Χριστίνα ΜαργιώτηΤο σημερινό μας queer ζευγάρι θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε ένα από τα πιο ανατρεπτικά queer δίδυμα στην ιστορία της σύγχρονης τέχνης. Η Γκέρντα Γκότλιμπ και η Λίλι Έλμπε υπήρξαν πρωτοπόρες καλλιτέχνιδες που αμφισβήτησαν μέσα απ’ την τέχνη και την καθημερινή τους πρακτική τα όρια του φύλου και της σεξουαλικής ταυτότητας.
Η Λίλι Έλμπε, ήταν Δανή ζωγράφος, τρανς γυναίκα και μία από τις πρώτες καταγεγραμμένες λήπτριες χειρουργικής επέμβασης επιβεβαίωσης φύλου (gender-affirming surgery). Γεννήθηκε το 1882, στο Vejle της Δανίας. Ήταν παιδί της Άνε Μαρί Τόμσεν και του εμπόρου μπαχαρικών Μόγκενς Βίλχελμ Βέγκενε. Τα πρώιμα έργα της Λίλι Έλμπε αποτελούνται κυρίως από ευρυγώνια τοπία. Κατά τη διάρκεια αυτής της ιστορικής περιόδου, η ζωγραφική τοπίου θεωρούνταν ανδρική τέχνη. Στο πλαίσιο της αυτοβιογραφίας της, περιγράφει συγκεκριμένα τον εαυτό της ως «γέφυρα ανάμεσα στον άνδρα και τη γυναίκα». Το «Pont sur la Loire» είναι ένα τέλειο παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο χρησιμοποίησε αυτές τις γέφυρες ως μεταφορά για την προσωπική της μετάβαση. Στο κέντρο του πίνακα στέκεται η ακίνητη γέφυρα, σταθερή πάνω και ανάμεσα σε ταραγμένα νερά που μετατρέπονται από σκούρες αποχρώσεις του μπλε σε ηλιόλουστο τιρκουάζ.
Η Έλμπε γνώρισε την Γκέρντα Γκότλιμπ όταν ήταν φοιτήτριες στη Βασιλική Ακαδημία Καλών Τεχνών της Δανίας στην Κοπεγχάγη και παντρεύτηκαν το 1904, όταν η Γκότλιμπ ήταν 19 ετών και η Έλμπε 22. Η Γκέρντα προερχόταν από συντηρητική οικογένεια. Ο πατέρας της ήταν εφημέριος της Λουθηρανικής εκκλησίας.
Λόγω του συντηριτισμού της δανέζικης κοινωνίας το ζευγάρι δυσκολεύτηκε να γίνει αποδεκτό. Ταξίδεψαν σε όλη την Ιταλία και τη Γερμανία, προτού εγκατασταθούν στο Παρίσι το 1912, όπου η Έλμπε μπορούσε να ζήσει πιο ανοιχτά ως γυναίκα, παριστάνοντας την κουνιάδα της Γκότλιμπ. Η Έλμπε δεν άργησε να λάβει το βραβείο Neuhausens το 1907 και εξέθεσε στην Kunstnernes Efterårsudstilling (Φθινοπωρινή Έκθεση Καλλιτεχνών) στο Μουσείο Τέχνης Vejle στη Δανία, όπου παραμένει εκπροσωπούμενη, και στο Saloon d’Automne στο Παρίσι.
Η Γκέρτα, όπως και η σύζυγός της Λίλι, παρουσιάζει μια εκτεταμένη καλλιτεχνική εξέλιξη στα έργα της. Στα πρώιμα έργα της, ήταν σχετικά παραδοσιακή στη ζωγραφική των πορτραίτων της,
εστιάζοντας κυρίως στον ρεαλισμό. Παρόλα αυτά, αντιμετώπισε πολλούς περιορισμούς μέσα στην, τότε, εξαιρετικά συντηρητική καλλιτεχνική κοινότητα της Δανίας, λόγω του φύλου της και της προτίμησής της στα νέα καλλιτεχνικά ρεύματα.
