Η Βάγια (Γεωργαλή) και η Έλλα (Τσάκωνα) είναι η ψυχή του Queer Athens History Archive, που πλέον μπορείτε να βρείτε σε μορφή podcast (Spotify, Apple & Google). Με την ολοκλήρωση του πρώτου κύκλου των αφηγήσεων από γνωστά και όχι τόσο γνωστά πρόσωπα της ελληνικής κουήρ ιστορίας, μιλήσαμε με τη Βάγια και την Έλλα, για να μας πουν τι αποκόμισαν από αυτό τον πρώτο κύκλο και τι να περιμένουμε από δω και πέρα στο πλαίσιο της προσπάθειας τους για διάσωση πολύτιμων μαρτυριών και αρχείων.
ΑV: Ποιος είναι ο σκοπός του project;
Έλλα: Το όραμα μας είχε κάπως εξ’ αρχής δύο κατευθύνσεις. Από τη μία θέλαμε να συλλέξουμε τις πληροφορίες και τις μαρτυρίες και από την άλλη να τις μεταδώσουμε, να ενημερώσουμε τον ΛΟΑΤΚΙ κόσμο και τους συμμάχους του – εντός και εκτός Ελλάδας – σχετικά με την ιστορία του ΛΟΑΤ κινήματος στην Ελλάδα. Οπότε είναι κατά κάποιον τρόπο μία πολιτική ιστορία.
Ταυτόχρονα θέλαμε να μοιραστούμε και πιο προσωπικές αφηγήσεις από απλούς ΛΟΑΤ ανθρώπους για τις εμπειρίες τους. Οπότε ο πρώτος κύκλος των podcasts, που ολοκληρώθηκε στα τέλη του 2022 είναι δίγλωσσος, στα ελληνικά και στα αγγλικά και περιέχει τόσο την ιστορία του κινήματος γενικότερα όσο και προσωπικές ιστορίες. Θέλαμε να υπάρχει μια ποικιλία, να δείξουμε ποιοι είναι οι κοινοί μας αγώνες, αλλά και ποιες οι διαφορές που μας ενώνουν και που βιώνουμε ως ΛΟΑΤ άνθρωποι.
ΑV: Χωρίσατε με κάποιο τρόπο τις ιστορίες στον πρώτο κύκλο;
Έλλα: Ναι, ξεκινήσαμε με το ιστορικοπολιτικό πλαίσιο, κυρίως με τη μορφή καταγραφής και ενημέρωσης για όσα έχουν γίνει στην Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες. Και από τη μέση και μετά συνεχίσαμε με πιο προσωπικές ιστορίες.
ΑV: Το σλόγκαν των podcasts είναι «μία ιστορία τη φορά». Μέχρι τώρα τι έχετε αποκομίσει από όλο αυτό;
Βάγια: Αυτό που θέλαμε κατά βάση δεν ήταν μια στεγνή ιστορική προσέγγιση, με χρονολογίες κ.λπ. Θέλαμε περισσότερο το πώς βιώθηκαν οι αλλαγές από τους ανθρώπους που ανήκουν στη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα και όλες τις διαφορετικές οπτικές που μπορεί να συγκεντρώσουμε κατ’ αυτό τον τρόπο. Υπ’ αυτή την έννοια μπορούμε να συνδυάσουμε το προσωπικό βίωμα με το ιστορικό πλαίσιο. Και έμαθα πράγματα που δεν ήξερα.
Για παράδειγμα ήξερα για το ΑΚΟΕ, αλλά δεν γνώριζα ότι λειτουργούσε τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης ομοφυλοφίλων.
AV: To podcast με την Ειρήνη Πετροπούλου ήταν αποκαλυπτικό για το πώς λειτουργούσαν οι οργανώσεις. Μπορεί να τα ξέρουμε όλοι και να τα έχουμε συζητήσει, αλλά δεν έχουν καταγραφεί σε ένα είδος αρχείου. Σε σας μίλησε ανοιχτά.
Βάγια: Ναι. Νομίζω ότι γενικά μπήκαμε πιο πολύ στην ουσία του πράγματος.
