Στη δεύτερη μέρα του Queer Movie Nights προβλήθηκε και καταχειροκροτήθηκε σε μια γεμάτη αίθουσα η ταινία «Μέλλον για τρεις» (Futur Drei) του Φαράζ Σαριάτ.
Της Δήμητρας Κυρίλλου
Το φιλμ του πρωτοεμφανιζόμενου δημιουργού πραγματεύεται την ερωτική σχέση που αναπτύσσεται μέσα σε μια δομή προσφύγων σε μια μικρή Γερμανική πόλη ανάμεσα στον Πάρβις, Ιρανό δεύτερης γενιάς που υπηρετεί κοινωνική εργασία και τον Ιρανό πρόσφυγα Άμον που αναζητά άσυλο. Το τρίτο μέλος και συνδετικός κρίκος της ομάδας είναι η αδελφή του Αμον, η Μπαναφσέ. Υπάρχει βιώσιμο μέλλον στη Γερμανία και για τους τρεις τους; Με αφοπλιστική αμεσότητα, ευαισθησία αλλά και χιούμορ, ο Φαράζ Σαριατ δίνει την πολύπλοκη συνάντηση Ανατολής – Δύσης και κατεδαφίζει τα οριενταλιστικά κλισέ. Συνομιλώντας με τον δημιουργό.
Λοιπόν Φαράζ, η πρώτη ερώτηση είναι: Είσαι ο Πάρβις; (ο ήρωας της ταινίας)
Θα μπορούσα (γέλια), αλλά δεν είμαι, θα ήθελα βέβαια, για να δημιουργήσω τον Πάρβις χρησιμοποίησα στοιχεία από δικά μου βιώματα και ο χαρακτήρας και η στάση του σε μια σειρά ζητήματα γεννήθηκε από τη δική μου ζωή και τα δικά μου ένστικτα, αλλά… όχι, δεν είμαι αυτός. (γέλια)
Ήταν μεγάλο επίτευγμα κατά τη γνώμη μου το ότι συνέθεσες σε μια ιστορία πολλά διαφορετικά θέματα όπως φύλο, φυλή, ταυτότητα, οικογένεια, με πολιτικό τρόπο, χωρίς αναγκαστικά να εκφέρεται πολιτικός λόγος. Πόσο εύκολο ήταν αυτό;
Ενδιαφέρουσα ερώτηση. Δεν ήταν εύκολη επιλογή. Στο στάδιο που αποφασίσαμε να προχωρήσουμε σε γυρίσματα και ψάχναμε χρηματοδότηση, αρκετοί μας αρνήθηκαν με το επιχείρημα ότι το σενάριο «καταπιάνεται με πολλά ζητήματα, συμβαίνουν ταυτόχρονα πολλά διαφορετικά πράγματα, γίνεται περίπλοκη». Παρολαυτά επέμεινα, αυτή είναι η ζωή μου, η ταυτότητά μου συντίθεται από διαφορετικές εμπειρίες από εμπειρίες διακρίσεων που έζησα και ήθελα να κάνω μια ταινία που να παρουσιάζει ένα χαρακτήρα, την ιστορία του, τον κόσμο του, όπως διαμορφώθηκαν από αυτές τις καταστάσεις. Η ταινία δεν είναι για τα θεωρητικά ζητήματα καθ’αυτά, αλλά για τα βιώματα, τα συναισθήματα, τις εμπειρίες, τις γνωριμίες. Η διαφορετικότητα (queerness), ο φεμινισμός, ο αντιρατσισμός είναι το πλαίσιο της ιστορίας, όχι η ιστορία. Όπως είπες είναι κομμάτια μιας ευρύτερης δημιουργικής διαδικασίας.
