Πρόσφατα ενημερωθήκαμε για την υπογραφή ενός μνημονίου συνεργασίας μεταξύ του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης (Ε.Κ.Κ.Α.) και εκπροσώπων των ΛΟΑΤ+ οργανώσεων. Αν και στόχος του κέντρου είναι ο συντονισμός ενός δικτύου υπηρεσιών κοινωνικής προστασίας ευάλωτων ατόμων και κοινωνικών ομάδων είναι η πρώτη φορά που αναλαμβάνει μια πρωτοβουλία με σαφή αναφορά στην (κοινωνικά ευάλωτη) ΛΟΑΤ+ κοινότητα της χώρας. Υπεύθυνος γι΄αυτή την πρωτοβουλία ο Βαλάντης Παπαθανασίου, ο οποίος μας μίλησε, λίγες μέρες πριν την παραίτησή του από τη θέση του προέδρου του Ε.Κ.Κ.Α.
Τον τελευταίο καιρό πραγματοποιήσατε συναντήσεις με ΛΟΑΤ+ φορείς και συλλογικότητες. Ποιος ήταν ο στόχος αυτών των συναντήσεων;
Ο Ιούνιος έχει καθιερωθεί ως μήνας Υπερηφάνειας των ΛΟΑΤ. Το ΕΚΚΑ, θέλοντας να τιμήσει τον αγώνα της ΛΟΑΤ κοινότητας για ελευθερία, ισότητα και κοινωνική δικαιοσύνη, αποφάσισε να συμμετάσχει φέτος, για πρώτη φορά, στις εκδηλώσεις μνήμης για τα γεγονότα του Stonewall του 1969, ξεκινώντας κύκλο διαλόγου και συναντήσεων με σειρά από ΛΟΑΤ οργανώσεις. Για τον λόγο αυτό, συστήθηκε εντός του ΕΚΚΑ ειδική ομάδα εργασίας, στόχος της οποίας είναι από τη μία ο σχεδιασμός και η υλοποίηση δράσεων για την εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση των επαγγελματιών ψυχικής υγείας και αρωγής του ανθρώπου και από την άλλη η ενδυνάμωση των ΛΟΑΤ ατόμων.
Τα μέλη της ομάδας εργασίας πραγματοποίησαν, πρόσφατα, τηλεδιάσκεψη με τις εκπροσώπους του Orlando LGBT+. Κύριοι θεματικοί άξονες της συζήτησης αποτέλεσαν: α) η καταγραφή των εκπαιδευτικών αναγκών των υπαλλήλων της Διεύθυνσης Κοινωνικών Παρεμβάσεων του ΕΚΚΑ αναφορικά με ζητήματα σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας και χαρακτηριστικών φύλου, β) η διοργάνωση επιμορφωτικών σεμιναρίων από το Orlando LGBT+ για τους ψυχολόγους και τους κοινωνικούς λειτουργούς του ΕΚΚΑ που εργάζονται στην τηλεφωνική γραμμή άμεσης κοινωνικής βοήθειας «197», στην εθνική γραμμή παιδικής προστασίας «1107», στους ξενώνες σύντομης φιλοξενίας και στα Κέντρα Κοινωνικής Στήριξης, και γ) η διαμόρφωση ενός συστήματος παραπομπής περιστατικών από το ΕΚΚΑ προς το Orlando LGBT+, αλλά και από το Orlando LGBT+ στο «197», δεδομένης της περιορισμένης λειτουργίας της γραμμής ψυχολογικής στήριξης «11528 – ΔΙΠΛΑ ΣΟΥ».
Ακολούθησαν συναντήσεις με εκπροσώπους και άλλων ΛΟΑΤ οργανώσεων, η καθεμία από τις οποίες αντιπροσωπεύει μια υποομάδα. Συγκεκριμένα, συναντηθήκαμε με τους/τις εκπροσώπους των οργανώσεων «Οικογένειες Ουράνιο Τόξο», «Proud Seniors Greece», «Colour Youth», «Θετική Φωνή» και του «Σωματείου Υποστήριξης Διεμφυλικών» και συζητήσαμε διεξοδικά τα ειδικά θέματα που απασχολούν την κάθε οργάνωση. Αποτέλεσμα αυτών των συναντήσεων ήταν η υπογραφή ενός μνημονίου συνεργασίας μεταξύ του ΕΚΚΑ και των ΛΟΑΤ οργανώσεων, με σκοπό τον σχεδιασμό και την υλοποίηση κοινών δράσεων επιμόρφωσης των εργαζομένων του ΕΚΚΑ και άλλων φορέων κοινωνικής προστασίας, ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης και, κυρίως, κοινωνικής υποστήριξης των ΛΟΑΤ ατόμων.
