Το 66ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης έριξε την αυλαία του στις 9 Νοέμβρη. Το φεστιβάλ παραμένει σαφώς η σημαντικότερη κινηματογραφική διοργάνωση στην Ελλάδα και εκφράζει τις καλλιτεχνικές (και όχι μόνο) τάσεις και αναζητήσεις με τον δικό του τρόπο, με τη γλώσσα του σινεμά. Και φέτος, παρουσίασε ένα πλούσιο πρόγραμμα που περιλάμβανε την προβολή 278 ταινιών (σε φυσικούς χώρους και online), διαρθρωμένων σε διαφορετικές θεματικές, περισσότερο και λιγότερο λαμπερούς προσκεκλημένους, masterclasses, δρώμενα και πάρτυ.
Το ANTIVIRUS ήταν στη Θεσσαλονίκη, παρακολούθησε, κατέγραψε και σχολιάζει όσα συνέβησαν.
Η Αρκουδότρυπα σαρώνει τα βραβεία
Η ταινία των Στέργιου Ντινόπουλου & Χρυσιάννας Παπαδάκη, μεγάλου μήκους εκδοχή της ομώνυμης μικρού μήκους που αγαπήθηκε και βραβεύτηκε στο φεστιβάλ Δράμας πριν δυο χρόνια (προβλήθηκε επίσης και στο Queer Movie Nights 2024), έφυγε με επτά βραβεία από Θεσσαλονίκη, επιβεβαιώνοντας ότι υπάρχει ελληνικό σινεμά που έχει να αναδείξει πράγματα για τη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα, χωρίς φόβο και με μεγάλο πάθος. Όπως ο έρωτας που αναπτύσσεται ανάμεσα στην Αννέτα και την Αργυρώ, μέσα από μια λανθάνουσα φιλία. Όλα αυτά στην ορεινή Τύρνα της Πίνδου, βάζοντας στο κάδρο την καθημερινότητα, την πλήξη, τον σεξισμό της Ελληνικής επαρχίας, αλλά και την υπέρβασή τους, μια μάχη που δίνουν οι δυο ηρωίδες, ανοίγοντας τον δικό τους δρόμο.
Η Μάχη κερδίζει τις καρδιές του κοινού
Από τις καλύτερες στιγμές του φεστιβάλ υπήρξε η Μάχη του Ηλία Γιαννακάκη, μια ταινία που ακολουθεί την επιστροφή στα πάτρια εδάφη του “ασώτου”, της τρανς Μάχης, αξιωματικού του Ελληνικού στρατού, που εξοστρακίστηκε από το στράτευμα και τη χώρα όταν πιάστηκε σε ερωτική περίπτυξη με έτερο μέλος του σώματος. Μετά από 40 και βάλε χρόνια (αυτό)εξορίας επιχειρεί μια επώδυνη συμφιλίωση με την κόρη της, Ανδρομάχη. Η Μπέτυ Βακαλίδου σηκώνει στους ώμους της τον ογκόλιθο -Μάχη, η Έλενα Τοπαλίδου ενσαρκώνει υπέροχα τη συμπλεγματική αλλά τόσο συναισθηματική Ανδρομάχη και ο Γιάννης Οικονομίδης σε ρόλο cameo, αντιδημοφιλή, όπως μας έχει συνηθίσει. Το Πατρίς – Θρησκεία – και κύρια Οικογένεια μας κοιτά αντεστραμμένο και μας βάζει προκλητικά ερωτήματα.
«Γυναικείες» Ταινίες
Από το Σουδάν μέχρι την Αθήνα και από τη μεταπολεμική Γερμανία μέχρι τις σύγχρονες ΗΠΑ, η ανάδειξη της γυναικείας καταπίεσης και των πολύμορφων αντιστάσεων σε αυτή, αποτελεί σταθερά πηγή έμπνευσης για κινηματογραφιστές και κινηματογραφίστριες. Η Βασίλισσα του βαμβακιού, που δίκαια απέσπασε το βραβείο Χρυσός Αλέξανδρος-Θόδωρος Αγγελόπουλος στο Διεθνές Διαγωνιστικό τμήμα είναι μια αξιόλογη και ευαίσθητη ταινία, η οποία καταφέρνει να συνδυάσει μια ιστορία γυναικείας ενηλικίωσης στο σημερινό Σουδάν με την αποικιοκρατική ιστορία της χώρας, στην οποία εντοπίζονται σύμφωνα με τη δημιουργό οι πικρές ρίζες των πολεμικών συγκρούσεων που ρημάζουν τη χώρα σήμερα. Η σκηνοθέτρια, Σουζάνα Μιργκάνι δεν δίστασε να μιλήσει για όλα αυτά τα θέματα σε ένα πολύ ενδιαφέρον Q&A με το κοινό.