Έλα: Κάτι που συζητούσαμε πρόσφατα είναι πως αν και αυτές οι προσωπικές ιστορίες φαίνονται παρόμοιες πολλές φορές, υπάρχουν κάποιες λεπτομέρειες που μαθαίνουμε για το κάθε άτομο που έχουν ένα ενδιαφέρον. Για παράδειγμα, στο 5ο επεισόδιο, ο άνθρωπος αυτός μιλά για τα ‘80s, όπου ήταν πολύ νέος και έμενε με την οικογένεια του, οπότε ήταν πολύ δύσκολο να κανονίσει κάποιο ραντεβού με ένα άλλο αγόρι. Τότε υπήρχαν μόνο γκέι περιοδικά με αγγελίες, αλλά δεν μπορούσαν όλοι οι άνθρωποι να βάλουν το τηλέφωνο ή τη διεύθυνση του σπιτιού τους, μη τυχόν και το μάθουν οι γονείς τους. Μας είπε, λοιπόν, ότι ο ίδιος, αλλά και κάποιοι φίλοι του, είχαν νοικιάσει ταχυδρομική θυρίδα, για να δέχονται εκεί τις επιστολές. Κανόνιζαν δηλαδή τα ραντεβού τους δι’ αλληλογραφίας.
Για τέτοιες όμορφες λεπτομέρειες μιλάμε, που χάνονται σιγά-σιγά.
Βάγια: Ή μία άλλη ιστορία ενός 20χρονου κοριτσιού. Είναι το τελευταίο podcast του πρώτου κύκλου και μιλά για την εποχή, πριν πέντε χρόνια, που ήταν στο Γυμνάσιο. Τότε είχε πάει στον σχολικό ψυχολόγο και του είπε ότι «μάλλον είμαι γκέι. Μήπως μπορείτε να με βοηθήσετε; Να μου δώσετε κάποιες κατευθύνσεις;» Και ο ψυχολόγος της είπε «μην το πεις σε κανέναν, ούτε στους φίλους σου, ούτε στους γονείς σου. Ίσως είναι μια φάση» και, γενικά, της είπε όλα τα λάθος πράγματα. Και μιλάμε για το 2018, όχι πολύ παλιά.
Βέβαια, αυτό έγινε σε μια μικρή επαρχιακή πόλη, αλλά και πάλι, μιλάμε για ψυχολόγο, που θα έπρεπε να τα γνωρίζει αυτά τα θέματα και να έχει εκπαιδευτεί για την αντιμετώπιση τους.
Ας πούμε την Έλλα την εξέπληξε που υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που προτιμούν να μιλήσουν ανώνυμα για τα βιώματα τους. Δεν είναι όλοι όπως στη Νέα Υόρκη ή το Λος Άντζελες όπου έχει ζήσει. Περιμέναμε ότι θα υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στην Αθήνα και στη Νέα Υόρκη, αλλά μας εξέπληξαν εξίσου και οι ομοιότητες, τα παρόμοια προβλήματα που προκύπτουν στην πορεία, παρόμοιες νοοτροπίες. Πόσο κοινό τόπο τελικά έχουμε, επειδή ανήκουμε σε αυτή την κοινότητα. Είναι παγκόσμιες οι δυσκολίες που έχουμε να αντιμετωπίσουμε. Εγώ την Αμερική την είχα εξιδανικεύσει στο μυαλό μου. Μέσα από αυτή την εργασία συνειδητοποιώ ότι δεν είναι όλα ρόδινα, ακόμα κι εκεί. Δεν είμαστε μόνο εμείς εδώ που έχουμε ζητήματα να λύσουμε και αγώνες να δώσουμε.
