Προβάλλεται στο διαγωνιστικό τμήμα του 13ου Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας, έχοντας κάνει με επιτυχία τον γύρο του κόσμου μεταξύ Καννών και πολλών ακόμη κινηματογραφικών φεστιβάλ. Ένα (όχι μόνο κουήρ) δράμα που έχει πολλά και σε βάθος να πει για την ιστορία της χώρας και την κατάσταση σήμερα, όπως τη βιώνουν και την αντιμετωπίζουν δυο νέοι που δουλεύουν στα ανθρακωρυχεία του φτωχού βορρά. Η προβολή της ταινίας δεν έχει επιτραπεί στο Βιετνάμ.
της Δήμητρας Κυρίλλου
Συζητώντας με τον δημιουργό της ταινίας, Τρουνγκ Μιν Κούι για τον λόγο που συνέβη αυτό, αλλά και μια σειρά ακόμη σημαντικά στοιχεία που αναδεικνύει με αυτή την ιδιαίτερη και ευαίσθητη ταινία.
Τι σε παρακίνησε να συνδυάσεις ένα κουήρ ρομάντσο με θέματα πανανθρώπινα όπως η ιστορία της χώρας σου, του Βιετνάμ, η μετανάστευση, η απώλεια του πατέρα που στοιχειώνει τον ήρωά σου τον Ναμ;
Θέλησα να κάνω κάτι πρωτότυπο, να δείξω τον τρόπο με τον οποίο συνδέονται μεταξύ τους διαφορετικές ιστορίες, γεγονότα, θεματικές. Είναι ζήτημα κινηματογράφισης το αν θα δείξεις ένα θέμα καθ’αυτό, απομονωμένο, ή σε κοντινή σύνδεση με την ιστορία, τον πόλεμο, τις αναμνήσεις ενός λαού. Το θέμα είναι να βρεθεί εκείνη η ισορροπία που θα βοηθήσει τον θεατή να κατανοήσει την σύνδεση σαν κάτι μοναδικό και απροσδόκητο, κάτι που νομίζω δεν βλέπουμε συχνά στο σινεμά ή τουλάχιστον δεν βλέπουμε τέτοιου τύπου συνδέσεις διαφορετικών θεμάτων.
Πληροφορήθηκα ότι το «Βιετ και Ναμ» δεν προβλήθηκε στη χώρα σου, όχι λόγω ΛΟΑΤΚΙ+ θέματος, αλλά με την επίσημη αιτιολόγιση να αναφέρει ότι απεικονίζει με αρνητικό τρόπο το σύγχρονο Βιετνάμ. Από τη μεριά σου στην εισαγωγική δήλωση που έστειλες για το φεστιβάλ ξεκαθαρίζεις ότι η ταινία μιλάει για την αγάπη (love). Τι πιστεύεις ότι συνέβη τελικά και πώς το αντιμετώπισες;
Το Τμήμα Κινηματογράφου (Cinema Department) δήλωσε ότι η απαγόρευση οφείλεται στον τίτλο και την αρνητική εικόνα που προσδίδει η ταινία για τη χώρα. Η γνώμη μου είναι ότι η κουήρ θεματολογία σίγουρα δεν βοήθησε, αλλά δεν θα ισχυριζόμουν ότι αυτός είναι ο λόγος. Δέχομαι την αιτιολόγισή τους, γιατί υπάρχει και το μέλλον, η συνέχεια. Άλλωστε να σημειώσω ότι υπάρχουν κουήρ περσόνες στο σινεμά του Βιετνάμ, συνήθως όχι με θετικό πρόσημο αλλά τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα είναι ορατά, είναι εκεί.
Στην δήλωσή μου ξεκαθαρίζω ότι η ταινία μιλάει για την αγάπη. Δεν το κάνω από αφέλεια, είναι μια πολιτική δήλωση, για τον εξής λόγο: Νόμιζαν ότι μια τέτοια ταινία θα δίχαζε, ότι θα προκαλούσε αντιπαραθέσεις. Η ταινία μου ΔΕΝ διχάζει. Ξέρεις, οι άνθρωποι της εξουσίας βλέπουν μόνο την αρνητική πλευρά, θεωρούν τον έρωτα ως απειλή για την κοινωνία.
Τι γίνεται με την ΛΟΑΤΚΙ+ παρουσία στο σινεμά του Βιετνάμ;
Υπάρχει, αλλά όπως στις περισσότερες χώρες το περιεχόμενο περιορίζεται σε ερωτικά ειδύλλια, κυρίως μεταξύ γκέι ανδρών. Εμένα με ενδιέφερε μια διαφορετική σύνδεση με την πραγματικότητα, όπως λέγαμε πιο πριν, και πιστεύω ότι χρειάζεται μια άλλη προσέγγιση. Αρκετά με τον υπερβολικό συναισθηματισμό, η μορφή του φιλμ θα πρέπει να υπηρετεί την ιστορία.
