Λίγο πριν της διεξαγωγή ενός ξεχωριστού masterclass για την τέχνη του ντοκιμαντέρ, στο πλαίσιο των φετινών Queer Movie Nights, η Σοφία Λουζ μιλά στο ANTIVIRUS.
Η Ρούσλι κατάγεται από την Ισημερινή Γουινέα, η Γιοάνα από τις Ονδούρες. Συναντήθηκαν στη Βαρκελώνη, πολιτικές προσφύγισσες, διεκδικούν άσυλο, εργασία, αξιοπρέπεια. Η Ρούσλι και η Γιοάννα είναι τρανς γυναίκες.
Τη μεταξύ τους κοινή πορεία και αλληλεπίδραση αποτυπώνει το μικρού μήκους ντοκιμαντέρ της Σοφία Λουζ, “Σαν τα φύλλα στον άνεμο”, το οποίο πρόκειται να προβληθεί στο πλαίσιο του Queer Movie Nights, σε συνδυασμό με masterclass από τη δημιουργό.
Αφηγείσαι δυο στενάχωρα βιώματα, τα οποία ωστόσο τελειώνουν με την ελπίδα, κι αυτό τον συνδυασμό τον βρίσκω πολύ καλό. Θα ήθελα να σε ρωτήσω τι σε παρακίνησε να εστιάσεις στις συγκεκριμένες ιστορίες; Πώς γνώρισες τις πρωταγωνίστριες;
Αρχικά, ευχαριστώ για αυτή τη συνέντευξη. Το ερώτημα που έθεσα ήταν πώς μπορεί κανείς να ξεπεράσει τις δυσκολίες μέσω της αλληλεγγύης και της σύνδεσης. Έκανα μια έρευνα σχετικά με την τομή (intersection) της ζωής των τρανς ανθρώπων με την μετανάστευση. Έτσι γνώρισα την μη κερδοσκοπική οργάνωση ACATHI (https://www.acathi.org/), η οποία υποδέχεται και στηρίζει λοατκι+ μετανάστες, κι από κει συνάντησα την Γιοάνα, που συνεργάζεται στον τομέα υποστήριξης τρανς ανθρώπων να βρουν απασχόληση. Η Γιοάνα μου σύστησε την Ρούσλι, τον άλλο χαρακτήρα της ταινίας, η οποία τότε μόλις είχε φτάσει στην Ισπανία. Τους μίλησα για το ντοκιμαντέρ που ήθελα να κάνω και συζητήσαμε, συμφώνησαν ότι σαν τρανς κοινότητα θέλουν να συμβάλουν στο να ενημερωθεί ο κόσμος τι έχουν περάσει, αλλά όπως είπε η Γιοάνα, «το θέμα δεν είναι μόνο να δείξουμε τις πληγές μας, αλλά και το πώς αντιμετωπίζουμε την πραγματικότητα με τη δράση μας, και τι κατακτήσαμε». Αυτό το είχα κι εγώ κάπως στο μυαλό μου, έτσι με ενέπνευσαν να δείξω τη σχέση τους, το έργο που κάνουν, το πώς λύνουν πρακτικά προβλήματα και ενδυναμώνονται.
Από τα σημαντικά ζητήματα που θίγει η ταινία σου, θα ήθελα να σταθώ σε αυτό που αναφέρει κάποια στιγμή η Ρούσλι, ότι η αντιμετώπιση των λοατκι+ στην Ισημερινή Γουινέα σήμερα, είναι κληρονομιά της αποικιοκρατίας και του δικτατορικού καθεστώτος της Ισπανίας του Φράνκο. Είναι εντυπωσιακό αν σκεφτείς τις συγχίσεις που επικρατούν στις δυτικές χώρες, να δηλώνεται ξεκάθαρα ότι αυτή η καταπίεση δεν προέρχεται από την αυτόχθονα κουλτούρα των αναπτυσσόμενων χωρών.
