών για την πρόσβαση των τρανς και φυλοδιαφορετικών προσώπων στις υπηρεσίες υγείας από εμπειρογνώμονες και ειδικευμένους επαγγελματίες της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας.
δ) την πλήρη ασφαλιστική κάλυψη των διαδικασιών επαναπροσδιορισμού φύλου.
ε) την συμπερίληψη των ανασφάλιστων τρανς ατόμων στις ευάλωτες ομάδες για τη συνταγογράφηση φαρμάκων, θεραπευτικών πράξεων και διαγνωστικών εξετάσεων από ιδιώτες ιατρούς.
στ) την τροποποίηση του Άρθρου 62 (Πρακτικές μεταστροφής), παρ.2 β, του ν. 4931/2022 (Γιατρός για όλους, ισότιμη και ποιοτική πρόσβαση στις υπηρεσίες του Εθνικού Οργανισμού Παροχής Υπηρεσιών Υγείας και στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και άλλες επείγουσες διατάξεις) έτσι ώστε να υπάρχει ρητή οριζόντια απαγόρευση κάθε είδους ψυχιατρικής ή άλλης πρακτικής που σκοπό έχει τη «μεταστροφή», «μεταβολή» ή «επανακαθορισμό» του σεξουαλικού προσανατολισμού, της έκφρασης ή της ταυτότητας φύλου ενός προσώπου και την απαγόρευση τέτοιων πρακτικών και σε μη επαγγελματίες.
ζ) τον αποστιγματισμό και την αποψυχιατρικοποίηση της νευροδιαφορετικότητας με συμπεριληπτικό και επιβεβαιωτικό μοντέλο ως προς την νευροδιαφορετικότητα και την εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση επαγγελματιών σε υπηρεσίες υγείας από εμπειρογνώμονες και ειδικευμένους επαγγελματίες.
η) την τροποποίηση ή κατάργηση διατάξεων νόμου, προεδρικών διαταγμάτων, υπουργικών αποφάσεων ή εγκυκλίων που στέκονται εμπόδιο στην ίση μεταχείριση των ΛΟΑΤΚΙ+ προσώπων, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης σε εξετάσεις σωμάτων ασφαλείας χωρίς ψυχιατρικοποίηση για τα τρανς πρόσωπα, διατάξεων για την αναδοχή ή την τεκνοθεσία που έχουν προϋπόθεση γνωματεύσεις και στιγματίζουν ομάδες πληθυσμού, καθώς και τη πλήρη συμπερίληψη σε όλα τα ανωτέρω των μη δυαδικών προσώπων και των αιτούντων διεθνούς προστασίας, προσφύγων ή μεταναστών χωρίς διακρίσεις.
θ) την τροποποίηση της υφιστάμενης νομοθεσίας για την εργασία στο σεξ ώστε να αντιμετωπίζεται όπως όλες οι εργασίες με πλήρη εργασιακά, ασφαλιστικά και προνοιακά δικαιώματα, καθώς και να προστατεύονται επαρκώς τα πρόσωπα που εργάζονται στο σεξ από το στίγμα και τις διακρίσεις ενσωματώνοντας τις προτάσεις του ΣΥΔ που έχει καταθέσει από το 2016.
Το Σωματείο Υποστήριξης Διευμφυλικών (ΣΥΔ), θα συνεχίζει να αγωνίζεται για την αποψυχιατρικοποίηση της ταυτότητας φύλου και την ίση πρόσβαση των τρανς και φυλοδιαφορετικών προσώπων στις υπηρεσίες υγείας και υπενθυμίζει το μήνυμα του Πρωθυπουργού, κ. Κυριάκου Μητσοτάκη που πριν από 2 έτη είχε δηλώσει ενόψει της Διεθνούς Ημέρας κατά της Ομοφοβίας, Αμφιφοβίας, Τρανσφοβίας και Ιντερφοβίας, πως θα είναι δίπλα στο διεμφυλικό άτομο που δεν βρίσκει δουλειά λόγω της ταυτότητας φύλου του, μια σημαντική κίνηση και ουσιαστική πολιτική τοποθέτηση η οποία όμως ακόμα και σήμερα δεν βρίσκει έδαφος υλοποίησης, καλώντας την Πολιτεία για την άμεση ενσωμάτωση της Απόφασης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ICD-11 και των προτάσεων του ΣΥΔ, οι οποίες θα άρουν τις διακρίσεις και τον αποκλεισμό των τρανς προσώπων στους χώρους της υγείας και της εργασίας.
ΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ
ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΔΙΕΜΦΥΛΙΚΩΝ
