Χριστίνα ΜαργιώτηΑυτή τη βδομάδα εξετάζουμε το queer ειδύλλιο της Nelly Mousset – Vos και της Nadine Hwang, ενός ζευγαριού ιστορικής σημασίας για τη φεμινιστική και λεσβιακή κουλτούρα.
Το χιόνι έπεφτε αθόρυβα το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων του 1944, στο Ravensbrück, το στρατόπεδο συγκέντρωσης των Ναζί για γυναίκες. Η Nelly Mousset-Vos, τραγουδίστρια όπερας από το Βέλγιο, είχε ήδη αρχίσει να εξοικειώνεται με τη φρίκη του πολέμου. Ωστόσο, εκείνη τη νύχτα, μέσα στο παγερό και σκληρό κλίμα του στρατοπέδου η Nelly θα δει για πρώτη φορά τη Nadine Hwang, μια αντιστασιακή αγωνίστρια, που είχε χαρακτηριστεί από τον Τύπο της εποχής «η κινέζα Ιωάννα της Λωρένης» και διετέλεσε μέλος της πολεμικής αεροπορείας, φεμινίστρια και μέλος της ευρωπαϊκής καλλιτεχνικής ελίτ.
Έρωτας σε στρατόπεδο συγκέντρωσης
Η Nadine, με τα μακριά, μαύρα μαλλιά της και τα γεμάτα μυστήριο μάτια, εμφανίστηκε σαν αερικό, φέρνοντας μαζί της μια παράξενη γαλήνη και μια σιγουριά, όπως αφηγείται η Nelly στο ημερολόγιό της. Ένας άγνωστος δεσμός φάνηκε να σχηματίζεται αμέσως μεταξύ τους. Η Nadine, της ζήτησε να τραγουδήσει το “Madame Butterfly”. Η φωνή της Nelly, σπασμένη από την κόπωση και την απελπισία του εγκλεισμού, αντήχησε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης σαν κραυγή ελπίδας. Ήταν μια στιγμή που έδωσε σε καθεμία από τις δύο γυναίκες το θάρρος να συνεχίσουν να αγωνίζονται για επιβίωση.
Στο Ravensbrück, οι δυο τους αντάλλαξαν βλέμματα, ψιθύρους και στιγμές που θα μπορούσαν εύκολα να περάσουν απαρατήρητες από τους υπόλοιπους κρατουμένους. Ήταν μικρές, κρυφές χειρονομίες αγάπης, σαν να δημιουργούσαν ένα καταφύγιο στην καρδιά της φρίκης. Όμως, τίποτα δεν ήταν βέβαιο σε εκείνα τα στρατόπεδα.
Ο αποχωρισμός και το αντάμωμα
Στα τέλη του 1944, η Nelly μεταφέρθηκε στο Mauthausen, στην Αυστρία. Ο αποχωρισμός τους ήταν αναπόφευκτος, και η Nelly δεν ήξερε αν θα ξαναέβλεπε τη Nadine. Στις νύχτες που ακολούθησαν, η Nelly έγραφε. Κάθε λέξη στο ημερολόγιό της ήταν αφιερωμένη στη Nadine. Ήξερε πως οι πιθανότητες να επιζήσουν ήταν μικρές. Το Mauthausen, με τις φρικτές του συνθήκες, άφηνε λίγους ζωντανούς πίσω.
Ο πόλεμος τελείωσε τον Μάιο του 1945. Και, παρά την αβεβαιότητα και τον τρόμο, οι δύο γυναίκες ξαναβρέθηκαν στις Βρυξέλλες. Ήταν η στιγμή της επανένωσης τους, που φάνηκε σχεδόν θαυματουργή. Η Nelly είχε ήδη μια οικογένεια από τον προηγούμενο γάμο της – δυο κόρες – αλλά αυτό δεν άλλαξε τίποτα. Η αγάπη της για τη Nadine είχε ριζώσει βαθιά μέσα της. Στα τέλη της δεκαετίας του 1940, μετακόμισαν στη Βενεζουέλα, όπου έζησαν σιωπηλά, κρατώντας την ταυτότητα της σχέσης τους μυστική από τον κόσμο. Εμφανίζονταν ως «ξαδέρφες», όπως όριζαν οι συμβάσεις της εποχής, ενώ μόνο σε οικείους κύκλους μοιράζονταν την αλήθεια.
Μια ιστορική σχέση
Στη δεκαετία του 1950, η Nadine άρχισε να αρρωσταίνει, και οι δύο γυναίκες αποφάσισαν να επιστρέψουν στο Παρίσι. Ζούσαν με σεμνότητα και σιωπή, μακριά από τα βλέμματα της κοινωνίας. Κανείς δεν μιλούσε ανοιχτά για τη σχέση τους. Οι κόρες της Nelly γνώριζαν ή, τουλάχιστον, υποψιάζονταν, αλλά η εποχή ήταν σκληρή για τέτοιες αλήθειες. Η αγάπη τους όμως δεν χρειαζόταν επεξηγήσεις. Εκφραζόταν μέσα από κάθε μικρή κίνηση, κάθε ματιά, κάθε ανάσα που μοιράζονταν.
Η Nadine πέθανε πρώτη, στις αρχές της δεκαετίας του 1970, αφήνοντας τη Nelly πίσω της, μόνη με τις αναμνήσεις τους. Το 1976, όταν και η Nelly έφυγε από τη ζωή, οι ιστορίες τους παρέμειναν θαμμένες στη σιωπή. Όμως, τα σημάδια τους έμειναν. Μια πέτρα «Stolperstein» τοποθετήθηκε μπροστά από το σπίτι όπου έζησαν στις Βρυξέλλες, και μια άλλη στη Μαδρίτη για να τιμήσει τη Nadine. Αυτές οι πέτρες είναι μια διαρκής υπενθύμιση – όχι μόνο της καταπίεσης που υπέφεραν, αλλά και της δύναμης μιας αγάπης που επιβίωσε, παρά τις αμείλικτες συνθήκες.
Όταν οι περαστικοί περπατούν στους δρόμους και σκοντάφτουν πάνω στις πέτρες αυτές, θυμούνται μια αγάπη που άνθισε στις πιο σκοτεινές γωνιές της ιστορίας. Μια αγάπη που επιβίωσε όχι μόνο του πολέμου, αλλά και της σιωπής που επιβλήθηκε στις γυναίκες εκείνης της εποχής. Ένας έρωτας αθόρυβος, αλλά πανίσχυρος.