Στην πρώτη της μεγάλου μήκους σκηνοθετική προσπάθεια, Xρονολογία του Nερού (The Chronology of Water), η Κρίστεν Στιούαρτ επιδεικνύει μεγάλες ικανότητες, επιλέγοντας μια «δύσκολη» ιστορία, τη μεταφορά στο πανί του αυτοβιογραφικού βιβλίου της συγγραφέα Λίντια Γιούκναβιτς και τα καταφέρνει θαυμάσια. Η πορεία της Γιούκναβιτς που σφραγίστηκε από τη μια από ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση, εθισμούς και άλλα δαιμόνια, από την άλλη με την κομβική αναζωογονητική σχέση με το νερό και το κολύμπι και την δημιουργική (;) γραφή, μετατρέπεται στην κάμερα της Στιούαρτ και με κομβικό το παίξιμο της Ίμογκεν Πουτς στον πρωταγωνιστικό ρόλο μια πραγματική εμπειρία, στενάχωρη να την παρακολουθείς, ανακουφιστική στην εξέλιξή της, γεννά σκέψεις και ερωτήματα που ακολουθούν τον θεατή μετά την έξοδο από την αίθουσα.
Στο ίδιο θέμα, δεν θα μπορούσαμε να μην αναφέρουμε τα τρία βραβεία της ταινίας Κάρλα της Κριστίνα Τουρνατζή, που ακολουθεί την ιστορία ενός δωδεκάχρονου κοριτσιού το οποίο στο Μόναχο του 1962 τόλμησε αυτό που δεν έκανε η ηρωίδα της Κρίστεν Στιούαρτ, να καταγγείλει την κακοποίηση από τον πατέρα της, με ό,τι σήμαινε αυτό εκείνη την εποχή και να βγει νικήτρια.
Τρία βραβεία για το Χίλια και ένα καρέ της Μεχρνούς Αλιά, ένα ιδιαίτερο mockumentary που λαμβάνει χώρα στο Ιράν στον απόηχο του κινήματος #MeToo, σχολιάζοντας την εκ των πραγμάτων εξουσιαστική σχέση σκηνοθέτη-ηθοποιού.
Η «γυναικεία» ματιά σαφώς υπάρχει και στο Gorgonaτης Εύης Καλογεροπούλου, μια προσεγμένη αλλά άνιση σεναριακά παραγωγή, γυρισμένη στο μετα-βιομηχανικό τοπίο της Ελευσίνας (βραβείο location), πραγματεύεται τις σχέσεις εξουσίας με έμφυλο πρόσημο σε μια κοινωνία που καταρρέει περιβαλλοντικά, οικονομικά και ηθικά και τις προσπάθειες των δυο ηρωίδων της να πάρουν τα ηνία της πόλης.
Αντιφατικά αισθήματα επίσης προκάλεσε το βραβευμένο Πολύ κοριτσίστικο όνομα το Πάττυ του Γιώργου Γεωργόπουλου, που αφηγείται μια ενδιαφέρουσα ιστορία, μιας νεαρής τζουντίστριας από την Ικαρία, που αναζητά την τύχη της ως συμμετοχή στους Ολυμπιακούς αγώνες. Στην Αθήνα, με την καθοδήγηση του αυστηρού προπονητή Γιούρι (ασκητική φιγούρα του Βαγγέλη Μουρίκη), βρίσκει τον έρωτα στο πρόσωπο μιας μυστηριώδους πρωταθλήτριας. Κάπου ωστόσο, το σενάριο και η απόδοση των χαρακτήρων αναλίσκονται σε μια μηχανιστική προσέγγιση -χάρην της πλοκής πιθανά, κάτι που κάνει την ταινία ελκυστική μεν στην παρακολούθηση αλλά, κατά τη γνώμη μας απλοϊκή και με λανθασμένες απολήξεις και σχολιασμούς (spoiler: άλλη μια λοατκι+ παρουσία στον ρόλο της κακιάς).
Παλαιστινιακή παρουσία
Με τρεις σημαντικές ολόφρεσκες ταινίες, ο συνεχής αγώνας του Παλαιστινιακού λαού για δικαιοσύνη βρήκε την εκπροσώπησή του στη μεγάλη οθόνη του φεστιβάλ: Παλαιστίνη 36 της Annemarie Jacir -επίσημη υποβολή της Παλαιστίνης στα βραβεία Οσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας, Κάποτε στη Γάζα των αδελφών Νάσερ και το All that’s left of you (Στη σκιά της πορτοκαλιάς) της Cherien Dabis, που περιλήφθηκε στο αφιέρωμα του φεστιβάλ Fragilities.
Ο Μαραθώνιος του βραβείου Mermaid
Με 22 υποψηφιότητες για το βραβείο mermaid, το οποίο απονέμεται κάθε χρόνο στην καλύτερη ταινία ΛΟΑΤΚΙΑ+ θεματικής του επίσημου προγράμματος, η παρακολούθηση της κούρσας ήταν πραγματικός άθλος.