Θα ήθελα να σχολιάσεις τις διακρίσεις που βιώνουν σήμερα μετανάστες δεύτερης γενιάς (είσαι ένας από αυτούς). Σταχυολογώ δυο περιστατικά από την ταινία: Φλερτάροντας στο μπαρ ο ήρωας δέχεται την αιφνιδιαστική ερώτηση: «Από ποιά χώρα είσαι;». Πιο σοκαριστικό, μετά από την καυτή σεξουαλική συνεύρεση, ακολουθεί ένα άθλιο σχόλιο από έναν Γερμανό «δεν πηγαίνω με ξένους σαν εσένα, αλλά εσύ είσαι διαφορετικός, καθόλου τριχωτός ούτε σκουρόχρωμος» (!!!)
Όλα αυτά τα γράφω είτε από τις δικές μου εμπειρίες είτε από την έρευνα που διεξήγα, για παράδειγμα καθημερινός ρατσισμός, όπως στο παράδειγμα που ανέφερες από την ταινία είναι συνηθισμένα στη Γερμανία και εκφράζουν την κανονικοποιημένη ιδέα του «ποιος είναι Γερμανός και ποιος δεν είναι», δηλαδή ανοιχτόχρωμος, ξανθά μαλλιά, μπλε μάτια κλπ είναι το συντηρητικό εθνικό αφήγημα. Το δεύτερο περιστατικό προδίδει τον ρατσισμό μέσα στην ίδια την queer κοινότητα, συχνά όταν ερωτοτροπείς και φλερτάρεις εμφανίζεται κατηγοριοποίηση, ο εθνικός διαχωρισμός, τα στερεότυπα, το formatting με ρατσιστικά κριτήρια.
Κάτι ακόμη που με εντυπωσίασε είναι η οικογένεια του Πάρβις. Οι ίδιοι φαίνεται να έχουν μια πλήρη ζωή στη Γερμανία και αποδέχονται τον σεξουαλικό προσανατολισμό του και τον στηρίζουν, κατεδαφίζοντας τα κλισέ ότι οι ανατολίτες μετανάστες ειναι ένας άλλος κόσμος, συντηρητικοί και ομοφοβικοί. Την ίδια στιγμή νοσταλγούν να επιστρέψουν στο Ιράν, αισθάνονται ότι ανήκουν αλλού. Το βρίσκω αντιφατικό.
Ναι, όταν συζητάμε για πολύπλοκες διαδικασίες όπως η μετανάστευση ή η διαφορετικότητα πρέπει να αποδεχτούμε ότι υπάρχουν αντιφάσεις, ο τρόπος που διδασκόμαστε την ιστορία ισχυρίζεται ότι όλα προχωρούν με γραμμικό τρόπο, αλλά αυτό που συνειδητοποίησα είναι ότι τα πράγματα δεν είναι έτσι. Συχνά χρειάζεται να αντιληφθείς τις εσωτερικές συγκρούσεις, όπως με τους γονείς μου. Δεν αποδέχονται το καθεστώς στη χώρα τους και πολλά άλλα πράγματα, όμως εκεί είναι το σημείο αναφοράς τους και ήθελα να το προβάλω στην ταινία.
Ωστόσο θαρρώ ότι ο κεντρικός ήρωας αισθάνεται ότι η χώρα του είναι η Γερμανία…
Ναι, εδώ είναι ένα από τα κεντρικά σημεία που θέλω να αναδείξω στην ταινία. Στην αρχή είναι πολύ σίγουρος για την Γερμανική ταυτότητά, αλλά στην πορεία κλονίζεται και διερωτάται αν είναι περισσότερο Γερμανός ή Ιρανός. Είναι άραγε τόσο σημαντικό να έχεις μια και μοναδική εθνική ταυτότητα; Γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Γερμανία, αισθάνεται Γερμανός πολίτης, αλλά δεν είναι εύκολο όταν η κοινωνία γύρω σου επαναλαμβάνει ότι δεν είσαι Γερμανός, σε επηρρεάζει.
