Μια έπαυλη στη Γαλλική εξοχή, συνήθως άδεια από μόνιμους διαμένοντες. Συντηρείται από τους «υπηρέτες» που ζουν στο διπλανό υποστατικό, μια ηλικιωμένη γυναίκα και τον μονόφθαλμο γιο της τον Ραφαέλ. Τον βλέπουμε στην πρώτη σεκάνς της ταινίας να κυνηγάει τυφλοπόντικες στον κήπο. Ένας βλογιοκομμένος γίγαντας, λιγομίλητος και συγκρατημένος, με σεμνότητα και εσωστρέφεια που εγκαταλείπει μόνο για να εξασκηθεί στο αγαπημένο του πνευστό μουσικό παραδοσιακό όργανο (γκάιντα) μέσα στην άδεια πισίνα του κτήματος. Η ρουτίνα του Ραφαέλ διαταράσσεται ένα βράδυ, όταν η κληρονόμος του πύργου καταφτάνει ζητώντας άσυλο και ηρεμία για να ασχοληθεί με την τέχνη της. Η Γκαράνς είναι γλύπτρια, και ζητά από τον Ραφαέλ να ποζάρει σαν μοντέλο για το επόμενο έργο της. Όλες οι ισορροπίες και όλες οι σταθερές του μεσήλικα επιστάτη ανατρέπονται. Ο Ραφαέλ συνομιλεί με την τέχνη κι αρχίζει να βλέπει τη ζωή αλλιώς.
της Δήμητρας Κυρίλλου
Βασισμένη στην εκπληκτική ερμηνεία από τον ηθοποιό και εικαστικό καλλιτέχνη Ραφαέλ Τιερί (το οποίο είδαμε και στο «Poor Things»), η ταινία «Ονειροπόλος» προβλήθηκε στο 24 ο φεστιβάλ Γαλλόφωνου κινηματογράφου. Εμείς συζητήσαμε με τη δημιουργό της, Αναϊς Τεγιέν.
Ο «Ονειροπόλος» είναι η πρώτη σας ταινία μεγάλου μήκους. Πόσο εύκολο είναι σήμερα για μια νέα δημιουργό να βρει χρηματοδότηση για την παραγωγή των σχεδίων της;
Ήταν εξαιρετικά πολύπλοκο και δύσκολο. Κυρίως γιατί το σενάριο είχε μια σειρά ιδιαιτερότητες: Συνδυάζει τόσο κωμικά, όσο και δραματικά στοιχεία. Είναι ένα παραμύθι, αλλά βαθιά ριζωμένο στην πραγματικότητα. Ο πρωταγωνιστής είναι ένας εξηντάχρονος άντρας με αναπηρία, όχι ό,τι πιο δημοφιλές. Κατά την αναζήτηση χρηματοδότησης με ρωτούσαν: «Τελικά τι θέλεις να κάνεις; Θέλεις να γελάσουμε ή να κλάψουμε; Πώς εσύ μια γυναίκα 36 ετών μιλάς για εξηντάρηδες; Με τι θα μοιάζει η ταινία σου;» Τους απάντησα: Θα είναι κάτι μεταξύ ενός επεισοδίου του «Στριπτίζ» (δημοφιλής Βελγική σειρά – στην οποία άνθρωποι μαγνητοσκοπούν – «γδύνουν» με κάποιο τρόπο άλλους στην καθημερινότητά τους) και ταινίας της Τζέιν Κάμπιον (γέλια).
Με αφορμή την ταινία σας, αναφερθήκατε στη σχέση έρωτα και τέχνης, θα ήθελα να πείτε περισσότερα γι’αυτό. Πώς σκεφτήκατε τον Ραφαέλ ως «αρσενική μούσα»;
Είναι μια μεγάλη συζήτηση, το θέμα του άντρα σαν μούσα με ενδιαφέρει γιατί θέλω να βάζω ερωτήματα σχετικά με τα φύλα τους κώδικες, τις συμπεριφορές που επιβάλλονται ανάλαγο με το φύλο και την κοινωνική θέση, πώς πρέπει να είμαστε και να συμπεριφερόμαστε. Ήθελα έναν άντρα που να μπορέσει να μεταμορφωθεί και να βρει τη δύναμη και την αυτοπεποίθησή του μέσα από μια διαδικασία που συνήθως θεωρούμε ότι αφορά τις γυναίκες. Το βλέμμα της «άλλης» τον μεταμορφώνει, γιατί είναι η αγάπη, το γεγονός ότι τον βλέπει κάπως αλλιώς. Αυτή την ενέργεια ήθελα να την αποδώσω σ’ έναν άντρα κι αυτή να είναι η εξέλιξή του.
Πρόσεξα ότι αποφύγατε τις στερεοτυπικές απεικονίσεις π.χ. άντρας (Ραφαέλ) = τραχύς, απαίδευτος, σεξιστής – γυναίκα (Γκαράνς) = αστή, σνομπ…
Ναι, έχετε δίκιο, αυτή η ιστορία για μένα ήταν ένα παραμύθι που ήθελα να γράψω, τύπου η βοσκοπούλα που ερωτεύεται τον πρίγκηπα πάνω στο άλογο με τα χρυσά, κι εγώ ήθελα να ξεκινήσω από μια αφετηρία όπου υπάρχει κοινωνική ανισότητα, να μην είναι ίσοι, οπότε, η αφετηρία είναι αυτή που περιγράφετε αλλά η συνάντησή τους ήθελα να τα αλλάξει όλα, να καταλύσει τους κοινωνικούς φραγμούς. Τη στιγμή που η Γκαράνς τον βλέπει να παίζει μουσική και τον αναγνωρίζει σαν καλλιτέχνη, εκείνη τη στιγμή με μια έκρηξη όλα αυτά διαλύονται. Όλα αυτά ισχύουν μεν, αλλά τη στιγμή αυτή έρχονται και σωματικά πιο κοντά.
