Από σήμερα προβάλλεται στο Τριανόν το ντοκιμαντέρ του Παναγιώτη Ευαγγελίδη, Σύλβια Ρόμπιν (2024), το οποίο ολοκληρώνοντας τον φεστιβαλικό του κύκλο θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε και στην Αθήνα.
Ο Παναγιώτης Ευαγγελίδης είναι γνωστός τόσο για τις δουλειές του ως συγγραφέας και μεταφραστής όσο και για την δραστηριοποίησή του στον κινηματογράφο ως σκηνοθέτης, καμεραμάν και σεναριογράφος, με ειδική συμβολή στην τεκμηρίωση των βιωμάτων και της ιστορίας της queer κοινότητας. Το 2024 του απονεμήθηκε ο Τιμητικός Χρυσός Αλέξανδρος στο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης για τη συνολική του προσφορά στον κινηματογράφο.
Έργα του όπως τα Τσιπ και Όβι, Οι γάμοι της Τήλου, Λάμπουν στο σκοτάδι, Ιρβιγκ Παρκ κ.α. αποτελούν σήμερα ντοκουμέντα που δίνουν φωνή και χώρο στους ανθρώπους που την στερούνται, σ’αυτούς που συχνά αποκαλούνται «περιθώριο». Ωστόσο έχουν πολλά να πουν τόσο για τη ζωή τους, όσο και για τις συνθήκες, τη διαδρομή που ακολούθησαν, λειτουργούν σαν αντεστραμμένος καθρέφτης και μια, άλλοτε τρυφερή και άλλοτε σκληρή εικόνα της κοινωνίας.
Το ντοκιμαντέρ Σύλβια Ρόμπυν κινείται αρχικά γύρω την μοναχική ζωή του Διγενή, ενός queer περφόρμερ με κατάθλιψη και διαγνωσμένο αυτισμό. Η ταινία θα ακολουθήσει μια διαδρομή τεσσάρων χρόνων, τα βήματά του Διγενή να γίνει η Sylvia Robyn, μια τρανς γυναίκα με μια νέα ταυτότητα φύλου και ένα νέο όνομα (εμπνευσμένο από τον Ρομπέν των δασών, αλλά και από τη μητέρα που έχασε), αναγνωρισμένη πια κοινωνικά και νομικά. Η μετάβαση της Σύλβια Ρόμπυν δεν ακολουθεί τα τυπικά χαρακτηριστικά μιας φυλομετάβασης από άνδρα σε τρανς γυναίκα. Διατηρεί τα γένια και τα μαλλιά της, ενώ οι μόνες ορατές αλλαγές είναι το στήθος της και η ανακατανομή του λίπους λόγω των ορμονών.
Η κάμερα την ακολουθεί στην καθημερινότητά της, στο διαμέρισμά της κάπου στου Ζωγράφου, στις performance που κατά καιρούς δίνει, στην προσωπική της ιστορία, πορεία και αναζήτηση, που φτάνει μέχρι τη γενέθλειά της πόλη Έδεσσα, όπου σε τοπίο στην ομίχλη (κυριολεκτικά) επισκέπτεται τον τάφο της μητέρας της -ένα συμβάν που την σημάδεψε- και αναλογίζεται τα κρατούμενα για το σήμερα, μια πρωτοεμφανιζόμενη πλατωνική αγάπη, που της αλλάζει τα δεδομένα και της δίνει αισιοδοξία.
Η Σύλβια αποζητά την ψυχική επικοινωνία, θέλει κάποιον να την ακούσει. Κι όταν το κάνει μπροστά στην κάμερα, εκθέτει τον εαυτό της φαρδια πλατιά, έτσι απλά, χωρίς αναστολές για το τι θα κρίνουμε εμείς, οι «άλλοι» που παρακολοθούμε στην πλευρά του θεατή.