AV: Γιατί πρέπει να ακούσουμε αυτές τις ιστορίες;
Έλλα: Νομίζω ότι συνεχώς αντιμετωπίζουμε τον δισταγμό των ανθρώπων να μοιραστούν τις ιστορίες τους, γιατί πιστεύουν ότι έχουν λίγο ή και καθόλου ενδιαφέρον για τους άλλους. Σαφώς, η γκέι ζωή και ο σεξουαλικός προσανατολισμός κάποιου δεν θα έπρεπε να είναι κάτι ιδιαίτερο. Αλλά από τη στιγμή που θα αφηγηθεί κάποιο άτομο την ιστορία του, τότε συνειδητοποιούμε ότι στ’ αλήθεια αυτές οι ιστορίες είναι πραγματικά ενδιαφέρουσες και ότι πάντα έχουν κάτι να πούνε. Ακόμα κι αν δεν τους συνέβη κάτι ακραίο. Πάντα θα υπάρχει κάποιο βοηθητικό στοιχείο για όποιο άτομο τις ακούσει. Αν μη τι άλλο μας βοηθάνε να μάθουμε, να αναπτυχθούμε, να συμπαρασταθούμε το ένα στο άλλο.
Το άκουσμα και μόνο αυτών των ιστοριών σου δημιουργεί ένα αίσθημα κοινότητας, κάτι θετικό. Ειδικά αν έχεις στο παρελθόν (ή και στο παρόν) εμπλακεί σε διάφορες οργανώσεις του ΛΟΑΤΚΙ κινήματος, με τα καλά τους και με τα στραβά τους. Είναι ωραίο το συναίσθημα του ανήκειν.
Βάγια: Είναι πάρα πολύ δυναμωτικό και ενθαρρυντικό κατά τη γνώμη μου για ανθρώπους που μπορεί να νιώθουν ότι είναι μόνοι τους ή δεν έχουν πρόσβαση στην πληροφορία. Υπάρχει πάρα πολύς κόσμος στην επαρχία που δε νιώθει την ασφάλεια που νιώθουμε εμείς στην Αθήνα. Όπου η κοινότητα είναι πιο εμφανής και δραστήρια και μπορεί να προσφέρει safe spaces. Για ανθρώπους στην επαρχία, που μας έχουν στείλει και μηνύματα, είναι σημαντική η αλληλοϋποστήριξη, η δημιουργία ενός ασφαλούς χώρου (safe space), με τη μεταφορική έννοια, της κοινής ιστορίας, των κοινών βιωμάτων.
AV: Σας στέλνουνε μηνύματα;
Βάγια: Ναι, από την Ελλάδα και από το εξωτερικό. Έλληνες 2ης και 3ης γενιάς του εξωτερικού, που είναι ενθουσιασμένοι και μας λένε: «Μακάρι να είχα και εγώ κάτι τέτοιο όταν μεγάλωνα και ανακάλυπτα τη σεξουαλικότητα μου, γιατί οι δύο αυτές ιδιότητες σαν Έλληνας και σαν ομοφυλόφιλος δεν είχανε ποτέ έναν κοινό τόπο όσο μεγάλωνα». Η Έλλα ως Ελληνοαμερικανίδα μπορεί να μιλήσει περισσότερο γι’ αυτό. Μιλάμε για πολύ περισσότερο συντηρητικές κοινωνίες από ό,τι είναι εδώ. Πήραμε και αρκετά μηνύματα από ανθρώπους που σπουδάζουνε και κάνουνε κάποια πτυχιακή εργασία ή έρευνα πάνω στο queer κίνημα στην Ελλάδα, που είχαν τρομακτική δυσκολία να συλλέξουν πληροφορίες, γιατί δεν υπάρχει καταγεγραμμένη ιστορία. To αρχείο, π.χ. του ΑΚΟΕ έχει καταστραφεί, το αρχείο της ΛΟΑ, εγώ προσωπικά δεν γνωρίζω τι έχει απογίνει, προσπαθώ να μάθω αν υπάρχει, αν έχει διασωθεί.
Αναζητούμε στην Εθνική Βιβλιοθήκη τα αντίτυπα του «Αμφί», για να γίνει μια καταγραφή και να μπορούν να διαβαστούν από περισσότερα άτομα.
AV: Έχετε κάνει προσπάθειες να προωθήσετε αυτά τα podcasts στο κοινό των ΗΠΑ;
Έλλα: Όχι επίσημα. Στην εκεί ελληνική κοινότητα μαθεύτηκε από στόμα σε στόμα, από τις κοινωνικές συναναστροφές μεταξύ μας, από τα social media και από ένα άρθρο που έγραψα σε ένα queer μέσο ενημέρωσης. Η ελληνοαμερικανική κοινότητα είναι πολύ μονοδιάστατη. Όλοι μιλάνε μόνο για την εκκλησία. Οπότε κάτι τόσο διαφορετικό προκάλεσε αμέσως το ενδιαφέρον, κυρίως, των νέων Ελληνοαμερικανών. Μάλιστα κάποιοι επικοινώνησαν μαζί μας, μετά τη δημοσίευση του άρθρου.