Στις υποψήφιες ταινίες περιλαμβάνονταν μεταξύ άλλων η νικήτρια του βραβείου Teddy της Μπερλινάλε ταινία animation Lesbian space princess των Έμα Χιου Χομπς και Λίλα Βάργκις από την Αυστραλία, το queer Λιοντάρι του φεστιβάλ Βενετίας On the roadτου Νταβιντ Πάμπλος, αλλά και σημαντικές ταινίες που αναμένουμε και ελπίζουμε να δούμε στις αίθουσες. Το πολυαναμενόμενο Pillionτου Χάρι Λάιτον αποδείχτηκε αντάξιο της φήμης του (hot) Αλεξάντερ Σκάρσγκαρντ, πολύ περισσότερο από κατάδυση στην bdsm γκέι κοινότητα της Βρετανίας, είναι μια ερωτική ιστορία ανάμεσα σε δυο ανθρώπους που δοκιμάζουν την ικανοποίηση αλλά και τα όριά τους. Βραβείο ανδρικής ερμηνείας στον υπέροχο Χάρρυ Μέλιγκ, τον εξουσιαζόμενο πρωταγωνιστή.
Συγκίνησε επίσης το Jimpaτης Σόφι Χάιντ, με τη φρεσκάδα της ματιάς της σε μια Αυστραλιανή οικογένεια που επανενώνεται στο Άμστερνταμ, ώστε το non binary εγγόνι να γνωρίσει τον παλαίμαχο γκέι ακτιβιστή παππού του, με απρόβλεπτες συνέπειες.
Το βραβείο δόθηκε τελικά στο Με πολιτικά ρούχα του Κάρμεν Έμι. Η ταινία μας γυρίζει στη δεκαετία του 1990, όταν ένας ελκυστικός undercover αστυνομικός, παγιδεύει γκέι άντρες που ψωνίζονταν σε δημόσιες τουαλέτες, κάπου στα προάστια της Νέας Υόρκης. Το κόλπο έχει μεγάλη επιτυχία, μέχρι που ο ήρωας συνειδητοποιεί τη δική του ομοερωτική σεξουαλική αφύπνυση, ερωτευόμενος ένα υποψήφιο στόχο του. Αξίζει να παραθέσουμε το σκεπτικό της επιτροπής για τη βράβευση:
«Διανύουμε μία από τις πιο σκοτεινες και διχασμένες εποχές της σύγχρονης ιστορίας. Όμως η ριζοσπαστικές πράξεις ενσυναίσθησης. Η δουλειά μας είναι να διεγείρουμε την καρδιά και το μυαλό, να παρασύρουμε το κοινό σε ταξίδια που διευρύνουν την κατανόηση του κόσμου, αλλά και να δείξουμε τι σημαίνει να ζεις, να αγαπάς και να ονειρεύεσαι διαφορετικά. Αυτή τη χρονιά, η κριτική μας επιτροπή παρακολούθησε 22 ταινίες, όλες τους θαρραλέες και βαθιά ανθρώπινες, όμως μία ήταν εκείνη που ξεχώρισε. Αναπολογητικάqueer και ατρόμητα τρυφερή, μας βύθισε σε έναν κόσμο που δεν γνωρίζαμε, κι όμως νιώθαμε σύνδεση μαζί του. Μέσα από το θαυμαστό όραμα και την αξιομνημόνευτη μαστοριά της, μας υπενθύμισε γιατί το σινεμά είναι ακόμη σημαντικό. Είναι τιμή μας να απονείμουμε το Βραβείο Mermaid στην ταινία Με πολιτικά ρούχα — μια ταινία που επαναπροσδιορίζει την ορατότητα, την αίσθηση του ανήκειν και το τι σημαίνει να μπαίνεις στο οπτικό πεδίο».
Ειδικές Μνείες απονεμήθηκαν στις ταινίες Αρκουδότρυπα των Χρυσιάννας Παπαδάκη & Στέργιου Ντινόπουλου και Φάνταζι της Κούκλα, οι οποίες «φέρνουν στο προσκήνιο δυναμικούς και αναπολογητικούς ήρωες, που αμφισβητούν με σθένος τις συμβάσεις και επαναπροσδιορίζουν τα όρια της κοινωνίας».
Παραφωνίες
Την πολύ καλή ατμόσφαιρα που επικρατούσε στις προβολές και την τελετή λήξης το μεσημέρι της Κυριακής 9 Νοέμβρη, χάλασε δυστυχώς η απαράδεκτη ομοφοβική επίθεση που δέχτηκαν το ίδιο βράδυ δυο λοατκι+ άτομα, μέλη του Orlando LGBT+ -το ένα μέλος της επιτροπής για τα βραβεία Mermaid. Το ότι η διοίκηση του φεστιβάλ, αλλά και φορείς της πόλης καταδίκασαν είναι θετικό, αλλά ασφαλώς το πρόβλημα παραμένει και μας θυμίζει ότι θα χρειαστούμε ακόμα περισσότερες ταινίες queer θεματικής, αλλά και ακόμα περισσότερες δράσεις στην πραγματική ζωή, ώστε να μπορεί το καθένα μας να κινείται χωρίς παρενοχλήσεις.