Ένα καταλυτικό σημείο στην ιστορία είναι η επαφή του Πάρβις με τους πρόσφυγες.
Ναι είναι το υπόβαθρο πάνω στο οποίο έστησα την ιστορία και ξεκινά από τη δική μου εμπειρία όταν χρειάστηκε να υπηρετήσω σε κοινωνική εργασία σε μια δομή προσφύγων σαν μεταφραστής Φαρσί για ανθρώπους από το Ιράν και το Αφγανιστάν. Όλα αυτά κοντά στο τέλος του 2015 όταν ξεκίνησε η προσφυγική ροή στη Γερμανία και το ήθελα στην ταινία αυτό.
Οι πρόσφυγες που παρουσιάζεις δεν φαίνεται να είναι πολύ διαφορετικοί από τους Γερμανούς, βέβαια δείχνεις και πολύ διαφορετικούς χαρακτήρες.
Θα ήθελα εδώ να διευκρινήσω κάτι σχετικά με την απεικόνηση των προσφύγων: Όταν ξεκίνησα, αποφάσισα ότι αυτή θα είναι μια ταινία μυθοπλασίας και όχι ντοκιμαντέρ, οπότε είχα τη δυνατότητα να δημιουργήσω εικόνες και όχι να αποτυπώσω αυτό που βλέπω, και ήθελα να δείξω πρόσφυγες που είναι δυναμικοί, όμορφοι που μπορούν να είναι παραπάνω από την κλισέ εικόνα των φτωχών κακόμοιρων βασανισμένων ανθρώπων που δεν έχουν προοπτική. Στην πόλη που έγιναν τα γυρίσματα, το Χίλντεσάιμ οργανώσαμε ένα workshop τριών εβδομάδων, κάτι σαν μίνι ακαδημία με τους πρόσφυγες και τις προσφύγισσες με τους οποίους είχα δουλέψει και συζητήσαμε μαζί τι θα ήθελαν να δείξουμε, πώς να τους αναπαραστήσουμε. Και συμφωνήσαμε ότι θέλουμε μια εικόνα ελπίδας και αισιοδοξίας και όχι κατάθλιψη. Δεν ξέρω αν αυτό τελικά πέτυχε.
Ναι, πέτυχε και τα έχεις βάλει και τα δυο, και την ελπίδα και την απόρριψη. Αλήθεια, η σκηνή της ακρόασης για την αίτηση ασύλου που δείχνει η ταινία ανταποκρίνεται στο τι συμβαίνει στην πραγματικότητα;
Και βέβαια, είναι κάτι που το έζησα επανειλημμένα. Η τυπική διαδικασία ασύλου είναι τελείως απρόβλεπτη χωρίς αντικειμενικά κριτήρια, οπότε το γιατί και πώς ένα άτομο παίρνει άσυλο και ένα άλλο απορρίπτεται συχνά είναι καθαρή τύχη και προσπάθησα να το δείξω αυτό.
Παράλληλα υπάρχει εκμετάλλευση και χειραγώγιση των προσφύγων, όπως π.χ. αυτό που συνέβη στην ηρωίδα από το αφεντικό της.
Ναι συμβαίνουν αυτά τα πράγματα, οι γυναίκες και οι queer πρόσφυγες είναι οι πιο ευάλωττοι άνθρωποι και υπάρχει επιθετικότητα και καταπίεση μέσα στη Γερμανική κοινωνία, οι ευκαιρίες που έχουν αυτά τα άτομα είναι λιγοστές. Και ναι, μπορεί να είμαι αισιόδοξος αλλά δεν κλείνουμε τα μάτια όταν υπάρχε βία και η πραγματικότητα είναι δυσάρεστη. Πρέπει να τα δείξουμε και τα δύο.
