Σε μια περίοδο, κατά την οποία οι δημόσιες συζητήσεις γύρω από τα ανθρώπινα δικαιώματα οδηγούνται συχνά σε σκοτεινά μονοπάτια, η ύπαρξη εκδηλώσεων που ενισχύουν τις έννοιες της «συμπερίληψης» και του «σεβασμού» και χρησιμοποιούν τη τέχνη για να μεταφέρουν σημαντικά μηνύματα ισότητας είναι πιο σημαντικές (και πιο απαραίτητες) από ποτέ.
Αυτό ακριβώς κάνει και το HUMAN CAST Inclusive Art Festival, το Πολυθεματικό Φεστιβάλ που επιστρέφει στην Αθήνα αυτήν την Παρασκευή (έως την Κυριακή 14/12) με ένα πλούσιο πρόγραμμα.
Για όσα άτομα δεν το γνωρίζουν το φεστιβάλ πραγματοποιείται με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και περιλαμβάνει εικαστικά, workshops, συζητήσεις και χορό με τη συμμετοχή καλλιτεχνών διαφορετικής φυλετικής και εθνικής καταγωγής, ΛΟΑΤΚΙ και ανάπηρων ατόμων, ανθρώπων μεγαλύτερης ηλικίας και σωματικής ποικιλομορφίας, δικαιολογώντας πλήρως τον χαρακτηρισμό «πολυθεματικό». Πάντα ο ενθουσιασμός μας είναι μεγάλος όταν πρόκειται για το φεστιβάλ», μου αναφέρει η Μαίρη Σακελλαρίου, εκ των διοργανωτριών του Human Cast. «Είναι το σημείο αναφοράς για τον οργανισμό μας και έχουμε σαν στόχο να γίνεται κάθε χρόνο ώστε ο κόσμος του καλλιτεχνικού χώρου και όχι μόνο να το νιώθει ως κάτι δικό του».
Μαίρη Σακελλαρίου
Φέτος, μάλιστα, το φεστιβάλ κλείνει τα τέσσερά του χρόνια. Ρωτώ τη Μαίρη για το πώς αισθάνεται γι΄αυτό. «Φέτος, ιδίως που με δυσκολία μπορέσαμε να το οργανώσουμε, έχει για μας ακόμα περισσότερη σημασία ότι τελικά τα καταφέραμε. Γεμίζει η ψυχή μας όταν βλέπεις να σε στηρίζουν συνεργάτες για ακόμα μία φορά και που πιστεύουν σε μας και στο σκοπό του συγκεκριμένου φεστιβάλ. Δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί χωρίς αυτούς και χωρίς την αγάπη και τον ενθουσιασμό τους. Το open call είχε μεγάλη ανταπόκριση και αυτή την χρονιά και θα υπάρχουν πολλοί νέοι καλλιτέχνες από διάφορες εθνικότητες και κοινότητες, όπως και γνωστές παλιές φυσιογνωμίες του εικαστικού χώρου που μας αγκαλιάζουν με την παρουσία τους κάθε φορά. Είναι σημαντικό για μας να δημιουργείται ένα κλίμα σεβασμού και εκτίμησης στην ομάδα μας και να βλέπουμε το όνειρο και την επιθυμία μας να πραγματοποιείται μέσα από τόσους αξιόλογους ανθρώπους. Κάθε φορά υπάρχει μεγάλη συγκίνηση όταν το πετυχαίνουμε αυτό. Και πιστεύω πως ο κόσμος το νιώθει αυτό όταν έρχεται να μας τιμήσει με την παρουσία του. Και η Αικατερίνη και εγώ οφείλουμε ένα μεγάλο ευχαριστώ για όλον τον κόσμο που μας περικλείει και μας προτρέπει να το συνεχίζουμε κάθε φορά».
