Αν έχεις περάσει αρκετό χρόνο σε κουήρ χώρους, θα έχεις σίγουρα ακούσει κάποιο άτομο να περιγράφεται ως φεμ (femme). Μπορεί να είχες σχέση με ένα φεμ άτομο, ή μπορεί να είσαι εσύ το ίδιο και να θεωρείς τη θηλυκότητα ως βάση της κουήρ αυτοέκφρασής σου.
Προερχόμενη από τις λεσβιακές κοινότητες της εργατικής τάξης στα μέσα του 20ου αιώνα, η λέξη φεμ προέκυψε ως ένας τρόπος περιγραφής των θηλυκών λεσβιών που έβγαιναν με μπουτς (butch) λεσβίες. Τις τελευταίες δεκαετίες, έχει εξελιχθεί σε μια συμπεριληπτική ταυτότητα για όλα τα κουήρ άτομα που επιθυμούν να παρουσιάζονται με έναν θηλυκό τρόπο. Αλλά η φεμ ταυτότητα δεν είναι μια αντιγραφή των κοινωνικά αποδεκτών και επικυρωμένων έμφυλων προτύπων – μέσω της εμφάνισής τους, του προσωπικού τους στυλ και των ιδιοσυγκρασιών τους, τα φεμ άτομα «παίζουν» εκούσια με τις ετεροκανονικές, cisκανονικές συμβάσεις της θηλυκότητας.
Η ομορφιά αυτής της ταυτότητας έγκειται ακριβώς στη διερευνητική και εύπλαστη φύση της. Καθώς δεν υπάρχει ένας μοναδικός τρόπος να είσαι φεμ, η επιτέλεση και η παρουσίαση ποικίλει αναλόγως την ταυτότητα φύλου, τη σεξουαλικότητα ή και το πολιτισμικό background του ατόμου.
Τι σημαίνει φεμ;
Εσείς που ξέρετε γαλλικά θα παρατηρήσετε ότι το «femme» μεταφράζεται στα ελληνικά ως «γυναίκα» ή «σύζυγος». Σε ένα κουήρ πλαίσιο, ωστόσο, το φεμ είναι ένα αναγνωριστικό που χρησιμοποιείται από ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα που παρουσιάζονται σκόπιμα με θηλυκό τρόπο. Το «σκόπιμα» είναι η λέξη κλειδί εδώ – χαρακτηριστικό γνώρισμα της θηλυκότητας είναι η σκόπιμη ανατροπή, η υπερβολή ή/και η κραυγαλέα απόρριψη μιας θηλυκότητας που επιτάσσει η πατριαρχία.
Ενώ, όπως αναφέραμε πριν, η φεμ ταυτότητα ήταν συνδυασμένη με τους λεσβιακούς χώρους πλέον έχει επεκταθεί και συμπεριλαμβάνει και άλλα άτομα. Για παράδειγμα, bi και κουήρ γυναίκες. Τρανς και non-binary άτομα, αλλά και γκέι, bi, και κουήρ αγόρια.
Η ιστορία της λέξης
Η λέξη φεμ έχει βαθιές ρίζες στη λεσβιακή κουλτούρα, όπως λέει στο Them η κοινωνιολόγος και φεμ θεωρητικός Rhea Ashley Hoskin. Τη δεκαετία του 1940, οι λεσβιακές κοινότητες δημιούργησαν αυτόν τον όρο για να περιγράψουν τη δυναμική των σχέσεων τους. Το φεμ αναφερόταν σε μια θηλυκή λεσβία που είχε σχέση με μια butch λεσβία. Οι λεσβίες αυτής της εποχής πρωτοστάτησαν επίσης σε άλλους όρους όπως οι stone femme και stone butch.