Με ποιό τρόπο χρηματοδοτείς την παραγωγή των ταινιών σου; δεν γνωρίζω τι ισχύει γενικά στο Βιετνάμ.
Για τις ανεξάρτητες ταινίες το σχήμα που επικρατεί είναι αυτοχρηματοδότηση και συγχρηματοδότηση, καθώς στο Βιετνάμ η κινηματογραφική παραγωγή είναι ισχνή και δεν υπάρχει κρατική χρηματοδότηση, οπότε απευθυνόμαστε σε ανεξάρτητους παραγωγούς στο εξωτερικό. Αυτό έγινε και με το «Βιετ και Ναμ».
Οι προοδευτικοί άνθρωποι στη Δύση, νιώθουμε μεγάλο σεβασμό για τη γενιά των Βιετναμέζων που πολέμησαν έναν τόσο άνισο πόλεμο με τις ΗΠΑ. Παρακολουθώντας το «Βιετ και Νάμ», μου δόθηκε η αίσθηση ότι οι πολίτες του Βιετνάμ σήμερα είναι κάπως απόμακροι από αυτή την ιστορική μάχη. Τι πιστεύεις ;
Είναι αντιφατικό. Οι αναμνήσεις, η ιστορική καταγραφή αυτού του πολέμου είναι πανταχού παρούσες, στους δρόμους , στην ενημέρωση, στην εκπαίδευση. Κι όμως, ενώ βρίσκεται στα μυαλά όλων μας, δεν βλέπουμε ολόκληρη την εικόνα. Το να κάνεις μια ταινία με θέμα αυτό τον πόλεμο είναι πολύ ευαίσθητο ζήτημα, γιατί ο Αμερικανικός πόλεμος είναι κομμάτι της καθημερινότητας του καθενός. Μια υγιής αντιμετώπιση είναι να κρατήσεις αποστάσεις, κι αυτό είναι το αμφιλεγόμενο σημείο της ταινίας μου. Βλέπουμε πώς σχετίζονται μ’αυτό οι χαρακτήρες. Ο βετεράνος πολέμου, εύθραυστος και συναισθηματικός και με ειλικρίνεια πάνω στις δικές του πράξεις, κάτι που δεν βλέπουμε συνά στο σινεμά.
Κάποια έργα είναι για τις μελλοντικές γενιές… Για να παρηγορώ το εαυτό μου για την πίκρα της απαγόρευσης, ελπίζω ότι θα γίνει κατορθωτό να προβληθεί κάποια στιγμή στο μέλλον, με κατανόηση και ανεκτικότητα. Είχα συνείδηση ότι αυτές οι θεματικές που έθιξα είναι πολύ λεπτές και στοιχειώνουν όταν πρέπει να διαχειριστείς τον πόνο, πρέπει να βρεθεί ένας τρόπος να αντιμετωπίσεις τα πράγματα όπως έχουν. Επέλεξα να εκθέσω τον εαυτό μου βάζοντάς τα πράγματα μπροστά σε ένα δύσκολο καθρέφτη.
Όταν αποφάσισες ότι θα κάνεις αυτή την ταινία μ’αυτό το θέμα, ποιο ήταν το κοινό που είχες κατά νου, ποιο ακροατήριο θα ήθελες να παρακολουθήσει την ταινία αυτή;
Αρχικά δεν το σκέφτηκα καθόλου, δεν πέρασε καν από το μυαλό μου, δεν έπαιξε κάποιο ρόλο σε αυτά που ήθελα να πω.
Βέβαια, στη συνέχεια, και καθώς ταξίδεψα σε πολλά μέρη στο εξωτερικό και γνώρισα διαφορετικούς ανθρώπους από διαφορετικά περιβάλλοντα, πρόσεξα πόση αίσθηση έκανε στη διασπορά της πατρίδας μου, σε νεολαία που σπουδάζει στο εξωτερικό, και ελπίζω ότι θα έρθει η στιγμή που θα γίνει το ίδιο και μέσα στη χώρα. Ξέρετε, έχουμε ανάγκη να γίνει μια τέτοια συζήτηση. Το βρήκα βίαιο. Προσπάθησα να κάνω μια καλή ταινία, όχι μια ταινία για τους γκέι, απλά τα βασικά πρόσωπα είναι γκέι και πιστεύω ότι απεικονίζονται με μεγάλη φυσικότητα στην ταινία.