Η Σύλβια θέλει να μιλήσει αλλά κι εμείς έχουμε να μάθουμε πολλά για το ότι η διαφορετικότητα δεν αφορά μόνο το φύλο, τη φυλή, τον σεξουαλικό προσδιορισμό, αλλά και τον ίδιο τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας, τους άλλους, την κοινωνία και τις πιέσεις που αυτή μας βάζει για να είμαστε αποδεκτά, για να χωράμε στο κάδρο που έχει φτιαχτεί για μας (δυστυχώς χωρίς τη δική μας γνώμη). Η παρέκκλιση από την κανονικότητα «χρεώνεται» στον φορέα της, αλλά ταυτόχρονα αποτελεί και μια ευκαιρία απόδρασης, είναι μια δυνατότητα να δούμε τον κόσμο αλλιώς. Η ταινία Σύλβια Ρόμπιν μας βοηθά να δούμε τον κόσμο αλλιώς.
Μια συνομιλία με την Σύλβια Ρόμπυν
Πώς προέκυψε αυτό το ντοκιμαντέρ; Μίλησέ μας λίγο για το πώς αποφασίσατε με τον Παναγιώτη Ευαγγελίδη να το κάνετε, τι σκεφτήκατε ότι θα αφηγηθείς. Καθώς βλέπω αλλαγές στο παρουσιαστικό σου, θα πρέπει να εκτείνεται σε χρονικό διάστημα. Για πόσο χρόνο κάνατε γυρίσματα;
Αυτό το ντοκιμαντέρ προέκυψε μετά από πρόταση του Παναγιώτη Ευαγγελίδη. Τον Παναγιώτη τον γνώρισα τον Μάιο του 2016, όταν στο AMOQA γινόταν ένα αφιέρωμα στη πορνογραφία. Στο πλαίσιο αυτού προβλήθηκαν ταινίες του Παναγιώτη με παρουσία του ίδιου. Εκεί δήλωσε ότι είναι ανοιχτός σε νέες συνεργασίες, οπότε και τον προσέγγισα. Συγκεκριμένα τον προσέγγισα για να κάνουμε μια ταινία πορνό. Στη πορεία ο Παναγιώτης μου πρότεινε να κάνουμε ένα ντοκιμαντέρ για τη ζωή μου. Στην αρχή είπα όχι, αλλά μετά από λίγο καιρό συμφώνησα. Η ιδέα δεν ήταν να αφηγηθώ κάτι συγκεκριμένο, αλλά να καταγράψει τα πράγματα, όπως είναι. Και είναι σημαντικό να πω ότι πολλά περισσότερα ειπώθηκαν στη κάμερα από αυτά που μπήκαν στη ταινία. Η τελική επιλογή των θεμάτων που παρουσιάζονται στο ντοκιμαντέρ έγινε κατά την διάρκεια του μοντάζ, στο οποίο εγώ δεν συμμετείχα. Το πρώτο γύρισμα έγινε τον Σεπτέμβριο του 2016 και το τελευταίο τον Ιούνιο του 2021.
Όταν πήρες την απόφαση να πραγματοποιηθεί αυτό το ντοκιμαντέρ, ποιο ακροατήριο είχες στο μυαλό σου; Ποιοι άνθρωποι θα ήθελες να δουν την ταινία και γιατί;
Καθότι εγώ δεν είχα στο μυαλό μου ντοκιμαντέρ όταν προσέγγισα τον Ευαγγελίδη και αυτή ήταν η πρώτη μου επαφή με τον κινηματογράφο, δεν είχα υπόψη κάποιο συγκεκριμένο ακροατήριο. Και εγώ απόρησα ως προς το ποια άτομα θα ενδιαφερθούν για αυτή την ταινία. Αλλά εμπιστεύτηκα τον Παναγιώτη και συνεχίσαμε.
Τώρα, που είναι ολοκληρωμένη η ταινία μπορώ να απαντήσω καλύτερα σε αυτό. Καταρχάς, πιστεύω ότι θα βοηθούσε τρανς άτομα, για να δουν ότι μπορείς να κάνεις coming out ως τρανς και σε πιο μεγάλη ηλικία. Όχι ότι είμαι και μεσήλικας, αλλά το έκανα στα 29 και όχι στην εφηβεία. Και επίσης πολύ σημαντικό, ότι δεν υπάρχει ένας σωστός τρόπος για να είσαι τρανς. Από εκεί και πέρα, η ταινία ίσως ενδιαφέρει και ειδικούς ψυχικής υγείας, καθως πολλά διαφορετικά τέτοια θέματα θίγονται μέσα στη ταινία. Αν μη τι άλλο, δειχνει την ποικιλομορφία του ανθρώπινου ψυχισμού.