Κατά τη διάρκεια των δεκαετιών του ’60 και του ’70, οι μπουτς/φεμ δέχθηκαν επιθέσεις από πολλές δευτεροκυμματικές φεμινίστριες, οι οποίες θεωρούσαν ότι η έκφραση του φύλου τους και η σεξουαλικότητά τους ήταν εν γένει μια ενσωμάτωση της πατριαρχικής καταπίεσης (για τις φεμς) και μια διαιώνιση της πατριαρχικής καταπίεσης (για τις μπουτς), εξηγεί η Hoskin. Αν και αυτό το σκεπτικό δεν είναι ακριβές, αυτός ο αντί-φεμ/μπουτς λόγος συνεχίστηκε σε όλη τη δεκαετία του 1980 και του ’90. Σύμφωνα με τη Hoskin, το αίσθημα ήταν τόσο διαδεδομένο που ορισμένα φεμινιστικά βιβλιοπωλεία αρνήθηκαν να προμηθευτούν βιβλία από φεμ συγγραφείς.
Ο λόγος άρχισε να μετατοπίζεται στη μέση της δεκαετίας του ’90, όταν το φεμ ανέκτησε τη δημοτικότητά του ως ένα κουήρ αναγνωριστικό και άρχισε να αποκτά νέες σημασίες.
Στις αρχές του 2000, διάσημες αφηγηματικές ανθολογίες όπως το «Brazen Femmes: Queer Feminity» άνοιξε νέους δρόμους αναδεικνύοντας τη φεμ ποικιλομορφία και υποστηρίζοντάς την ως μια «πιο εκτεταμένη κουήρ ταυτότητα», λέει η Hoskin.
Στην έρευνά της, η Hoskin εξετάζει διαφορετικές νοηματοδοτήσεις της λέξης σε διαφορετικές κοινότητες, πολιτισμικά πλαίσια και ιστορικές περιόδους. «Αυτό που διαπιστώνω είναι ότι μοιράζονται μια κοινή απόρριψη της πατριαρχικής θηλυκότητας – την ιδέα ότι η θηλυκότητα είναι αποκλειστικός τομέας ή ιδιοκτησία των cis, ετεροφυλόφιλων λευκών γυναικών», λέει η ίδια στο Them. Τα φεμ άτομα προκαλούν αυτούς τους άρρητους κανόνες όταν επανοικειοποιούνται, επαναπροσδιορίζουν και ενσωματώνουν τη θηλυκότητα.
Είναι η φεμ ταυτότητα συνώνυμη της γυναικείας;
Η σύντομη απάντηση είναι όχι. Η φεμ ταυτότητα / έκφραση φύλου δεν είναι μια επέκταση της cis γυναικείας ταυτότητας. Φεμ μπορεί να είναι οποιοδήποτε άτομο το επιθυμεί.
Στον πατριαρχικό μας κόσμο, η φεμ έκφραση έρχεται μαζί με κάποιους κινδύνους. Αυτή είναι και η βάση της φεμφοβίας, ή της συστημικής υποταγής και περιφρόνησης της θηλυκότητας στο πλαίσιο της ετεροκανονικότητας. Πρόκειται για ένα πραγματικό φαινόμενο που επηρεάζει όλα τα φεμ άτομα και γι’ αυτό είναι τόσο σημαντικό να υπάρχει μια λέξη όπως αυτή: συμπυκνώνει τη μοναδική εμπειρία του να περιηγείσαι στη ζωή ως κουήρ άτομο που εκφράζεται με θηλυκό τρόπο.
Κάθε φεμ άτομο έχει τη δική του σχέση και εμπειρία με τη θηλυκότητα. Αυτό είναι μέρος της γοητείας αυτής της ταυτότητας, ειδικά στη σύγχρονη, πιο διευρυμένη εκδοχή της. Το φεμ είναι αρκετά διακριτό ώστε να μπορεί να οριστεί, και αρκετά ευρύ ώστε να περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα ατόμων, πολιτιστικών πλαισίων και αισθητικής.
Πηγή: Them