Και εγώ, όταν το πρωτοάκουσα ξαφνιάστηκα αν και για κάποια δεδομένα δεν ξαφνιάστηκα τόσο… Μου τα εξήγησε η Ρούσλι, η οποία έχει δημοσιεύσει και κάποια ενημερωτικά στο Tik-tok. Πριν την αποικιοκρατία, δεν υπήρχε στιγματισμός, ούτε καταδίωξη των λοατκι+ συμπεριφορών στην Αφρική. Αυτή ξεκίνησε με την αποικιοποίηση και την έλευση του Χριστιανισμού. Συγκεκριμένα στις ισπανικές αποικίες, το νομοθετικό πλαίσιο κατά της ομοφυλόφιλης πράξης το επέβαλε το καθεστώς του Φράνκο με μια σειρά απαγορεύσεις και κανόνες. Αυτούς τους ομοφοβικούς νόμους τους κληρονόμησε το κράτος που σχηματίστηκε μετά την ανεξαρτησία, χωρίς να προβεί σε κάποια μεταρρύθμιση, άλλωστε στο μεταξύ είχε παγιωθεί μια συγκεκριμένη αντίληψη και δεν άλλαξε η νομοθεσία. Οπότε σήμερα υπάρχει νομικό κενό, κι αυτό αφήνει τα πάντα στους χειρισμούς της αστυνομίας, δηλαδή κάνουν ό,τι θέλουν, μπορούν να προβούν σε συλλήψεις, χωρίς να προστατεύεται η λοατκι+ κοινότητα. Το αποτέλεσμα, έχουν κακοποιηθεί και εξαφανιστεί τρανς άτομα και δεν λογοδότησε ποτέ κανείς για αυτό.
Πικρό μάθημα αυτό. Το γεγονός σήμερα είναι ότι λοατκι+ πρόσφυγα καταφεύγουν σε χώρες της Ευρώπης, μια προσφυγιά λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού ή ταυτότητας φύλου. Η Ρούσλι ωστόσο αναφέρει τα προβλήματα και τους αποκλεισμούς που αντιμετωπίζει, όπως και τον διαρκή φόβο ότι οποιαδήποτε στιγμή μπορεί να απελαθεί, βρίσκεται δηλαδή μπροστά στο κενό. Κι αυτό αντιφάσκει με τις επίσημες διακηρύξεις της ίδιας της Ε.Ε. που θα όφειλε να προστατεύει τους πρόσφυγες…
Πράγματι, έπρεπε να έχουν γίνει πολύ περισσότερα για τους πρόσφυγες, ειδικά αν δούμε την κατάσταση μέσα από το διαθεματικό πρίσμα, όταν τέμνεται η κατάσταση της προσφυγιάς με τη φυλή, τον σεξουαλικό προσανατολισμό, την ταυτότητα φύλου και τα προβλήματα της καθημερινής ζωής. Για παράδειγμα, η στέγαση είναι μεγάλο πρόβλημα, η Ρούσλι βρήκε να μείνει κάπου μέσω ACATHI, μόλις όμως ολοκλήρωσε τη διαδικασία αίτησης ασύλου, η κυβέρνηση της παρείχε στέγη, ωτόσο η μόνη διαθέσιμη στέγη γι’αυτήν βρέθηκε στη Μαδρίτη, έτσι αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη Βαρκελώνη ακριβώς την περίοδο που είχε αποκτήσει φιλίες και σχέσεις, δεν ήταν σωστή κίνηση, αν σκεφτείς ότι είχε αρχίσει να εγκλιματίζεται για να δραστηριοποιείται.
Επίσης θεωρώ ότι μια χώρα που είχε αποικίσει μια άλλη φέρει ευθύνη για την κατάσταση που επικρατεί στην τελευταία, θα έπρεπε να αναγνωρίσει τις ευθύνες της για το ότι άνθρωποι υποφέρουν μέχρι σήμερα από αυτό, κι όχι να επαναπαύεται στην αποδοχή που η ίδια έχει θεσμοθετήσει στο εσωτερικό της.
Το ντοκιμαντέρ γυρίστηκε στη Βαρκελώνη, όπου βρίσκεται η έδρα του ACATHI. Θέλεις να μας πεις περισσότερο για αυτές τις ενδυναμωτικές δραστηριότητες που παρακολουθούμεε;
Αυτό που βλέπουμε είναι μια εκδήλωση (event) σε μια πλατεία από το ACATHI σε συνδιοργάνωση με τον Δήμο Βαρκελώνης, στη μνήμη της Σάντρα, μιας τρανς γυναίκας που δολοφονήθηκε πριν δέκα περίπου χρόνια στην ίδια ακριβώς πλατεία, ήταν έγκλημα μίσους. Κάθε χρόνο γίνεται μια τελετή μνήμης και αυτή τη χρονιά το ACATHI καλέστηκε να συμμετέχει. Έγιναν δρώμενα και ομιλίες, η Ρούσλι επιλέχθηκε να κάνει μια περφόρμανς για το πόσο επώδυνο, πόσο αποτρόπαιο είναι να υποβάλλεσαι σε θεραπείες μεταστροφής. Αυτό αποτυπώνει η περφόρμανς της.
