Έχουμε ακούσει κατά καιρούς και σε διαφορετικές περιστάσεις τη φράση: «Εγώ τα τιμώ τα παντελόνια που φοράω.»
Παρόλο που το συγκεκριμένο ρούχο το φοράμε άντρες και γυναίκες στην καθημερινότητα μας, για πολλές δεκαετίες θεωρούνταν αμιγώς «αντρικό» ∙ χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα ως σημείο αναφοράς για να δηλώσει την τίμια και ειλικρινή συμπεριφορά, αλλά και τη δύναμη. Είναι πολύ παράδοξο το γεγονός ότι η τιμή, η ειλικρίνεια, το θάρρος, η δυναμικότητα, το κουράγιο, θεωρούνται ακόμα και σήμερα αντρικά χαρακτηριστικά, και όχι απλώς ανθρώπινα. Το παντελόνι μετά το πέρασμα τόσων αιώνων συνεχίζει να αποτελεί σύμβολο της πατριαρχίας.
Ποια είναι, όμως, η ιστορία του; Πώς επινοήθηκε και από ποιον/ποια;
Η ιστορία του είναι μακρά, ξεκινάει από τα αρχαία χρόνια. Η πρώτες απεικονίσεις βρέθηκαν σε ελληνικούς αμφορείς του 5ου αιώνα π.Χ, οπού βλέπουμε τη Μήδεια, την πριγκίπισσα της αρχαίας Κολχίδας (σημερινή Γεωργία) και ερωμένη του γνωστού Αργοναύτη Ιάσωνα, να φορά παντελόνι και πουκάμισο με μακριά μανίκια.
Σύμφωνα με την ιστορία του Ελλάνικου (5ος αιώνας π.Χ), η επινόηση του παντελονιού αποδίδεται σε τρείς θρυλικές Ασσύριες βασίλισσες των Περσών: στην Άτοσσα, τη Ροδόγυνη και τη Σεμίραμις. Αυτές φαίνεται να σχεδίασαν το συγκεκριμένο ρούχο, το οποίο φορούσαν άντρες και γυναίκες ανεξαιρέτως. Μάλιστα, σχεδιάστηκε με τέτοιο τρόπο, ώστε να καλύπτονται οι φυσικές διαφορές μεταξύ αντρών και γυναικών.
Η περιβολή αυτή, που ήταν κατάλληλη για τοξότες και ιππείς, υιοθετήθηκε επίσης από τους νομαδικούς λαούς. Ο πρακτικός σκοπός του σχεδιασμού του παντελονιού ήταν η προστασία από τα στοιχεία της φύσης, η μείωση των εκδορών και της τριβής∙ καθώς και στις δύο περιπτώσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω, τα άτομα περνούσαν τον περισσότερο χρόνο έφιπποι/ες. Παρόμοια περιβολή φορούσαν οι βαρβαρικές φυλές, που κινούνταν στην ευρύτερη περιοχή της Βορειοδυτικής Κίνας.
Σύμφωνα με τους Έλληνες συγγραφείς οι Σκύθες, οι Κέλτες, οι Πέρσες, οι Φρύγες και άλλοι λαοί προτιμούσαν τη συγκεκριμένη περιβολή∙ οι Έλληνες ήταν κυριολεκτικά περικυκλωμένοι από ανθρώπους που φορούσαν παντελόνια. Τι κοινό είχαν μεταξύ τους αυτοί οι λαοί; Επικρατούσε ισότητα μεταξύ των δύο φύλων μέσα στις κοινωνίες που είχαν «χτίσει».
Στον αντίποδα, λοιπόν, βρίσκονταν οι αρχαίοι Έλληνες και Ρωμαίοι, που έβρισκαν το παντελόνι γελοίο και «θηλυπρεπές», και προτιμούσαν το κοντό με πτυχώσεις χιτώνα, χωρίς μανίκια. Οι δε γυναίκες φορούσαν στρώσεις από το ίδιο ύφασμα στο ύψος του αστραγάλου.
Στα τέλη του 14ου αιώνα μ.Χ αναπτύχθηκε ένα νέο είδος παντελονιού, πιο στενό που κάλυπτε και τα πόδια∙ το φορούσαν οι ιππότες κάτω από την πανοπλία. Το 1500 μ.Χ οι αναλογίες άλλαξαν, το παντελόνι έγινε πιο ογκώδες και έμοιαζε με μπαλόνι. Σταδιακά το παντελόνι απέκτησε πιο στενή ίσια γραμμή και το φορούσαν οι άνθρωποι που ανήκαν στην εργατική τάξη. Κυρίως κατά τη διάρκεια το 19ου αιώνα το παντελόνι θεωρήθηκε ως ένα ρούχο που μπορεί να φορεθεί στην καθημερινότητα μόνο από τους άντρες.
Όμως, οι γυναίκες συνέχιζαν να φορούν όλα αυτά τα χρόνια αυτό το πρακτικό ρούχο;
Η απάντηση είναι όχι…
Ενώ οι γυναίκες κατά τους αρχαίους χρόνους φορούσαν παντελόνι, όπως και οι άντρες, το παντελόνι θεωρούνταν αντρικό ρούχο για εκατοντάδες χρόνια. Κατά τον 19ο αιώνα, οι γυναίκες φορούσαν μακριές ογκώδεις φούστες, και μόνο κατ’ εξαίρεση σε κάποιες δραστηριότητες, όπως η ιππασία και η ποδηλασία, επιτρεπόταν να φορούν ένα είδος παντελονιού. Ωστόσο, από το 1970 και μετά οι γυναίκες φόρεσαν ξανά παντελόνι ελεύθερα στην καθημερινότητα τους. Σε κάποια μέρη ήταν παράνομο οι γυναίκες να φορούν παντελόνι. Ήταν ένα μακρύ και άβολο ταξίδι για τις γυναίκες μέχρι να κερδίσουν την ελευθερία να φορούν τα ρούχα που επιθυμούν στην καθημερινότητα τους.
Η Rosemary Harden (1999) είχε δηλώσει ότι «Οι γυναίκες που φορούν παντελόνι ήταν το πιο σημαντικό φαινόμενο του 20ου αιώνα» γιατί άνοιξε τον δρόμο στις γυναίκες για την προάσπιση και τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους.
Δυστυχώς, καθώς φαίνεται, οι γυναίκες το μόνο που πετύχαμε ήταν η απελευθέρωση μας αποκλειστικά σε ότι αφορά τη μόδα, στην πραγματικότητα όμως ακόμα και σήμερα εξακολουθούμε να διεκδικούμε το δικαίωμά μας να είμαστε ισότιμες με τους άντρες στην κοινωνία και την εργασία.
Όπως έγραψε η Μαρί Σίαρς το 1986: «Ο φεμινισμός είναι η ριζοσπαστική ιδέα ότι οι γυναίκες είναι άνθρωποι.»
Γράφει η Μαρία Νούσιου (she/her)
Πηγές
https://www.nytimes.com/1977/08/28/archives/feminisms-effect-on-fashion.html
https://newhumanist.org.uk/articles/5450/the-radical-history-of-trousers
https://issuu.com/sammyabraham/docs/to_what_extent_did_feminism_impact_?ff
https://www.google.com/amp/s/kingandallen.co.uk/journal/2016/a-brief-history-of-trousers/%3famp=1
The Amazons: Lives and Legends of Warrior Women across the Ancient World. Princeton University Press. 21 September 2014. pp. 4–. ISBN978-1-4008-6513-0.