Κι αυτό γιατί η μόνη η πολιτισμική ταυτότητα που υπήρχε για τους Έλληνες μετανάστες ήτανε οι αξίες των γονιών τους και η εκκλησία.
Έτσι υπήρξαν πολλοί άνθρωποι που θέλησαν να μάθουν περισσότερα για αυτού του είδους την ιστορία, την queer πλευρά.
AV: Τελείωσε ο πρώτος κύκλος των podcasts. Ποια είναι τα επόμενα βήματα;
Βάγια: Θα δουλέψουμε σε τρεις κατευθύνσεις. Πρώτα θα διερευνήσουμε τις δυνατότητες που έχουμε όσον αφορά τη νομική υπόσταση του project. Το δεύτερο κομμάτι αφορά την αναζήτηση σταθερής χρηματοδότησης, ώστε να διασφαλιστεί η συνέχιση του project. Και το τρίτο είναι η συλλογή αρχειακού υλικού και η πραγματοποίηση νέων συνεντεύξεων, ένας δεύτερος κύκλος με podcasts που υπολογίζουμε να βγει μέσα στην άνοιξη.
Αυτή τη στιγμή ωστόσο, έχουμε την τιμή να συνεργαζόμαστε με τα ΑΣΚΙ (Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας), όπου στα πλαίσια του Φεστιβάλ Ιστορίας «Η Ιστορία μας Αφορά», που διοργανώνουν για τα 30 χρόνια λειτουργίας τους, μας πρότειναν να διοργανώσουμε έναν περίπατο για τη ΛΟΑΤΚΙ ιστορία. Ο περίπατος «Στα Χνάρια της Queer Αθήνας / Tracking Queer Athens» θα πραγματοποιηθεί την Κυριακή 19 Φεβρουαρίου και εξετάζει περισσότερες από πέντε δεκαετίες της ΛΟΑΤΚΙ ζωής και κουλτούρας στην Αθήνα. Ξεκινώντας από το Πεδίον του Άρεως και καταλήγοντας στο Γκάζι θα εξερευνήσουμε τις συνθήκες δίωξης και καταστολής, που πυροδότησαν το ελληνικό ΛΟΑΤΚΙ κίνημα και οδήγησαν στην ανάδυση της ζωντανής queer πολιτιστικής σκηνής της Αθήνας.
AV: Σκέφτεστε να αποκτήσετε και έναν φυσικό χώρο;
Βάγια: Ναι, το έχουμε στο νου μας. Όλο και πιο έντονα. Δεν έχουμε ακόμα αρχίσει πραγματικά να το σχεδιάζουμε, αλλά ναι είναι ένα σενάριο που θα θέλαμε να γίνει πραγματικότητα. Αξίζει τον κόπο. Υπάρχει ένα σοβαρό έλλειμμα στην κοινότητα. Δεν έχουμε φυσικούς χώρους αναφοράς. Σημεία όπου να μπορούμε να δημιουργήσουμε, να υπάρξουμε, να ζυμωθούμε. Αν αφαιρέσεις τη νυχτερινή διασκέδαση, έχουμε μεγάλο έλλειμμα σε φυσικούς χώρους.
Είναι ένα όνειρο για μένα να συγκεντρωθεί σε έναν χώρο αρχειακό υλικό, θα μπορεί εκεί να υπάρχει όλο το αρχείο των προφορικών ιστοριών που δημιουργούμε, προσβάσιμο στον οποιοδήποτε, και θα μπορούσε να στεγάσει και διάφορες πολιτιστικές και άλλες δράσεις.
Ακούστε τα podcasts εδώ ή στις παρακάτω πλατφόρμες: Spotify, Apple & Google. Ενισχύστε την προσπάθεια της Βάγιας και της Έλλας εδώ
