Το να παρακολουθείς το ντοκιμαντέρ “Disclosure”(2020) είναι όχι μια αλλά απανωτές γροθιές στο στομάχι, ειδικά όταν το κάνεις με συλλογικό τρόπο, στη μεγάλη οθόνη του σινεμά και παρουσία των δημιουργών Σαμ Φέντερ και Έιμι Σόλντερ, οι οποίοι αν και ζαλισμένοι από το jet-lag έμειναν μέχρι αργά και συζήτησαν υπομονετικά τα πολλά και διάφορα ερωτήματα που τους θέσαμε.
Το “Disclosure”(2020) είναι η απόλυτη ταινία τεκμηρίωσης για το πώς η διεμφυλική αναπαράσταση στο Χόλιγουντ (και γενικότερα στην Αμερικανική τηλεόραση) υπήρξε από τη γέννηση του σινεμά μια αφήγηση γεμάτη στερεότυπα, σεξιστικά καλαμπούρια, καλυμμένο (ή και ανοιχτό) ρατσισμό, με βλαβερά επακόλουθα για τη ζωή των τρανς ανθρώπων. Τα τρανς άτομα έχουν διαχρονικά υπάρξει αντικείμενα αποδοκιμασίας και χλευασμού. Σε συνδυασμό με το γεγονός ότι για δεκαετίες τόσο η φυλομετάβαση, όσο και η παρενδυσία (cross-dressing) ήταν ποινικά κολάσιμες πράξεις, η μοναδική ορατή εικόνα των τρανς προερχόταν από τις οθόνες, έτσι η συγκεκριμένη αναπαράσταση φρόντιζε ότι οι τρανς θα παρέμεναν όχι απλά στο περιθώριο, αλλά αόρατοι.
Το ντοκιμαντέρ αποτελεί μια σε βάθος ανάλυση των απεικονίσεων των τρανς, από την εποχή του ιδιοφυούς (αλλά ρατσιστή) κινηματογραφιστή Ντ. Γ. Γκρίφιθ μέχρι τις τηλεοπτικές σαπουνόπερες, αλλά και έργα που ενώ προσπάθησαν να αποφύγουν την περιπαικτική αντιμετώπιση, γίνεται τελικά σαφές ότι πέφτουν σε διαφορετικού είδους κλισέ. Από τα πυρά δεν ξεφεύγουν αγαπημένες ταινίες όπως το «Τούτσι», η «Σιωπή των αμνών», το «Boys don’t cry», το «Παιχνίδι των λυγμών» και πολλές άλλες.
Για να κατανοήσουν οι θεατές το πώς λειτουργούν τελικά αυτά τα στερεότυπα, επιστρατεύτηκαν πλήθος τρανς άνθρωποι του θεάματος, συγγραφείς, δημοφιλή πρόσωπα όπως η Λαβέρν Κοξ, η συγγραφέας Σούζαν Στράικερ, η σκηνοθέτις Λίλι Γουατσόφσκι και πολλές άλλες. Η βιωματική τους παρέμβαση είναι κομβική στο να έρθουν στο προσκήνιο και στο ανθρώπινο μυαλό αλήθειες πολύ καλά κρυμμένες σε μια κατεστημένη κοινωνία ετεροκανονικότητας και θεσμικού σεξισμού.
Η επίμονη προσπάθεια της εξόδου από τη ντουλάπα οδήγησε στη μεγαλύτερη ορατότητα της κοινότητας και σε ορισμένες κατακτήσεις τα τελευταία χρόνια, ωστόσο η περιθωριοποίηση και βία κατά των τρανς, όχι μόνο δεν εξαλείφθηκε, αλλά είναι οξυμένη, κι αυτό συνδέεται ασφαλώς με τη γενικότερη πολιτική και κοινωνική συγκυρία, η οποία είναι παρούσα και σχολιάζεται στην ταινία.
Μετά το τέλος της προβολής ο Σαμ Φέντερ (σκηνοθεσία) και η Έιμι Σόλντερ (παραγωγή) μας εξήγησαν τις πάμπολλες δυσκολίες που αντιμετώπισαν για πέντε χρόνια (2015-20) για να ολοκληρώσουν το «Disclosure». Ο τίτλος είναι διττός, από τη μια η λέξη «αποκάλυψη» παραπέμπει στη στιγμή που κάποιο τρανς άτομο δημοσιοποιεί τη μετάβαση, και εδώ η κοινωνία του θεάματος απαιτεί να γνωρίσει τις πιο αδιάκριτες λεπτομέρειες, αυτές που για τον τρανς άνθρωπο δεν σημαίνουν τίποτα ή σημαίνουν κάτι αρνητικό. Από την άλλη αποτελεί αποκάλυψη για το ρόλο και την ισχύ της κινηματογραφικής εικόνας, τόσο στο πώς οι τρανς ανθρώποι βιώνουν την αναπαράστασή τους, όσο και στο πώς αυτή προσλαμβάνεται από την κοινωνία.
Η ταινία ολοκληρώθηκε το 2020, αλλά αντί να κάνει το γύρο των κινηματογραφικών φεστιβάλ όπως όφειλε και άξιζε, έπεσε στην κρίση του covid-19 και των αλλεπάλληλων lock-down, από την οποία την έβγαλε η αγορά από το Netflix. Έτσι όμως δίνεται η δυνατότητα να γίνει γνωστή σε περισσότερο κόσμο. Η παρακολούθησή της είναι μια δυνατή εμπειρία και τροφή για σκέψη που δεν πρέπει να χαθεί!
Γράφει η Δήμητρα Κυρίλλου