Πόσο καταρτισμένα θα λέγαμε πως είναι αυτή τη στιγμή τα άτομα που απασχολούνται στις υπηρεσίες του ΕΚΚΑ σε σχέση με τα ΛΟΑΤ+ ζητήματα;
Η πλειοψηφία των εργαζομένων είναι κοινωνικοί επιστήμονες (ψυχολόγοι, κοινωνιολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, κ.ά.) με μεταπτυχιακές σπουδές, μετεκπαιδεύσεις, συνεχείς επιμορφώσεις και μακρά εμπειρία στο πεδίο. Ωστόσο, γνωρίζουμε πολύ καλά ότι η συμπεριφορά δεν είναι απόρροια μιας ορθολογικής διαδικασίας, αλλά επηρεάζεται από τα συναισθήματα και ασυνείδητους παράγοντες. Συνεπώς, δεν αρκεί να γνωρίζει κάποιος/α ότι υπάρχουν κι άλλες εκφάνσεις της ανθρώπινης σεξουαλικότητας πέρα της ετεροφυλοφιλικής, αλλά πρέπει να δουλέψει πάνω στα στερεότυπα, τις προκαταλήψεις, τα συναισθήματα του/της απέναντι στη σεξουαλικότητα γενικότερα και τη μη ετεροφυλοφιλική σεξουαλικότητα ειδικότερα. Οπότε, χρειαζόμαστε εκπαιδεύσεις που θα έχουν βιωματικό χαρακτήρα και θα εστιάζουν στις εμπειρίες των ανθρώπων. Για τον λόγο αυτό, ζητήσαμε τη συνδρομή των ΛΟΑΤ οργανώσεων στο σχεδιασμό και την υλοποίηση του ενδοϋπηρεσιακού προγράμματος επιμόρφωσης, προκειμένου να μεταφέρουν στους/στις εργαζόμενους/ες μας τα βιώματα των μελών της ΛΟΑΤ κοινότητας. Το ΕΚΚΑ είναι μια προσβάσιμη υπηρεσία για ΛΟΑΤ. Έχουμε δεχτεί αιτήματα από άτομα της ΛΟΑΤ κοινότητας και έχουμε ανταποκριθεί – θεωρώ – με επάρκεια. Όμως, όπως προείπα, είναι η πρώτη φορά που το ίδιο το ΕΚΚΑ προσεγγίζει την ΛΟΑΤ κοινότητα, που τείνει χέρι συνεργασίας. Αυτό απεικονίζει και η αφίσα που σχεδιάσαμε για τον μήνα Υπερηφάνειας. Ένα απλωμένο χέρι, πάνω στο οποίο εμφανίζεται το φάσμα του ηλιακού φωτός ως ένα πολύχρωμο τόξο, συνοδευόμενο από το μήνυμα «Δίνουμε την υπόσχεση. Προχωράμε μαζί!». Και αυτό επιδιώκουμε… να προχωρήσουμε μαζί με όλες τις ευάλωτες ομάδες πληθυσμού στον αγώνα για την εξασφάλιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, χωρίς αποκλεισμούς.
Έχει υπάρξει κάποια συγκεκριμένη πρωτοβουλία από πλευράς ΕΚΚΑ σε σχέση με τη ΛΟΑΤ+ νεολαία; Αν όχι, ποιος θα λέγατε ότι είναι ο λόγος;
Σύμφωνα με τον οργανισμό του, σκοπός του ΕΚΚΑ είναι η παροχή υπηρεσιών σε άτομα, οικογένειες και κοινωνικές ομάδες που χρήζουν άμεσα έκτακτης κοινωνικής βοήθειας, όταν αντιμετωπίζουν προβλήματα ενδοοικογενειακής βίας, παραμέλησης, εγκατάλειψης, φυγής από το σπίτι, κακοποίησης, έντονης συναισθηματικής φόρτισης, αδυναμίας κάλυψης των βασικών αναγκών διαβίωσής τους, κ.ά. Είναι ερευνητικά τεκμηριωμένο ότι ένας/μία έφηβος/η ή νέος/α που ανήκει στη ΛΟΑΤ κοινότητα χαρακτηρίζεται από αυξημένη κοινωνική ευαλωτότητα και υπάρχουν πολλές πιθανότητες να αντιμετωπίζει μια από τις προαναφερθείσες καταστάσεις. Σύμφωνα με ερευνητικά στοιχεία, οι νέοι/νέες ΛΟΑΤ διατρέχουν σχεδόν 13 με 14 φορές περισσότερο κίνδυνο να αποπειραθούν να αυτοκτονήσουν σε σύγκριση με τους/τις ετεροφυλόφιλους/ες συνομήλικους/ες τους. Απογοητευτικά είναι τα στοιχεία που αφορούν και τη σχολική ένταξη των ΛΟΑΤ νέων, με την πλειοψηφία τους να αναφέρει, σε σχετικές έρευνες, εμπειρίες παρενόχλησης και βίας, λεκτικής και σωματικής.