Μπροστά στην κάμερα μιλάς αβίαστα και με αρκετή οικειότητα, ακόμα και για καταστάσεις που θα χαρακτηρίζαμε «δύσκολες». Πόσο εύκολο ήταν αυτό για σένα; Έπαιξε ρόλο η παρουσία του Παναγιώτη στο ρόλο αυτού που έθετε τα ερωτήματα;
Για μένα δεν είχε ιδιαίτερη δυσκολία το να πω όλα αυτά τα πράγματα. Άλλωστε ήθελα να με ακούσει κάποιος, που, ειδικά στα πρώτα χρόνια των γυρισμάτων, το είχα ιδιαίτερα ανάγκη. Με τον Παναγιώτη ένιωσα μια οικειότητα η οποία και αυτή μεγάλωσε με το καιρό. Ερωτήσεις ναι μεν έγιναν, αλλά το γύρισμα δεν έπαιρνε τη μορφή της δημοσιογραφικής συνέντευξης. Είχε περισσότερο τη μορφή της ελεύθερης αφήγησης, και είχα το ελεύθερο να μιλήσω ή να μην μιλήσω για ό,τι ήθελα.
Στην ταινία μαθαίνουμε ότι έχει δώσει κάποιες performance, αλλά δυστυχώς δεν τις βλέπουμε (παρά ελάχιστα). Πώς σου γεννήθηκε η επιθυμία αυτή; Συνεχίζεις να τις κάνεις;
Στη ταινία βλέπουμε αποσπάσματα από τις performance Ὁ Διγενὴς Fashion ψυχομαχεῖ καὶ ἡ ποίηση τόνε τρομάσσει, 4.512.683.079, και Ιστορίες για τον Θάνατο. Ξεκίνησα να κάνω performance το 2016. Αυτό που μου άρεσε ειδικά στις performance είναι η άμεση επαφή με το κοινό, σε σχέση με άλλα είδη τέχνης. Ξεκίνησα να τις κάνω κάπως τυχαία, καθότι δεν ήξερα καν ότι υπάρχουν σαν κατηγορία τέχνης, και όταν έμαθα, φαινόταν κάτι καινούργιο και συναρπαστικό, οπότε και συνέχισα. Το 2018 σταμάτησα για μια περίοδο 2 χρόνων να ασχολούμαι με τα καλλιτεχνικά για προσωπικούς λόγους. Ξανάρχισα όμως δειλά τον Φεβρουάριο του 2020 και έκανα μια επιτυχημένη performance. Αλλά ξέρουμε τι επακολούθησε άμεσα. Μετά τη πανδημία δεν είχα όρεξη να ξανακάνω. Τώρα πλέον ασχολούμαι περισσότερο με τον κινηματογράφο.
Κάποια πράγματα από αυτά που θέτεις είναι προσωπικά, αρκετά άλλα ωστόσο απασχολούν κι άλλα άτομα. Έχεις κάποιο μήνυμα να τους μεταφέρεις με την ταινία;
Δε νομίζω ότι είναι θέση μου να περάσω κάποιο μήνυμα μέσα από την ταινία. Εγώ αφηγήθηκα την ζωή μου, αν αυτό μπορεί να βοηθήσει κάποια άτομα, έχει καλώς και χαίρομαι. Δε μπορώ να πω πάντως ότι αυτή η ταινία έγινε με σκοπό να περάσει συγκεκριμένα κοινωνικά μηνύματα.
Την Κυριακή 23 Μάρτη και ώρα 19:00, μετά την προβολή της ταινίας στο Τριανόν, ο Παναγιώτης Ευαγγελίδης και η Σύλβια Ρόμπυν θα συμμετέχουν στη συζήτηση που διοργανώνεται σε συνεργασία με το Σωματείο των Proud Seniors Greece Ομάδα Υποστήριξης ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων 50 άνω με θέμα «Νευροδιαφορετικότητα στη λοατκι+ κοινότητα».
