Την προηγούμενη εβδομάδα, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) πραγματοποίησε ακρόαση μιας υπόθεσης, η οποία αμφισβητεί την υφιστάμενη απαγόρευση της νομικής αναγνώρισης ταυτότητας φύλου στη Βουλγαρία.
Η ακρόαση ακολουθεί αγωγή που κατέθεσε μια τρανς γυναίκα από τη Βουλγαρία που ζει επί του παρόντος στην Ιταλία. Οι αιτήσεις της για νομική τροποποίηση του καταχωρημένου φύλου και του ονόματός της στα βουλγαρικά έγγραφα έχουν επανειλημμένως απορριφθεί από τα βουλγαρικά δικαστήρια. Η ασυμφωνία ανάμεσα στην ταυτότητα φύλου της και στο φύλο που αναγράφεται στα επίσημα έγγραφα έχει ως αποτέλεσμα να υφίσταται διακρίσεις σε όλους τους τομείς της ζωής όπου απαιτούνται επίσημα έγγραφα — από την πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη και σε αγαθά και υπηρεσίες, έως την εύρεση εργασίας, την εκπαίδευση, την εξασφάλιση κατοικίας ή την παροχή κοινωνικών επιδομάτων. Επίσης, αποτελεί εμπόδιο στην άσκηση της ελευθερίας μετακίνησής της.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έχει ήδη αποφανθεί το 2020 και ξανά το 2022 ότι η Βουλγαρία παραβιάζει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου επειδή δεν παρέχει γρήγορες, διαφανείς και προσβάσιμες διαδικασίες νομικής αναγνώρισης ταυτότητας φύλου. Έκτοτε, η κατάσταση των τρανς ατόμων στη Βουλγαρία έχει επιδεινωθεί σημαντικά. Στις 20 Φεβρουαρίου 2023, το Ανώτατο Δικαστήριο υιοθέτησε δεσμευτική απόφαση σύμφωνα με την οποία το βουλγαρικό δίκαιο δεν επιτρέπει στα δικαστήρια να εγκρίνουν τη νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου των τρανς ατόμων. Έτσι, εισήχθη de facto γενική, αυτόματη και καθολική απαγόρευση στα βουλγαρικά δικαστήρια να επιτρέπουν αυτές τις διαδικασίες.
Στην υπόθεση αυτή, ζητείται από το ΔΕΕ να αποφανθεί αν το βουλγαρικό νομικό σύστημα, που ουσιαστικά εμποδίζει τη νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου λόγω αποφάσεων που βασίζονται σε θρησκευτικές και ηθικές αντιλήψεις, παραβιάζει τις αρχές της ισότητας και της μη διάκρισης, της ελευθερίας μετακίνησης και του δικαιώματος στην ιδιωτική και οικογενειακή ζωή, όπως εγγυάται ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ και οι Συνθήκες.
Κατά την ακρόαση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δήλωσε ότι τα κράτη μέλη που δεν επιτρέπουν στα τρανς άτομα να προβαίνουν σε νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου παραβιάζουν το δίκαιο της ΕΕ, περιορίζοντας τα δικαιώματα που αυτό κατοχυρώνει, περιλαμβανομένου του δικαιώματος ελεύθερης κυκλοφορίας. Σύμφωνα με την Επιτροπή, στην περίπτωση της Βουλγαρίας απαιτείται τροποποίηση του πιστοποιητικού γέννησης και των στοιχείων του ληξιαρχείου, βάσει της πραγματικής, βιωμένης ταυτότητας φύλου του προσώπου.
Η Ολλανδία παρενέβη επίσης στην υπόθεση, υποστηρίζοντας ότι το δίκαιο της ΕΕ υποχρεώνει τα κράτη μέλη να παρέχουν ταχεία, προσβάσιμη και διαφανή διαδικασία νομικής αναγνώρισης ταυτότητας φύλου, επικαλούμενη τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Η Πορτογαλία και η Εσθονία υπέβαλαν επίσης γραπτές παρατηρήσεις υπέρ των θεμελιωδών δικαιωμάτων.
Η γνώμη του Γενικού Εισαγγελέα αναμένεται να εκδοθεί στις 4 Σεπτεμβρίου 2025.
Μια θετική απόφαση από το ΔΕΕ θα έχει καθοριστική σημασία για την προστασία των τρανς ατόμων που εξακολουθούν να στερούνται οποιασδήποτε δυνατότητας νομικής αναγνώρισης της ταυτότητας φύλου τους σε ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ. Θα επιβεβαιώσει ότι η παντελής απουσία δυνατότητας νομικής αναγνώρισης ταυτότητας φύλου σε κράτος μέλος είναι ασύμβατη με τις θεμελιώδεις αξίες της ΕΕ, τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων και τις Συνθήκες.
Η συγκεκριμένη υπόθεση θα μπορούσε να αποτελέσει ευκαιρία για περαιτέρω ενίσχυση της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων των τρανς ατόμων στην ΕΕ, ξεπερνώντας το στάδιο της αμοιβαίας νομικής αναγνώρισης ταυτότητας φύλου.
Πηγή: ILGA-Europe