Δυστυχώς, το ΕΚΚΑ, όπως και κάθε δημόσιος οργανισμός στην Ελλάδα, δεν είχε περιλάβει τα μέλη της ΛΟΑΤ κοινότητας στις δράσεις του, για διάφορους λόγους. Όμως, τα πράγματα αλλάζουν – αργά μεν, αλλά αλλάζουν – και το ΕΚΚΑ καλείται να ανταποκριθεί με αποτελεσματικότητα σε μια κοινωνική πραγματικότητα που χαρακτηρίζεται από πολυμορφία. Οι νέοι, ανεξαρτήτως φύλου, ταυτότητας ή χαρακτηριστικών φύλου, σεξουαλικού προσανατολισμού, κοινωνικής και εθνικής/εθνοτικής καταγωγής, κτλ., αποτελούν προτεραιότητά μας. Για τον λόγο αυτό, συναντηθήκαμε με μέλη της οργάνωσης «Colour Youth», προκειμένου να καταγράψουμε τις ανάγκες τους και να σχεδιάσουμε αποτελεσματικές δράσεις για την ενδυνάμωσή τους. Όπως τους είπα στη συνάντησή μας, «Αργήσαμε, αλλά τελικά συναντιόμαστε!». Σε όλες τις συναντήσεις που είχα με τους/τις εκπροσώπους των ΛΟΑΤ οργανώσεων ένιωθα την ανάγκη να ζητήσω ειλικρινή συγγνώμη από τη θεσμική μου θέση, για τον αποκλεισμό των ΛΟΑΤ από τις κοινωνικές πολιτικές, αλλά και για τις τραυματικές εμπειρίες που κάποιοι/ες από αυτούς/ές – ιδίως τα τρανς άτομα – ενδεχομένως βίωσαν μέσα από την επαφή τους με τις δημόσιες υπηρεσίες.
Ποιες θα λέγαμε πως είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που καλείται αυτή τη στιγμή να διαχειριστεί το ΕΚΚΑ, ειδικά μετά από μια περίοδο καραντίνας και με το προσφυγικό ζήτημα να χρήζει επείγουσας διαχείρισης;
Ανέλαβα καθήκοντα Προέδρου στο ΕΚΚΑ σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη στιγμή για τη διαχείριση του θέματος της επαγγελματικής επιτροπείας των ασυνόδευτων ανηλίκων. Την ημέρα που υπογραφόταν το ΦΕΚ διορισμού μου (31.12.2019) έληγε η τριμερής συνεργασία, που αφορούσε την εκπροσώπηση των ασυνόδευτων ανηλίκων, μεταξύ του Υπουργείου Εργασίας & Κοινωνικών Υποθέσεων, της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και της ΜΚΟ «ΜΕΤΑδραση». Ως ημερομηνία έναρξης της υλοποίησης του θεσμού της επαγγελματικής επιτροπείας προβλεπόταν η 1η Σεπτεμβρίου 2019. Μια σειρά από ολιγωρίες, καθυστερήσεις και αστοχίες – μεταξύ άλλων – οδήγησαν στο να μείνουν τα παιδιά χωρίς εκπροσώπηση/επιτροπεία μέχρι σήμερα. Η αποτελεσματική υλοποίηση του θεσμού της επαγγελματικής επιτροπείας, όπως περιγράφεται στον Ν. 4554/2018, απαιτεί ευελιξία που δεν διαθέτουν οι δημόσιοι οργανισμοί στην Ελλάδα. Διοικητικές αγκυλώσεις, δυσλειτουργίες του δημόσιου τομέα και πολυσύνθετες γραφειοκρατικές διαδικασίες αποτελούν τροχοπέδη στην εφαρμογή του νόμου. Η περίπτωση της επαγγελματικής επιτροπείας των ασυνόδευτων ανηλίκων αποτελεί απτό παράδειγμα για την επείγουσα ανάγκη ανασυγκρότησης και εκσυγχρονισμού της Δημόσιας Διοίκησης στη χώρα μας.