Αναρωτιέμαι αν αυτή η δυσκολία για την οποία μιλά και η Μαίρη Σακελλαρίου σχετίζεται και με αυτό το πισωγύρισμα που βλέπουμε να συμβαίνει στον δυτικό κόσμο σε σχέση με τα ανθρώπινα (κυρίως τα ΛΟΑΤΚΙ+ και γυναικεία) δικαιώματα. «Οι πολιτικές εξελίξεις με επίκεντρο την Αμερική φέρνουν ένα κύμα μίσους που εξαπολύεται καθημερινά με κάθε τρόπο και μέσο από τους υποστηρικτές αυτού του συστήματος, προσπαθώντας να πνίξει οποιαδήποτε προσπάθεια θεωρείται ότι πηγαίνει ενάντια ή δεν συμβαδίζει με το αφήγημα της “κανονικότητας”», μου σχολιάζει ως προς αυτό η Αικατερίνη Κονταρίνη, συνδιοργανώτρια του φεστιβάλ, και συνεχίζει: «Βρισκόμαστε σε μία εποχή όπου το πισωγύρισμα δεν αφορά μόνο τον συντηρητισμό, αλλά και ιδέες και ακραία ρητορική μίσους που ιστορικά έχουμε ξανασυναντήσει στον εθνικοσοσιαλισμό. Αυτή η ρητορική έχει σκοπό να φιμώσει τις μετριοπαθείς φωνές και να δημιουργήσει κοινωνική πόλωση, προκειμένου το σύστημα που την υποκινεί να έχει πολιτικά και χρηματικά οφέλη. Ανοίγονται ξανά ζητήματα από τη δεκαετία του ’30, όπως η αυτοδιάθεση των σωμάτων των γυναικών και το δικαίωμα στις αμβλώσεις. Παράλληλα, υπάρχει σχεδιασμός να χτυπηθεί η ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, με πρώτη και όχι τυχαία–στόχευση την ομάδα που έχει υποστεί τις περισσότερες διακρίσεις τα Τρανς άτομα. Ο συγκεκριμένος τρόπος δράσης είναι ιστορικά γνωστός, τα απολυταρχικά καθεστώτα αρχίζουν να αφαιρούν σταδιακά δικαιώματα, ξεκινώντας από τις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες. Επίσης, επιλέγουν να τις στοχοποιούν, προκειμένου ο θυμός της κοινωνίας να διοχετεύεται μεθοδευμένα εκεί όπου εξυπηρετεί την εκάστοτε εξουσία».
Αικατερίνη Κονταρίνη
Η Αικατερίνη αναφέρει, μάλιστα, ότι από αυτή τη συνθήκη έχει επηρεαστεί φυσικά και η χώρα μας. Εξηγεί, ωστόσο, ότι «το πρόβλημα, όσον αφορά στα πολιτιστικά δρώμενα, δεν έγκειται στους καλλιτέχνες και το κοινό, μιας και η πλειοψηφία αποτελείται από προοδευτικό κόσμο. Η υποστήριξη από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, προκειμένου να μπορέσουν δράσεις να υλοποιηθούν, έχει ελαχιστοποιηθεί. Αυτό δεν είναι μόνο τάση, είναι και οδηγία. Από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού υπάρχει σήμερα η θεώρηση ότι η υιοθέτηση ESG (Environmental, Social, and Governance) και DEI (Diversity, Equity, and Inclusion) αποτελεί μέρος των “culture wars”. Έτσι, κρατικοί φορείς, ιδρύματα και εταιρείες στην Ελλάδα που προωθούν ενεργά ευρύτερες πρωτοβουλίες με την ομπρέλα “woke” στοχοποιούνται δημιουργώντας μεγάλη δυσαρέσκεια αλλά και πιθανή απειλή. Αυτή η αλλαγή πολιτικής δημιουργεί πρόβλημα επιβίωσης για καλλιτεχνικές ομάδες και πολιτιστικούς οργανισμούς που κινούνται γύρω από τις θεματικές της ορατότητας και της συμπερίληψης».