Ναι, είναι εξαιρετικός ο τρόπος που παρουσιάζεις τη σχέση τους, κι αυτό πιστεύω έχει να κάνει με την κουήρ ματιά. Να το θέσω αλλιώς: θα μπορούσαν τα δυο κεντρικά πρόσωπα να είναι ένας άντρας και μια γυναίκα;
Όχι, επειδή εγώ είμαι γκέι! (γέλια). Μου βγήκε αυθόρμητα όταν έστηνα τις ιστορίες και τους ήρωες.
Ένα από τα βασικά θέματα της ταινίας είναι η μετανάστευση και, αν και τα γεγονότα εκτυλίσσονται στον απόηχο της 11ης Σεπτέμβρη 2001, το ζήτημα σήμερα είναι ακόμη πιο επίκαιρο και φλέγον. Η σκηνή με το κοντέινερ στη θάλασσα φέρνει στο νου καθημερινές ιστορίες προσφύγων που σκοτώνονται προσπαθώντας να βρουν διαφυγή. Ήθελες μ’αυτό να στείλεις ένα μήνυμα;
Η ταινία μου μιλάει για το να αφήνεις τον τόπο σου (homleaving), είτε πρόκειται για τον πατέρα που πήγε να πολεμήσει στον Αμερικανικό πόλεμο, είτε για τη νεολαία που εγκαταλείπει τη χώρα, χωρίς να ρωτώ για ποιό λόγο. Κάποιοι ασκούν κριτική στο γιατί να συμβαίνει αυτό, για μένα δεν είναι αυτό το σημαντικό. Σε κάποιες χώρες το να μπορείς να ταξιδεύεις στο εξωτερικό αποτελεί προνόμιο, στις ΗΠΑ αυτό δεν το κατανοούν καθόλου. Συμβαίνουν φρικιαστικά πράγματα όπως το trafficking. Το μήνυμά μου είναι: Πώς είναι δυνατόν άνθρωποι να ταξιδεύουν σε τόσο επικίνδυνες συνθήκες;
Η ημερομηνία 11/9/2002 που αναφέρεται στην ταινία μου αποτέλεσε ιστορικό σημείο καμπής με τον πόλεμο «κατά της τρομοκρατίας» και την εισβολή στο Ιράκ. Από τότε και μέχρι σήμερα, οι μουσουλμάνοι πολίτες δεν μπορούν να ταξιδεύουν ελεύθερα στον κόσμο. Οι ΗΠΑ έχουν ανάμειξη σε κάθε σύρραξη στον πλανήτη, δείτε τώρα την κατάσταση στην Παλαιστίνη. Αυτό είναι το παιχνίδι των ΗΠΑ, από την εποχή του πολέμου με το Βιετνάμ, μετά με το Ιράκ, μέχρι σήμερα.
Χαίρομαι που παίρνεις καθαρή θέση απέναντι σε τόσο καυτά πολιτικά ζητήματα. Ένα άλλο ζήτημα που θίγει έντονα η ταινία είναι οι συνέπειες από την εξώρυξη άνθρακα και την περιβαλλοντική καταστροφή.
Ναι βέβαια, έχει τεράστια σημασία για χώρες όπως το Βιετνάμ ή η Κίνα. Μην κοιτάς που για την Ευρώπη ο άνθρακας αποτελεί παρελθόν, για μας εδώ είναι το παρόν! Πρόκειται για ιστορία καταστροφή, ο τρόπος που η ανθρωπότητα εκμεταλλεύεται τις φυσικές πηγές πλούτου που διαθέτει και οι επιπτώσεις στην υγεία. Όλα όσα δείχνει η ταινία, η τοποθεσία, η εργασία στο ανθρακωρυχείο είναι αυθεντικά, σχεδόν ντοκιμαντέρ, είναι η ιστορία του Βόρειου τμήματος του Βιετνάμ, το οποίο φθίνει διαρκώς. Οι νεότεροι άνθρωποι μετακινούνται προς το νότο ή μεταναστεύουν, καθώς σήμερα υπάρχει συνείδηση του πώς επιβαρύνεται η υγεία από τη χρήση άνθρακα.
Παρά την απαγόρευση του «Βιετ και Ναμ», ανέφερες ότι ετοιμάζεις μια νέα ταινία;
Ναι, βέβαια, πιστεύω ότι ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπίσω τις απαγορεύσεις και τη λογοκρισία είναι να συνεχίσω να δημιουργώ και αυτό θα κάνω!
Σου εύχομαι κάθε επιτυχία!
Τη συνέντευξη πήρε η Δήμητρα Κυρίλλου