Η θηλυκότητα των γυναικών στους πίνακές της κυμαινόταν από ντελικάτες και παραδοσιακά θηλυκές φορτωμένες με δαντέλες, μικροσκοπικές μέσες και φαρδιά φορέματα, μέχρι τις σύγχρονες
ανδρόγυνες «Garçonne» γυναίκες με κοντά μαλλιά και πιο χαλαρά σύγχρονα ρούχα. Οι απεικονίσεις των γυναικών της περιλάμβαναν ένα εύρος από συμβατικά και ουδέτερα ατομικά πορτρέτα μέχρι την τοποθέτηση των γυναικών μέσα στο νεωτερικό αστικό περιβάλλον. Η καλλιτέχνης δεν άργησε να μεταπηδήσει από τα διακριτικά υπαινικτικά πορτρέτα στις ανοιχτά ερωτικές απεικονίσεις, με μεμονωμένες γυναίκες αλλά και ζευγάρια που εμπλέκονται σε καθημερινές δραστηριότητες.
Το Les Femmes Fatales είναι μια απεικόνιση της πιο παραδοσιακής και διακριτικά υποβλητικής προσωπογραφίας της. Στον πίνακα απεικονίζονται τρεις γυναίκες με ανδρόγυνα κοντά μαλλιά, ελάχιστα κοσμήματα, εκτός από ένα απλό κολιέ, παραδοσιακά χλιδάτα φορέματα και μακιγιάζ.
Λόγω της μεγάλης δημοτικότητάς της κατά τη διάρκεια της ζωής της, η Γκέρντα ήταν σε θέση να συντηρεί οικονομικά τον εαυτό της με την τέχνη της. Κατά συνέπεια, διοχέτευσε τα έργα της σε μια μεγάλη ποικιλία καλλιτεχνικών πλαισίων, από γκαλερί τέχνης υψηλού κύρους μέχρι καρτ-ποστάλ και περιοδικά, ακόμη και εμπορικές διαφημίσεις για προϊόντα ομορφιάς και καλλυντικά.
Ένα από τα αγαπημένα μοντέλα της Γκέρντα ήταν η Λίλι. Στην αυτοβιογραφία της, μάλιστα, η Λίλι θυμάται ως μεταμορφωτική στιγμή κατά τη διάρκεια της μετάβασής της, τότε που η ηθοποιός
Άννα Λάρσεν δεν μπόρεσε να παρευρεθεί σε ένα ραντεβού για τη δημιουργία του πορτέτου Queen of Hearts. Η Άννα πρότεινε τη Λίλι ως αντικαταστάτρια για να αποφευχθούν οι καθυστερήσεις. Τόσο η Λίλι όσο και η Γκέρτα περιγράφουν πως η σταδιακή της απελευθέρωση προέκυψε μέσα από την επαναλαμβανόμενη καλλιτεχνική αναπαράσταση της θηλυκότητάς της. Το Queen of Hearts (Lili) παρουσιάζει την Έλμπε ως ένα μοντέλο με αυτοπεποίθηση, που κοιτάζει απευθείας τον παρατηρητή με βλέμμα διφορούμενα προκλητικό. Το πορτραίτο είναι πλούσιο σε λεπτομέρειες, αποτυπώνοντας τη χαριτωμένη στάση του σώματος, τα μοτίβα Art Deco και τις αποφασιστικές πινελιές, αντανακλώντας τη βαθιά φροντίδα της Γκέρντα τόσο για την τέχνη της, όσο και για τη σύντροφό της.
Ήδη από το 1912 και τη μετακόμιση τους στο Παρίσι, η Λίλι ξεκίνησε να πειραματίζεται με τα γυναικεία ρούχα. Στην αρχή γοητεύτηκε από τις καλτσοδέτες και τα ψηλοτάκουνα. Στη συνέχεια, υιοθέτησε ολοκληρωτικά αυτό που γίνεται κοινωνικά αντιληπτό ως γυναικεία αμφίεση. Από τη δεκαετία του 1920 ξεκίνησε να παρουσιάζεται με το όνομα Λίλι Έλμπε, ενώ το 1930 προχώρησε σε χειρουργικές επεμβάσεις επιβεβαίωσης φύλου και σε νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου. Επακόλουθη υπήρξε η ακύρωση του γάμου τους, καθώς πλέον η Λίλι νομικά θεωρούνταν γυναίκα και ο ομόφυλος γάμος δεν ήταν επιλογή.
Το 1930, η Λίλι πήγε στη Γερμανία για χειρουργική επέμβαση επιβεβαίωσης φύλου, η οποία ήταν άκρως πειραματική εκείνη την εποχή. Πραγματοποίησε μια σειρά από τέσσερις επεμβάσεις σε διάστημα δύο ετών. Πέθανε από τις επιπλοκές.
