Τα σχόλια του για το σχέδιο νόμου «Ισότητα στον πολιτικό γάμο, τροποποίηση του Αστικού Κώδικα και άλλες διατάξεις», κατέθεσε την Τετάρτη το Orlando LGBT+, τονίζοντας τις βασικές ελλείψεις και ασάφειες που νομιμοποιούν εκ νέου τις διακρίσεις σε βάρος των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων.
Όσο ήταν στο στάδιο της δημόσιας διαβούλευσης, ο επιστημονικός φορέας για τη ψυχική υγεία Orlando LGBT+, κατέθεσε τις επισημάνσεις του, οι οποίες αναφέρονται κυρίως στο κομμάτι της παρένθετης κύησης και της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, αλλά και στην τρανς γονεϊκότητα.
Παρακάτω τα βασικά σχόλια του Orlando LGBT+:
«1. ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΕΝΘΕΤΗ ΚΥΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΜΗ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΣΧΕΤΙΚΟΥ ΝΟΜΟΥ ΩΣΤΕ ΝΑ ΣΥΜΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΟΛΑ ΤΑ ΑΤΟΜΑ/ΖΕΥΓΑΡΙΑ:
Α) ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΑ ΛΟΑΤΚΙ+ ΑΤΟΜΑ:
Με τη μη τροποποίηση του νόμου του Ν. 3089/2002 (όπως τροποποιήθηκε ακολούθως με τον 3305/2005, αρ. 3, παρ. 9) επιτρέπεται η πρόσβαση στην παρένθετη κύηση αποκλειστικά α) σε γυναίκες μόνες ή που βρίσκονται σε νομικά αναγνωρισμένη σχέση/γάμο (έως τώρα ετερόφυλο) και β) που οι ίδιες αντιμετωπίζουν ιατρικό πρόβλημα εξαιτίας του οποίου δε δύνανται να κυοφορήσουν. Ο εν λόγω νόμος έχει αρκετές έμφυλες διατυπώσεις που παραπέμπουν σε ετερόφυλα ζευγάρια και με αυτή την έννοια το ότι δεν αλλάζει καθόλου δημιουργεί ασάφειες και πιθανούς επιπλέον αποκλεισμούς για τα ομόφυλα ζευγάρια γενικά κατά την πρόσβαση στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή.
Ειδικά για την παρένθετη κύηση με τη μη τροποποίηση του νόμου αποκλείονται άνδρες μόνοι ή σε ομόφυλη σχέση (άρα γκέι άνδρες μόνοι ή ομόφυλα ζευγάρια ανδρών) αλλά και τρανς άτομα. Δημιουργούνται έτσι αποκλεισμοί και ευθείες διακρίσεις στην πρόσβαση στην παρένθετη κύηση, ενώ ανακύπτουν ερωτήματα που η μη τροποποίηση του νόμου αφήνει αναπάντητα, π.χ.:
Mία τρανς γυναίκα, που έχει προβεί στη νομική αλλαγή των εγγράφων της, δεν μπορεί να κυοφορήσει όχι γιατί αντιμετωπίζει κάποιο ιατρικό πρόβλημα αλλά λόγω των βιολογικών αναπαραγωγικών χαρακτηριστικών της. Θα επιτρέπεται να έχει πρόσβαση στην παρένθετη κύηση εφόσον πληρούνται όλες οι άλλες προϋποθέσεις;
Αν απαγορεύεται δημιουργείται διάκριση σε βάρος της στη βάση της ταυτότητας φύλου της. Αν επιτρέπεται, σημαίνει ότι στην περίπτωσή της αίρεται ο ένας εκ των δύο προαναφερθέντων όρων, δηλ. η επίκληση ιατρικού προβλήματος υγείας. Άρα γιατί να μην αρθεί και σε περιπτώσεις cis ανδρών που δε διαθέτουν μήτρα και για αυτό δεν μπορούν να κυοφορήσουν;
Σε άλλη περίπτωση, ένας τρανς άνδρας έχει προβεί στη νομική αλλαγή των εγγράφων του και διαθέτει μήτρα και τυπικά δυνατότητα κυοφορίας, αλλά αντιμετωπίζει ιατρικό πρόβλημα που δεν του επιτρέπει να κυοφορήσει. Θα επιτρέπεται να έχει πρόσβαση στην παρένθετη κύηση, όπως ακριβώς θα είχε μία cis γυναίκα με το ακριβώς ίδιο ιατρικό πρόβλημα; Αν όχι, μιλάμε ξανά για διάκριση στη βάση της ταυτότητας φύλου. Αν ναι, επομένως δεν έχει νόημα να ισχύει η ίδια απαγόρευση πρόσβασης στις υπόλοιπες ομάδες πληθυσμού που αφορά.