Της ζητώ να μου μιλήσει πιο συγκεκριμένα για την εμπειρία της με το Human Cast. «Το πολυθεματικό φεστιβάλ HUMAN CAST Inclusive Art Festival, συμπληρωματικά των στόχων του, είχε φέτος ως θέμα το “My Body, My Rights” και ήταν η πρώτη χρονιά που αντιμετώπισε πολύ μεγάλες δυσκολίες στο να πραγματοποιηθεί», μου απαντά χαρακτηριστικά. «Με αρκετή προσπάθεια και επιμονή σκεφτήκαμε να διεξαχθεί σε δύο μέρη: το πρώτο τώρα, τον Δεκέμβριο, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, όπως κάθε χρόνο, και το δεύτερο με τη νέα χρονιά, προκειμένου το κόστος της παραγωγής να μοιραστεί χρονικά για λόγους βιωσιμότητας. Εξασφαλίζοντας την υποστήριξη από το Open Social Net του Δήμου Αθηναίων ένα πρόγραμμα κοινωνικής προστασίας και αλληλεγγύης που απευθύνεται σε ευάλωτες κοινωνικά ομάδες στην Αθήνα, αλλά και των συνεργατών μας που μας στήριξαν για άλλη μία φορά όπως ο χώρος τέχνης HGW std. και η ομάδα που έχουμε δημιουργήσει αυτά τα τέσσερα χρόνια καταφέραμε να κάνουμε πραγματικότητα το 4ο φεστιβάλ με θέμα “My Body, My Rights”. Και όσο κι αν οι συνθήκες μεταβάλλονται, εμείς θα συνεχίσουμε να είμαστε παρούσες, με συνέπεια σε αυτό που πιστεύουμε και στους ανθρώπους που το στηρίζουν μαζί μας».
Εξαιτίας όλων αυτών των δυσκολιών, γίνεται γρήγορα αντιληπτό ότι τέτοιες καλλιτεχνικές/πολιτιστικές δράσεις αναδεικνύονται σε σημαντικά «safe spaces» και για πολλά από εμάς. Γι΄αυτό άλλωστε και χρειάζονται και την υποστήριξή μας. «Θεωρούμε ότι το Human Cast έχει χτίσει και καλλιεργήσει αυτά τα 4 χρόνια που υφίσταται ένα προστατευτικό κλοιό και συμπεριληπτικό χώρο γύρω του για τους καλλιτέχνες αλλά και για τις κοινότητες που δεν εκπροσωπούνται επαρκώς κοινωνικά και πολιτιστικά», προσθέτει στο σημείο αυτό η Μαίρη Σακελλαρίου. «Αυτό το έχουμε πετύχει μέσα από την τέχνη, την βιωματική εμπειρία, το δημόσιο διάλογο και την προσβασιμότητα. Όπου υπάρχει ορατότητα εξάλλου βοηθάει στο να μειωθεί η άγνοια και φόβος και να μην μένει στο σκοτάδι ο κόσμος τηρώντας ή αναπτύσσοντας περισσότερες προκαταλήψεις. Να μπορεί να έρχεται σε επαφή με ζητήματα που βιώνουν άλλοι συμπολίτες μας ώστε να τα κατανοεί. Τέτοιες πρωτοβουλίες μας βγάζουν από την σιωπή και από τα στενά πλαίσια ενός άκαμπτου τρόπου σκέψης όπως και από τον περιορισμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ακριβώς γι αυτό χρειάζεται η ύπαρξη τέτοιων Φεστιβάλ, για να μην στοχοποιούνται ευάλωτες ομάδες και να μην αποσιωπούνται οι φωνές τους. Το φεστιβάλ του Human Cast δεν αποτελεί για εμάς μόνο μια πολιτιστική διοργάνωση, έχει ως στόχο να υπερασπίζει, να ενδυναμώνει και να διαμορφώνει το κοινωνικό περιβάλλον ώστε κάθε άτομο να αισθάνεται ασφαλή, ορατό και αποδεκτό. Θεωρώ ότι είναι χρέος μας να πηγαίνουμε προς αυτή την κατεύθυνση. Ως ατομικότητες, ως ομάδα και ως πολίτες».
φωτογραφία: Άγγελος Μπαράι
Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω η φετινή διοργάνωση με θέμα το “My Body, My Rights”, έχει ως στόχο να προσκαλέσει τους επισκέπτες σε μια διαδρομή μέσα από τη τέχνη και τον διάλογο, με στόχο να αναδείξει τα θεμελιώδη δικαιώματα του κάθε ανθρώπου.