Πριν λίγες μέρες διαβάσαμε σχετικά με την παραίτησή σας από το αξίωμα του Προέδρου. Θα θέλατε να κάνετε κάποιο σχόλιο γι’ αυτό;
Είχα την τιμή να με εμπιστευτούν σε θέσεις ευθύνης και οι δυο τελευταίες κυβερνήσεις. Δεν υπήρξα παιδί κανενός κομματικού σωλήνα. Δέχτηκα να αναλάβω την ηγεσία δύο μεγάλων οργανισμών ως τεχνοκράτης, με εγγενή ανάγκη για προσφορά στον πάσχοντα συνάνθρωπο, στον ευάλωτο συμπολίτη. Υπηρέτησα τα αξιώματα που μου δόθηκαν με υπευθυνότητα και απόλυτη επίγνωση και συνείδηση των υποχρεώσεων μου. Είμαι ευγνώμων που είχα την ευκαιρία να ασκήσω διοίκηση στους ευαίσθητους χώρους της υγείας και της κοινωνικής πρόνοιας και να προσφέρω στην πατρίδα μου. Σκοπός μου ήταν πάντα να κερδίζω τον σεβασμό και την εκτίμηση τόσο των συνεργατών/τριών μου όσο και των ανθρώπων που λαμβάνουν υπηρεσίες από τους οργανισμούς στους οποίους προΐσταμαι και νομίζω ότι τα κατάφερα ως προς αυτό. Θέλω να με θυμούνται ως άνθρωπο ακέραιο, έντιμο και δίκαιο. Τίποτα σημαντικότερο από την αξιοπρέπεια. Φεύγω από το ΕΚΚΑ όπως πήγα, με το κεφάλι ψηλά.
Τι άλλο θα θέλατε να προσθέσετε;
Ελπίζω ο επόμενος ή η επόμενη Πρόεδρος του ΕΚΚΑ να υλοποιήσει το όραμά μου για τη δημιουργία ενός Rainbow Hub, στα πρότυπα των Rainbow Houses της Ευρώπης. Το ΕΚΚΑ έχει στην κατοχή του σημαντική ακίνητη περιουσία, την οποία διαθέτει προς όφελος των ευάλωτων ομάδων πληθυσμού. Η αξιοποίηση μάλιστα της περιουσίας του αποτελεί έναν από τους σκοπούς του, όπως αυτοί περιγράφονται στον οργανισμό. Ένα από τα κτήρια ιδιοκτησίας του ΕΚΚΑ, το οποίο πληροί όλες τις προϋποθέσεις για να λειτουργήσει ως Rainbow Hub, βρίσκεται στον Πειραιά. Το εν λόγω κτήριο διαθέτει πολλά γραφεία, αίθουσα συνεδριάσεων, χώρους πολλαπλών δραστηριοτήτων, σταθμό εργασίας για ΑμεΑ, ακόμα και χώρο για επείγουσα φιλοξενία. Θα μπορούσε να παραχωρηθεί από το ΕΚΚΑ, με μορφή χρησιδανείου, ένα γραφείο σε κάθε ΛΟΑΤ οργάνωση, ενώ τη γενική οργάνωση και τον συντονισμό να έχει το ΕΚΚΑ. Κάθε ΛΟΑΤ άτομο θα έχει τη δυνατότητα να επισκεφτεί το Rainbow Hub και να λάβει τη στήριξη και τη βοήθεια που χρειάζεται, ανάλογα με τα ατομικά χαρακτηριστικά και τις ανάγκες του, από εξειδικευμένες οργανώσεις. Το Rainbow Hub θα αποτελεί σημείο αναφοράς για την ελληνική ΛΟΑΤ κοινότητα και πρότυπο συνεργασίας μεταξύ του κράτους και των ΛΟΑΤ οργανώσεων, όχι μόνο σε εθνικό, αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε λίγες μέρες πριν από την αποχώρησή του από το αξίωμα του Προέδρου του ΕΚΚΑ.
κεντρική εικόνα: Γιώργος Κρίκος