Με βάση όλα τα παραπάνω και όσα ακόμα προβλήματα προκύπτουν από τη μη τροποποίηση του νόμου περί υποβοηθούμενης αναπαραγωγής/παρένθετης κύησης, η τυχόν οριστική απόφαση της κυβέρνησης να μην τον τροποποιήσει, άρα να εμποδίσει άτομα με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά (ταυτότητα και χαρακτηριστικά φύλου και σεξουαλικό προσανατολισμό) από το να έχουν πρόσβαση σε ιατρικές διαδικασίες απόκτησης τέκνων, εκτός από ευθεία διάκριση, αποτελεί και ενίσχυση αντιεπιστημονικών επιχειρημάτων γύρω από τη γονεϊκότητα, αφού η απόφαση αυτή μοιάζει να ενισχύει συντηρητικά αντανακλαστικά γύρω από το ποιος δικαιούται ή μη να γίνεται γονέας. Σύμφωνα όμως με όλα τα έγκυρα επιστημονικά δεδομένα η ποιότητα της γονεϊκότητας δεν εξαρτάται με κανέναν τρόπο από το φύλο/ταυτότητα φύλου του γονιού/των γονέων. Επομένως ένα παιδί μπορεί να μεγαλώσει με ομαλή ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη με ή χωρίς μητέρα ή πατέρα, από τρανς ή σις γονείς, από ομόφυλο ή ετερόφυλο ζευγάρι, από ΛΟΑΤΚΙ+ ή μη ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, αρκεί να αναπτύσσεται σε ένα σταθερό περιβάλλον, με ασφαλή σχέση με τον γονέα/τους γονείς του, ασφαλείς σχέσεις μεταξύ των βασικών ενηλίκων στη ζωή του, και πρόσβαση σε πόρους και αγαθά ισότιμα με τα υπόλοιπα παιδιά του κοινωνικού συνόλου.
Β) ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΜΕΛΩΝ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΥ ΣΕ «ΓΥΝΑΙΚΕΣ-ΤΕΚΝΟΠΟΙΗΤΙΚΕΣ ΜΗΧΑΝΕΣ», ΤΟ ΥΠΑΡΚΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΣΩΜΑΤΕΜΠΟΡΙΑΣ (και) ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ, ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΩΣ ΠΡΟΣ ΔΗΘΕΝ ΦΕΜΙΝΙΣΤΙΚΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ
Η έννοια της παρένθετης κύησης στη βάση του αλτρουισμού και της ελεύθερης επιλογής, όπως τυπικά ισχύει στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στην Ελλάδα, είναι ένα κομβικό παράδειγμα σεβασμού της αυτοδιάθεσης των γυναικών/ατόμων με μήτρα που επιθυμούν να γίνουν παρένθετες. Το πρόβλημα της εκμετάλλευσης δεν εντοπίζεται στα δεκάδες παραδείγματα που ακολουθούν αυτόν τον σεβασμό στην αυτοδιάθεση, αλλά στις πάρα πολλές περιπτώσεις εκμετάλλευσης των πιο ευάλωτων γυναικών που πέφτουν θύματα κυκλωμάτων σωματεμπορίας (trafficking) με στόχο να χρησιμοποιηθούν ως παρένθετες. Απαιτούμε ο τρόπος αντιμετώπισης αυτών των φαινομένων να είναι αυστηρός, άμεσος και σαφής, αλλά να μην ταυτίζονται αυτά με τις πρώτες περιπτώσεις.