Επανέρχομαι στο ζήτημα του βλέμματος, της ματιάς μέσα από την οποία παρακολουθούμε. Σε σύγκριση με ταινίες αντρών δημιουργών, ποια πιστεύετε ότι είναι η διαφορετική αποτύπωση στη δική σας ιστορία;
Πράγματι, αληθεύει και πιστεύω και είναι επιδίωξή μου να αποτινάξω όλα τα στερεότυπα του φύλου. Στο βάθος, το βλέμμα μου έχει τρυφερότητα για όλους τους ανθρώπους δεν τους βλέπω αφ’ υψηλού, ούτε τους αντιμετωπίζω με οίκτο. Είναι σημαντικό να κοιτάζω τον Ραφαέλ στο ύψος του, ευθεία στα μάτια, χωρίς να τον μειώνω, χωρίς ειρωνία. Σε σχέση με το γυναικείο βλέμμα, κατά τη διάρκεια του γυρίσματος δεν έχω συναίσθηση για το ποιό είναι το βλέμμα μου, είμαι ένας άνθρωπος που θέλει να κάνει μια ταινία, να είμαι πιστή σε αυτό που θέλω να αφηγηθώ. Βέβαια τελειώνοντας το γύρισμα και όντας σε απόσταση, αντιλαμβάνομαι αυτό που είπατε και καθώς αναλογίζομαι τις ταινίες μικρού μήκους (αυτή είναι η πρώτη μεγάλου μήκους μου), την επόμενη που γράφω τώρα, υπάρχει κάτι που κάνω ασυνείδητα –ίσως θα έπρεπε να το συζητήσω με τον ψυχολόγο μου αλλά δεν έχω λεφτά για τέτοια (γέλια). Ασυνείδητα επιλέγω να παρουσιάσω άντρες πρωταγωνιστές με μια αδιανόητη ανάγκη να τους αποτυπώσω αλλιώς, χωρίς ματσίλα, χωρίς σκληράδα, σαν αυτό που θα ήθελα να είναι.
Πολύ ενδιαφέρον αυτό, και δεν πέφτετε στην παγίδα αντικειμενοποίησης (objectification) του σώματος.
Είναι περίπλοκο να απαντήσω, ξέρετε δεν έχω συνείδηση του αν αντικειμενοποιώ τα σώματα, εκτιμώ ότι το αποτέλεσμα οφείλεται στην τρυφερότητα που περιέγραψα πιο πάνω, συνολικά για το ποιός είναι ο άνθρωπος. Αντίστοιχα, το σώμα είναι μέσο έκφρασης, υλικό για την αφήγηση της ιστορία του κάθε ανθρώπου και ειδικά σ’αυτή την ιστορία, το σώμα κατείχε κεντρικό ρόλο.
Φοβόμουν ότι η ταινία θα είχε ένα τραγικό τέλος (non spoiler), αλλά η ερώτηση που έχω είναι: πάει τελικά στα εγκαίνια της έκθεσης ο Ραφαέλ; Πώς αποφύγατε το τραγικό τέλος;
Πολύ καλή ερώτηση! Σε όλη τη διάρκεια προετοιμασίας του σεναρίου, ήξερα ότι ήθελα δραματουργικά να φέρω τον θεατή στο να παρακολουθεί τον ήρωα σαν να είναι ένα μυγάκι που πλησιάζει το φως και, όσο πιο κοντά έρχεται στη λάμπα, να δημιουργείται η αίσθηση ότι θα κολλήσει, θα πεθάνει θα βρει ένα φρικτό τέλος. Αυτή είναι άλλωστε η κεντρική ιδέα στα παραμύθια, αλλά και στην αρχαία τραγωδία, ότι ο ήρωας ό,τι κι αν κάνει δεν θα μπορέσει να αποφύγει τη μοίρα του και το έργο αφηγείται την απεγνωσμένη προσπάθεια να ξεφύγει. Ωστόσο καθώς εξελίσσονταν τα γυρίσματα, αυτή η εξέλιξη άρχισε να αλλάζει και όταν φτάσαμε στο μοντάζ είχε γυρίσει ανάποδα. Το αρχικό σενάριο προέβλεπε ότι ο Ραφαέλ στο τέλος αυτοκτονεί, αλλά κατά το μοντάζ και ενώ παρακολουθούσαμε με τη μοντέζ τις σκηνές που είχαμε γυρίσει, συνειδητοποιήσαμε ότι η ταινία αυτή μας αφηγείται κάτι τελείως διαφορετικό, μας πήγε αλλού, σκεφτήκαμε ότι δεν του αξίζει να τελειώσει εκεί. Ήταν πολύ όμορφη η εξέλιξη και πορεία του, οπότε η ίδια η ταινία επέλεξε ότι ο Ραφαέλ θα ζήσει και ευχαριστώ την ταινία γι’αυτό.