Ζητώ από τις διοργανώτριες να μου δώσουν λίγες περισσότερες πληροφορίες για το πρόγραμμα. «Η φετινή διοργάνωση ξεχωρίζει με την εικαστική έκθεση “Queer Art 4 – My Body, My Rights”, η οποία πραγματοποιείται έπειτα από ανοιχτό κάλεσμα και συγκεντρώνει 24 καλλιτέχνες που παρουσιάζουν έργα σε ένα εντυπωσιακό εύρος μέσων — ζωγραφική, γλυπτική, φωτογραφία, βίντεο, περφόρμανς, κολάζ, εγκατάσταση και ποίηση. Μαζί με τον επιμελητή Νάσο Κατσιαούνη, έχουμε διαμορφώσει μια διαδραστική αφήγηση που καλεί το κοινό να αναστοχαστεί πάνω στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι σε σχέση με το σώμα τους και τα δικαιώματά τους σε έναν κόσμο που συνεχώς αλλάζει. Το Σάββατο 13/12 αποτελεί την καρδιά του φεστιβάλ, με τα εγκαίνια της έκθεσης αλλά και με την ισχυρά φορτισμένη περφόρμανς “Fates” του Γιώργου Καλογερόπουλου (20:00), μια ποιητική πράξη ενάντια στον ηλικιακό ρατσισμό και την ορατή ή αόρατη εγκατάλειψη των ηλικιωμένων — μια υπενθύμιση φροντίδας και αξιοπρέπειας. Λίγο νωρίτερα, το σεμινάριο Queer Tango Athens (17:00–19:00) με την ομάδα χορού Queer Tango Athens σε διδασκαλία του Δημήτρη Κοκκώνη προσφέρει μια βιωματική εμπειρία που επανανοηματοδοτεί τον χορό ως χώρο ισότητας, συναισθηματικής έκφρασης και βαθιάς σωματικής συνείδησης. Ο ενδοστρεφής και ενδοσκοπικός χαρακτήρας του tango γίνεται εργαλείο αυτοπαρατήρησης, αναδεικνύοντας τη σημασία της ισορροπίας, της στάσης και της κίνησης. Στην πρακτική του queer tango, οι ρόλοι δεν είναι προαποφασισμένοι ούτε έμφυλα προκαθορισμένοι αντίθετα, ο κάθε παρτενέρ συμμετέχει ισότιμα σε μια χορευτική συνομιλία που βασίζεται στην αλληλεπίδραση, τον σεβασμό και τη συναίνεση, όπου καμία κίνηση δεν επιβάλλεται χωρίς αποδοχή και κάθε σώμα διατηρεί την αυτονομία του. Την Κυριακή 14/12, το Κέντρο Διοτίμα με την Μαρία Τζαβάρα, εμψυχώτρια/συντονίστρια Εργαστηρίου Δημιουργικής Γραφής του Κέντρο Διοτίμα προσφέρει από τις 17:00 μέχρι τις 19:00 ένα διπλό πρόγραμμα αφιερωμένο στην ενδυνάμωση και στον δημιουργικό αναστοχασμό γύρω από τα έμφυλα δικαιώματα. Στο Α’ μέρος, το εργαστήριο “Λέξεις που θα αρχίσουν να αστράφτουν” ένα σύντομο, κλειστό εργαστήρι παιχνιδιού με τη γραφή για γυναίκες και θηλυκότητες δημιουργεί έναν ασφαλή χώρο για φαντασία, έκφραση και κοινή αναπνοή. Στο Β’ μέρος ακολουθεί ανοιχτή παρουσίαση και συζήτηση για τα εργαστήρια δημιουργικής γραφής του Διοτίμα, τα οποία λειτουργούν ως εργαλεία ενδυνάμωσης για επιζώσες/ντες έμφυλης βίας και γενικότερα για άτομα που έρχονται αντιμέτωπα με τις έμφυλες ανισότητες».
Αναμφισβήτητα, το HUMAN CAST είναι ένα φεστιβάλ που ξεχωρίζει για το πολυθεματικό του χαρακτήρα και για την πρόθεσή του να γίνουμε όλα μας πιο ίσα και πιο ορατά. Κι όπως συμπληρώνει και η Αικατερίνη«είναι ένα τριήμερο όπου η τέχνη, η εκπαίδευση, η κίνηση και οι κοινότητες συναντώνται, αναδεικνύοντας τον αγώνα για αυτονομία, φροντίδα και ισότιμη συνύπαρξη, υπενθυμίζοντας ότι το δικαίωμα κάθε ατόμου στο σώμα του παραμένει θεμελιώδες και αδιαπραγμάτευτο».
Αναλυτικά το πρόγραμμα και συμμετέχοντες καλλιτέχνες: https://www.humancast.org/inclusive-art-festival-4
