Χριστίνα Μαργιώτη«Τρεις μέρες απ’ τον θάνατό του μήτε φαγητό γεύτηκε, ούτε επέδειξε οποιαδήποτε μορφή αυτοφροντίδας/σωματικής υγιεινής. Βυθίστηκε σε πένθιμη σιωπή. Διέταξε να ετοιμαστεί πυρά αξίας δέκα χιλιάδων ταλάντων. Παρήγγελλε εθνικό πένθος στη χώρα των βαρβάρων». Δεν πρόκειται για ακραία έκφραση συζυγικού πένθους, ούτε για την απώλεια ενός βασιλικού προσώπου. Είναι ο τρόπος με τον οποίο ο Αρριανός (Αλεξάνδρου Ανάβασις, 7.14.8 – 7.14.9) περιγράφει τον θρήνο του Μεγάλου Αλεξάνδρου για τον χαμό του Ηφαιστίωνα.
Ο ομοερωτισμός και η εκφορά του δεν αποτελεί σύγχρονο ζήτημα. Ιστορικές καταγραφές αποδεικνύουν πως εκφραζονταν ελεύθερα στην αρχαία Ελλάδα. Το queer ζευγάρι που θα εξετάσουμε σήμερα, επανήλθε στην επικαιρότητα μετά την πρεμιέρα της σειράς του Netflix, Alexander: The making of a God. Εκεί παρουσιάζεται ένα φιλί μεταξύ του Ηφαιστίωνα και του Αλέξανδρου. Η σειρά προκάλεσε πλείστες αντιδράσεις κυρίως από πλευράς του ακροδεξιού πολιτικού τόξου. Αποκορύφωμα αποτέλεσε η σχετική ανακοίνωση του κόμματος «Νίκη». Το κόμμα κάνει λόγο για προσπάθεια της «woke» κουλτούρας να «επιβάλει τις ιδιαιτερότητες των ΛΟΑΤΚΙ+». Μάλιστα ο πρόεδρος του κατέθεσε σχετική ερώτηση στην υπουργό Πολιτισμού. Η Λίνα Μενδώνη αναγνώρισε πως η αρχαιοελληνική «έννοια του έρωτα είναι ευρεία και πολυδιάστατη». Βρήκε όμως πως το ντοκιμαντέρ αντανακλά σε «κακής ποιότητας μυθοπλασία, ευτελούς περιεχομένου, που απέχει παρασάγγας από τα ιστορικά γεγονότα». Με την ευκαιρία, ας δούμε κάποια πράγματα για τη σχέση του Αλέξανδρου και του Ηφαιστίωνα.
Ο Αλέξανδρος μαθήτευσε δίπλα στον Αριστοτέλη. Στο πλάι του δασκάλου του γνώρισε τον Ηφαιστίωνα. Οι δύο νέοι μοιράζονταν το ίδιο όραμα: την συνένωση του ελληνικού και του μακεδονικού λαού, με κοινό στόχο την εκδίκηση εναντίον των Περσών. Λίγο πριν την στέψη του, στις 2 Αυγούστου 338πΧ, ο Αλέξανδρος συμμετείχε στη μάχη της Χαιρώνειας. Εκεί συνέβαλε στη συγγραφή του τέλους (ίσως) της σημαντικότερης πολεμικής μονάδας της αρχαίας Ελλάδας, του Ιερού Λόχου.
Tον Λόχο χαρακτήριζε η εξής διαφορά σε σχέση με τους υπόλοιπους: αποτελούνταν από 150 ομόφυλα ζευγάρια, που μάχονταν ως τέτοια, όπως αναφέρει ο Πλούταρχος στο «Βίοι Παράλληλοι: Πελοπίδας». (ἔνιοι δέ φασιν ἐξ ἐραστῶν καὶ ἐρωμένων γενέσθαι τὸ σύστημα τοῦτο). Στους ισχυρισμούς του συναινούν κείμενα του Πολύναιου, του Αθήναιου, του Ιερώνυμου Ρόδιου, του Μάξιμου της Τύρου και του Διώντος του Χρυσοστόμου, που μιλούν καθαρά για σεξουαλική σχέση μεταξύ στρατιωτών. «Είθε να έχει κακό χαμό όποιος πει ότι αυτοί οι άνδρες έκαναν κάτι κακό» φέρεται να είπε ο Φίλιππος Β’, πατέρας του Αλέξανδρου μπροστά στα πτώματα των στρατιωτών του Λόχου. Ενώ ο δάσκαλος του, Αριστοτέλης στο βιβλίο του Ηθικά Νικομάχια περιγράφει της ομοερωτικές σχέσεις μεταξύ στρατιωτών ως συνηθισμένο φαινόμενο.