Η Γιοάνα έκανε στην ίδια εκδήλωση μια εξαιρεική ομιλία, καλώντας στην αναγνώριση για όλα τα άτομα που, με τις πράξεις τους άνοιξαν τον δρόμο της αποδοχής για μια νέα γενιά τρανς ανθρώπων.
Θα ήθελα τώρα να πεις λίγα λόγια για το δικό σου ταξίδι, τόσο γεωγραφικά και κινηματογραφικά. Κατάγεσαι από τη Βραζιλία, τι σε έφερε στη Βαρκελώνη, ποιά είναι τα επόμενα σου σχέδια; Θα ασχοληθείς μόνο με το ντοκιμαντέρ;
Ναι, ήρθα πριν δυο χρόνια από τη Βραζιλία, για να σπουδάσω κινηματογράφο τεκμηρίωσης. Έτσι έφτασα σ’ αυτό το φιλμ. Για το μέλλον, θα ήθελα να συνεχίσω να αφηγούμαι ιστορίες που θεωρώ σημαντικές, σκληρές ιστορίες ίσως, προσπαθώντας να ανοίξω μια θετική προοπτική. Πιστεύω ότι χρειάζεται να δώσουμε την queer ματιά, ακόμα και σε θέματα που έχουν ήδη ειπωθεί, γιατί τα λοατκι+ θέματα στα κυρίαρχα ΜΜΕ αποδίδονται με την straight οπτική, οπότε θέλω να προσφέρω μια διαφορετική σκοπιά. Και θα ήθελα να δουλέψω σε θέματα που πραγματικά μιλάνε και εμπνέουν την κοινότητά μας, να δώσω έμπνευση, ώστε να μην τα αφηγούνται άλλοι για μας. Διαπίστωσα ότι είμαστε παντού, σε όλα τα πόστα της κινηματογράφισης από τη σύλληψη μέχρι την μετα-παραγωγή δουλεύουν queer άτομα, είμαστε παντού, αν δουλέψουμε ομαδικά, έχουμε να πούμε πολλά και να κάνουμε τις ιστορίες μας να ακουστούν.
Ναι συμφωνώ ότι χρειαζόμαστε περισσότερη και πιο queer τεκμηρίωση των λοατκι+ ιστοριών… Η προβολή του Σαν φύλλα στον άνεμο στο Queer Movie Nights με εσένα παρούσα συμπίπτει με μια κρίσιμη περίοδο για τα λοατκι+ δικαιώματα, παγκόσμια και στην Ελλάδα, και σε μια ακόμη πιο δύσκολη στιγμή για τα τρανς άτομα. Έχεις να μεταφέρεις κάποιο μήνυμα με την ταινία;
Η ταινία εκπροσωπεί την τρανς κοινότητα γιατί μιλούν τα ίδια τα τρανς άτομα, παρουσιάζονται οι φωνές τους, οι ζωές τους, η εσωτερική δύναμη που έχουν, νομίζω ότι εμπνέει ανθρώπους μέσα και έξω από την κοινότητα. Το κοινό έξω από την κοινότητα θα πρέπει να ακούσει τα τρανς άτομα για να κατανοήσει την κατάσταση. Είναι εύκολο να κρίνει κανείς υποκειμενικά ή από το τι βλέπει στην τηλεόραση, είναι διαφορετικό να ακούσεις το ίδιο το τρανς άτομο, αυτή είναι η δύναμη του σινεμά και το feedback που είχα μέχρι στιγμής από μη λοατκι+ άτομα ήταν θετικό, ότι τους άλλαξε την αντίληψη. Ελπίζω να συμβεί το ίδιο και στην Αθήνα και να δώσει έμπνευση. Στο τέλος της μέρας χρειάζεται κάποια πράγματα να τα πάρουμε πάνω μας, να απαιτούμε ασφαλώς από τις κυβερνήσεις και να πιέζουμε για νομοθετικές μεταρρυθμίσεις, αλλά χρειάζεται να δράσουμε κι εμείς για να βελτιωθεί η κατάσταση!
To masterclass της Σοφία Λουζ θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο 10/5 στις 17:00. Στη συνέχεια θα προβληθεί και το ντοκιμαντέρ της.
Κινηματογράφος Τριανόν (Κοδριγκτώνος 21).
περισσότερες πληροφορίες στο qmn.avmag.gr/