Για την αύξηση της προστασίας των πιο ευάλωτων γυναικών/θυμάτων σωματεμπορίας, και την πρόληψη για τη μη ανάπτυξη τέτοιων φαινομένων στη χώρα, ζητούμε την αλλαγή της τροποποίησης του νόμου του 2002 περί παρένθετης που έγινε το 2014 (4272/2014) (επί πρωθυπουργίας Αντώνη Σαμαρά) και που επέτρεψε τον ιατρικό τουρισμό ΚΑΙ για την παρένθετη κύηση. Η τροποποίηση του 2014 διευκόλυνε τη δράση των παράνομων κυκλωμάτων, ενίσχυσε τη σωματεμπορία και άφησε χωρίς δικλείδες ασφαλείας το ζήτημα της παρένθετης κύησης. Προτείνουμε ο νόμος να αλλάξει ώστε (ενδεικτικά) να μην επιτρέπεται σε άτομα που δεν είναι μόνιμοι κάτοικοι της Ελλάδας ούτε να αιτούνται την πρόσβαση σε παρένθετη κύηση, ούτε να γίνονται οι ίδιες παρένθετες. Έτσι θα πάψει ο ιατρικός τουρισμός που αφορά την παρένθετη κύηση και θα προστατευθεί ο νόμιμος, αλτρουιστικός της χαρακτήρας και ο σεβασμός στην ελεύθερη επιλογή όσων αποφασίζουν να αναλάβουν αυτόν τον ρόλο για κοντινά τους άτομα και ζευγάρια. Αρνούμαστε την οριζόντια απαγόρευση της πρόσβασης σε παρένθετη κύηση, που θα έθετε ζήτημα παρέμβασης του κράτους σε κεντρικό πεδίο αυτοδιάθεσης του σώματος των γυναικών/ατόμων με μήτρα. Τονίζουμε ότι κυκλώματα ακραίας εκμετάλλευσης προκύπτουν και σε άλλα πεδία ιατρικών υπηρεσιών (π.χ. μεταμοσχεύσεις και «δωρεά» οργάνων, παράνομες τεκνοθεσίες και κυκλώματα σωματεμπορίας γυναικών για τη διασφάλιση βρεφών προς ιδιωτικές τεκνοθεσίες με συναλλαγή κ.α.) και προτάσσουμε πως η λύση για την αντιμετώπιση όλων αυτών είναι η ορθή ρύθμιση και προστασία από το κράτος -και σαφώς όχι ο περιορισμός ή άρνηση δικαιωμάτων σε μερίδα του πληθυσμού.
- ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 12 του νομοσχεδίου/Κατάργηση παρ. 3 άρθρου 3 ν. 4491/2017
Ορθώς καταργείται το άρθρο 3 (υποχρέωση λύσης τυχόν προηγούμενου γάμου για τρανς πρόσωπο που θέλει να προβεί στη νομική αλλαγή των εγγράφων ως προς την ταυτότητα φύλου του). Ζητούμε όμως επιπλέον να καταργηθεί και το άρθρο 5.2 του ίδιου νόμου, που ορίζει ότι δεν αλλάζουν τα στοιχεία του γονιού στη ληξιαρχική πράξη του τέκνου του και να προβλέπεται, μετά την νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου του/της γονέα, να αλλάζουν τα στοιχεία του/της και στη ληξιαρχική πράξη του τέκνου ώστε να υπάρχει ταύτιση μεταξύ τους. Η μη αλλαγή αυτή σημαίνει ότι εμφανίζεται το κατηργημένο πλέον, προηγούμενο όνομα του/της τρανς γονέα στα στοιχεία του παιδιού, με σειρά συνεπειών: έκθεση των προσωπικών δεδομένων και της ταυτότητας φύλου των γονέων παρά την αλλαγή των νόμιμων εγγράφων τους κάτι που τους/τις αφήνει έκθετους/ες σε διακρίσεις, μη ταύτιση των νέων έγκυρων στοιχείων τους με όσα αναγράφονται στα στοιχεία γονέων των τέκνων τους με αποτέλεσμα τη δυσκολία ταυτοπροσωπίας και επομένως διακρίσεις και εμπόδια στην καθημερινή οικογενειακή ζωή και τη ζωή των τέκνων κ.α.
- ΆΛΛΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΛΛΕΙΨΕΙΣ:
Δεν υπάρχει πρόβλεψη άλλη εκτός της τεκνοθεσίας (δηλ. μέσω της δικαστικής οδού και όλων των προβλεπόμενων διαδικασιών) για την αναγνώριση της νόμιμης σχέσης του δεύτερου, μη βιολογικού γονέα με το τέκνο/τα τέκνα που ήδη έχει αποκτήσει σε ομόφυλη σχέση ακόμα και αφού τελεστεί γάμος μεταξύ των ομόφυλων συντρόφων. Προτείνουμε ότι πρέπει να υπάρχει ξεχωριστή, εξωδικαστική ρύθμιση για την άμεση αναγνώριση των τέκνων από τον/τη δεύτερο/η γονέα, με τη συναίνεση του πρώτου, εφόσον ο μόνος λόγος που δεν αναγνωριζόταν ο/η δεύτερος/η γονέας εξαρχής ήταν ότι δεν υπήρχε η αναγνώριση του δικαιώματος στον γάμο και τη γονεϊκότητα ομόφυλων ζευγαριών. Μία τέτοια ρύθμιση θα ήταν πραγματικά επανορθωτική, ρεαλιστική και άμεσα εφαρμόσιμη, χωρίς περαιτέρω καθυστερήσεις ως προς την πλήρη κατοχύρωση των δικαιωμάτων των μη βιολογικών γονέων αλλά και των παιδιών τους που στερούνται την αναγνωρισμένη σχέση μαζί τους.
Δε συμπεριλαμβάνεται στο νομοσχέδιο καμία τροποποίηση του νόμου 4356/2015 του Συμφώνου Συμβίωσης για τα ομόφυλα ζευγάρια. Επομένως η παραπάνω δυνατότητα αναγνώρισης της γονεϊκής σχέσης με τον/τη δεύτερο/η γονέα δεν επεκτείνεται στα ζευγάρια που βρίσκονται σε σύμφωνο συμβίωσης αλλά τα υποχρεώνει να τελέσουν γάμο ώστε να ακολουθήσουν τη διαδικασία της τεκνοθεσίας από τον/τη δεύτερο/η γονέα των τέκνων που ήδη έχουν.
Επιπλέον, εφόσον δεν προτείνεται τροποποίηση στον νόμο του 2015 για το σύμφωνο συμβίωσης, δεν δίνεται στα ομόφυλα ζευγάρια η δυνατότητα αυτόματης αναγνώρισης της γονεϊκότητας και των δύο γονέων, για τα τέκνα που θα προκύψουν μέσα σε αυτό. Το ίδιο ισχύει και για τον γάμο ομοφύλων, σε πλήρη αντίθεση με τον γάμο και την αυτόματη αναγνώριση τέκνων εκ μέρους των ετερόφυλων ζευγαριών. Προτείνουμε επομένως να υπάρχει τουλάχιστον η δυνατότητα εκούσιας αναγνώρισης τέκνων με συμβολαιογραφική πράξη όπως στις περιπτώσεις ετερόφυλων γονέων.
Δεν υπάρχει πρόβλεψη για αλλαγή του «τεκμηρίου μητρότητας» του τέκνου σε περίπτωση κυοφορίας και τοκετού ενός τρανς άνδρα, ώστε εκείνος να μπορεί να καταγραφεί ως πατέρας και όχι ως μητέρα, σύμφωνα δηλαδή με το δικαίωμά του στον σεβασμό της ταυτότητας φύλου του.
Πέραν των ανωτέρω, σε επιμέρους προτάσεις και ζητήματα, αυτονόητα στηρίζουμε τις προτάσεις των ΛΟΑΤΚΙ+ οργανώσεων, όπως θα κατατεθούν».