Τα πιο πάνω έχουν την σημασία τους προκειμένου να καταλάβουμε το κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο της περιόδου. Επιστρέφοντας στη σχέση του Μεγάλου Αλεξάνδρου και του Ηφαιστίωνα, αξίζει να παρατηρήσουμε πως οι ιστορικές – αρχαιολογικές μελέτες του προηγούμενου αιώνα την παραγνώριζαν συστηματικά. Πριν την μάχη των Γαυγαμήλων δεν έχουμε καμία πληροφορία για τον βαθμό και το αξίωμα του Ηφαιστίωνα. Ξέρουμε μόνο πως συνόδευε τον Αλέξανδρο σε εκστρατείες, πως ήταν έξυπνος και πιστός. Ξέρουμε επίσης πως αντάλλασσαν συχνά δώρα μεταξύ τους. Μετά τη στέψη του Αλέξανδρου γίνεται επίσημα το δεξί του χέρι. Αφού ο Αλέξανδρος χρήζει τον Ηφαιστίωνα χιλίαρχο, ο Αρριανός στο έργο του, Αλεξάνδρου Ανάβασις (1.12.1 – 1.12.2) αναφέρεται σε μια επίσκεψή τους στην Τροία. Τότε ο Αλέξανδρος κατέθεσε στεφάνι στον τάφο του Αχιλλέα, ενώ ο Ηφαιστίωνας τίμησε ομοίως τον τάφο του Πάτροκλου. Αυτή ήταν μια άκρως συμβολική κίνηση. Οι σεξουαλικές σχέσεις μεταξύ του Αχιλλέα και του Πάτροκλου ήταν ευρέως γνωστές.
Η σχέση του Αλέξανδρου με τον Ηφαιστίωνα κυλούσε ομαλά, μέχρι την εμφάνιση του Βαγώα. Ο Δικαίαρχος στο “Περί της εν Ιλίω Θυσίας”, τον περιγράφει ως έναν «εξαιρετικά ωραίο ευνούχο», ο οποίος αφού κερδίζει έναν αγώνα χορού στην έρημο της Γεδρωσίας κάθεται στολισμένος δίπλα στον Αλέξανδρο. «Και των θεατών επιφωνησάντων μετά κρότου, ουκ απειθήσας πάλιν ανακλάσας εφίλησεν», αναφέρει ο φιλόσοφος περιγράφοντας το φιλί ανάμεσα στους δύο άντρες.
Ο Peter Green στο βιβλίο του «Αλέξανδρος ο Μακεδόνας, ο μέγας στρατηλάτης» περιγράφει ως δεύτερο σημαντικότερο «αντίπαλο» του Ηφαιστίωνα, τη μητέρα του Αλέξανδρου, Ολυμπιάδα. Περιγράφοντας την αντίδρασή του Ηφαιστίωνα σε μια επιστολή της Ολυμπιάδας, όπου τον κακολογούσε, αναφέρει πως της απάντησε χρησιμοποιώντας τον βασιλικό πληθυντικό, κάτι που συνήθως συνηθίζαν να κάνουν οι βασίλισσες. Ακόμα ένα ενδεικτικό περιστατικό: Όταν κάποιος αυλικός είπε στον Αλέξανδρο πως ο Κρατερός τον αγαπά περισσότερο από τον Ηφαιστίωνα, εκείνος απάντησε: «Ο Κρατερός αγαπά τον βασιλιά, ο Ηφαιστίωνας με αγαπά για μένα».
Μεγαλύτερο ενδιαφέρον όμως έχει η τοποθέτηση του καθηγητή Robin Lane Fox, o οποίος είναι γνωστός για τα βιβλία του: The Search for Alexander και Alexander the Great: A Biography. Διετέλεσε μάλιστα σύμβουλος παραγωγής στα γυρίσματα της ταινίας του Oliver Stone, Alexander. Ερωτόμενος από τον συντάκτη του περιοδικού ARCHAEOLOGY, Mark Rose, ανέφερε πως ο Αλέξανδρος δεν είχε μονόδρομο σεξουαλικό προσανατολισμό και πως σωστά υπέθεσαν οι συντελεστές της ταινίας διαβάζοντας τα αρχαία κείμενα, ο Αλέξανδρος και ο Ηφαιστίωνας είχαν σεξουαλικές σχέσεις. Συγκεκριμένα είπε: «ο Ηφαιστίωνας ανέλαβε τον ρόλο του νέου Πάτροκλου, και ο Αλέξανδρος του νέου Αχιλλέα. Η ταινία στοχεύει να δείξει έναν ευρύτερο έρωτα, από την παιδική ηλικία, μεταξύ των δύο, και το βρίσκω πολύ συγκινητικό. Σωστά, δείχνει επίσης ένα σεξουαλικό στοιχείο, αυτή τη φορά καθαρά σωματικής επιθυμίας, μεταξύ του Αλέξανδρου και του ευνούχου Βαγώα -και πάλι, όπως υποστηρίζουν τα άμεσα και έμμεσα βιβλιογραφικά στοιχεία».
Το φθηνόπωρο του 324 πΧ, οι δύο φίλοι παντρεύτηκαν δύο αδερφές, ώστε να μπορούν τα παιδιά τους να θεωρούνται εξ αίματος όπως επιθυμούσε ο Αλέξανδρος. Μετά τους γάμους τους πήγαν στα Εκβάτανα, όπου τελέστηκαν τα Διονύσια. Την έβδομη μέρα της γιορτής ο Ηφαιστίωνας αρρωσταίνει από υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και πεθαίνει λίγο αργότερα.