Θα ήθελα να ρωτήσω πώς έγιναν τα γυρίσματα, πώς συνδυάσατε επαγγελματίες ηθοποιούς με ερασιτέχνες και εθελοντές;
Υπηρετήσαμε τη βασική μας αντίληψη ότι αυτό που δείχνουμε μπροστά στην κάμερα πρέπει να υπάρχει και πίσω από την κάμερα. Έτσι αναζητήσαμε ένα σύστημα στο οποίο νεαροί πρόσφυγες να μπορούν να συμμετέχουν τόσο σε ρόλους, όσο και στα συνεργεία των γυρισμάτων. Με αυτό τον τρόπο προέκυψαν διαφορετικές ομάδες μέσα στο σετ από Ιρανούς, queer, μετανάστες με στόχο την αίσθηση της κοινότητας και το καταλαβαίνει αυτό κανείς παρατηρώντας τα φουτάζ που γυρίσαμε, υπήρχε ζεστασιά και αλληλεγγύη. Για παράδειγμα οι γονείς μου, που συμμετείχαν στο καστ υποδυόμενοι τους γονείς του ήρωα παρέμεναν στο σετ για ώρες, μαγείρευαν για το συνεργείο, μετέφεραν τον κόσμο με το αυτοκίνητο, υπήρχε πραγματικά οικογενειακή ατμόσφαιρα.
Θα ήθελες να μας πεις για την εταιρεία παραγωγής που έχετε, τη Jünglinge Kollektiv;
Βεβαίως, δουλεύουμε μαζί με την Πολίνα Λόρενς και τ@ Πατέλ Τούπκα και ιδρύσαμε αυτή την κολλεκτίβα. Είναι μια εταιρία παραγωγής, αλλά επίσης μοιραζόμαστε κοινές πολιτικές ιδέες και αντιλήψεις, προσπαθούμε να αποφύγουμε κάθετες ιεραρχίες και να υποστηρίξουμε το ένα άτομο το άλλο στο να πραγματοποιήσουμε τις ιδέες μας, έχουμε ένα μεγάλο δίκτυο ανθρώπων που μας υποστηρίζουν. Η κινηματογραφική βιομηχανία έχει σκληρές ιεραρχίες και για μας είναι σημαντικό να το αλλάξουμε αυτό, να σταθούμε κριτικά στον τρόπο που λειτουργεί.
Περιμένατε τη βράβευση στα Teddy awards στη Berlinale του 2020; Ποιά τα επόμενα σχέδια σας;
Α, ήταν μεγάλη στιγμή για μας. Αναπάντεχα καλό και σπουδαίο για μια «μικρή» ταινία που είχε γυριστεί σε μια μικρή πόλη. Ήταν το ντεμπούτο μας. Προς το παρόν δουλεύουμε για την τηλεόραση, αλλά έχουμε κάποια σχέδια για μια επόμενη ταινία.
Όπως λέγαμε και πριν, δεν διστάζεις να αγγίξεις «δύκολα» θέματα, ευαίσθητα θέματα, από πολιτική σκοπιά. Πιστεύεις ότι υπάρχει ακροατήριο για αυτό το σινεμά;
Θεωρώ το έργο μου ακτιβίστικο και θέλω να κάνω ταινίες με καθαρή πολιτική αντίληψη. Γνωρίζω ότι υπάρχουν άνθρωποι που έχουν το προνόμιο να αδιαφορούν για τα πολιτικά ζητήματα, εγώ όμως λειτουργώ με πολιτικά αντανακλαστικά και πιστεύω ότι ο κινηματογράφος είναι το τέλειο μέσον για να τα αποδώσει κανείς. Ακροατήριο και βέβαια υπάρχει, ξέρετε το «Futur Drei» είχε σούπερ επιτυχία στη Γερμανία, έκοψε κάπου 40 χιλιάδες εισητήρια στη διανομή, νούμερο πολύ ψηλό για μια «μικρή» ταινία, πήρε βραβεία, συζητήθηκε κι αυτό με χαροποίησε και με ενθαρρύνει να συνεχίσω.
