Αγόρι! Κορίτσι!
Με το που γεννιέσαι, ανάλογα με το τι έχεις ανάμεσα στα πόδια σου, γονείς, γιατροί και λοιπές θα αναφωνήσουν ένα από τα δύο και έτσι καλείσαι για το υπόλοιπο της ζωής σου να φέρεσαι, να ντύνεσαι, να σκέφτεσαι, να ζεις, να βλέπεις τον εαυτό σου και τον κόσμο ως ένα από τα δύο αυτά φύλα. Και ο,τι αυτό συνεπάγεται. Λες και έρχεσαι με οδηγίες χρήσης που συνιστούν μάλιστα και απαράβατους κανόνες.
Επόμενη κίνηση, αφού η ετυμηγορία με τις 2 μόνο πιθανές απαντήσεις έχει βγει, θα σου φορέσουν αντίστοιχα το ροζ ή το μπλε ρουχαλάκι και τελειώσαμε με το θέμα φύλο γιατί έχουμε και δουλειές. Αυτό έχεις με αυτό θα πορευθείς, σου λέει. Τι γίνεται όμως όταν νιώθεις ότι το ρούχο δεν σου κάνει; Ή ότι και να σου κάνει, νιώθεις ότι το να πρέπει αναγκαστικά να φορέσεις μόνο το ένα ή το άλλο, το μπλε ή το ροζ, και να μείνεις με αυτό για πάντα σε περιορίζει; Δεν υπάρχουν άλλα χρώματα; Δεν γίνονται συνδυασμοί; Γιατί πρέπει να είναι τόσο περιοριστικές;
Επιχειρώντας να δώσω κάποιες απαντήσεις μέσα από την προσωπική μου εμπειρία και βίωμα, θα πάρω τα πράγματα από την αρχή, χαρτογραφώντας την δική μου διαδρομή προς το queer:
Πήρε πολύ χρόνο, προσπάθεια, ψάξιμο, να απαντήσω στα ερωτήματα αυτά και να καταλάβω τι συμβαίνει όταν ο αυτοπροσδιορισμός σου, ο τρόπος που βιώνεις την σεξουαλικότητα και το φύλο σου δεν χωράει στα κουτάκια “άντρας – γυναίκα”. Όταν είναι…πως να το πω…το gender (κοινωνικό φύλο) σου ρευστό. Όταν είσαι αυτό που λέμε (gender)queer.
Από πολύ μικρή ηλικία είχα καταλάβει πως κάτι έτρεχε με μένα, ότι δεν ένιωθα να έχω κανένα κοινό σημείο επαφής με τα άλλα αγόρια της ηλικίας μου, ότι ήμουν και ένιωθα κάτι το διαφορετικό. Έκανα παρέα σχεδόν αποκλειστικά με κορίτσια, έπαιζα με τα παιχνίδια που θεωρούνται “κοριτσίστικα”, μισούσα το ποδόσφαιρο, τα στρατιωτάκια, κάθε παιχνίδι και συμπεριφορά που συνήθιζαν τα αγόρια και που θα με έκανε “άντρα”. Μου άρεσαν οι “κοριτσίστικες” ταινίες, τα γυναικεία περιοδικά, ταυτιζόμουν περισσότερο με γυναίκες, είτε πραγματικά είτε φανταστικά πρόσωπα και χαρακτήρες, πολύ λιγότερο με άντρες και γενικά όπου ροζ, εγώ μέσα. Επίσης από σχετικά μικρή ηλικία είχα αρχίσει να καταλαβαίνω ότι αυτή την έλξη που λέγανε ότι νιώθουν τα αγόρια για τα κορίτσια και τούμπαλιν, εγώ την ένιωθα για αγόρια. Δηλαδή ένα αγόρι, που φέρεται αρκετά σαν κορίτσι, και του αρέσουν τα άλλα αγόρια. Δηλαδή κορίτσι; Με φώναζαν και έτσι. “Γυναικούλα” οι συμμαθητές. ‘Ή “Σαν κορίτσι” οι πιο ευγενικές γειτόνισσες, γείτονες και συγγενείς. Ή περπατούσα στο δρόμο με τις φίλες μου και μας χαιρετούσαν ομαδικώς με ένα “Γεια σας κορίτσια”. Δεν με ενόχλησε ποτέ. Με ενοχλούσε το ότι το έλεγαν ως κάτι κακό, ως μειωτικό αλλά όχι η προσφώνηση από μόνη της.
Μεγαλώνοντας και ανακαλύπτοντας την σεξουαλικότητα μου, μαθαίνοντας επιτέλους ότι υπάρχουν και αλλού αγόρια που τους αρέσουν άλλα αγόρια και που αυτά τα αγόρια τα λένε γκέι (ή σύκα, λούγκρες, ανώμαλους για όσους δεν τα συμπαθούν) άρχισα να καταλαβαίνω πως αυτό είναι που με έκανε να νιώθω και να φέρομαι τόσο διαφορετικά. Τουλάχιστον όμως, είχα μάθει πλέον πως δεν ήμουν ο μοναδικός άνθρωπος στον πλανήτη που ένιωθε έτσι. Άρα ουφ, εντάξει, το λύσαμε το γιατί τόση διαφορετικότητα. Αμ δε!
Αρχίζοντας να ψάχνω, να μαθαίνω για το τι σημαίνει να είσαι γκέι και να γνωρίζω και άλλους, κυρίως μέσω του ιντερνετ αρχικά καθότι μεγάλωνα σε επαρχιακή πόλη αλλά και περισσότερους από κοντά αργότερα, άρχισα και να καταλαβαίνω πως ούτε όλοι οι γκέι είναι έτσι, σαν κι εμένα, σε ο,τι αφορά την έκφραση του φύλου τους και το πως νιώθουν σχετικά με αυτό. Σε κάποιους αρέσει και το ποδόσφαιρο, φέρονται ακριβώς όπως τα άλλα αγόρια και άντρες, βλέπανε ταινίες του Σβαρτσενέγκερ χωρίς να κάνουνε fast forward τις σκηνές που δεν ήταν ημίγυμνος, πολλοί να δηλώνουν μετά μανίας ότι είναι άντρες 100%, άλλο τόσο “αρρενωποί” και άλλοι που είχαν και “θηλυκά” χαρακτηριστικά ή συμπεριφορές αλλά και πάλι δήλωναν πως είναι σε αρμονία με το αντρικό τους φύλο και δεν το έχουν θέσει ποτέ υπό αμφισβήτηση. Δεν είναι άλλωστε και απαραίτητο εφόσον είσαι εντάξει με αυτό. Και έτσι ένα “μα καλά, μόνο εγώ νιώθω έτσι;” άρχισε πάλι να πλανάται πάνω απ’ το κεφάλι μου. Και τώρα εγώ που στέκομαι πάλι; Πάνω που είχα πάει να βγάλω μία κάποια άκρη, φτου κι απ’ την αρχή.
Άλλο λοιπόν η σεξουλικότητα, η σεξουαλική ταυτότητα και άλλο η ταυτότητα και η έκφραση φύλου. Η σεξουαλική ταυτότητα αφορά το τι σε έλκει ερωτικά ενώ η ταυτότητα και η έκφραση φύλου αφορά το πως βιώνεις και εκφράζεις το φύλο σου.
Βρε μήπως είμαι τρανς; Ήταν το επόμενο ερώτημα. Εφόσον δεν είμαι σαν τα άλλα αγόρια, ούτε τα στρέιτ ούτε τα γκέι, τι μένει; Μόνο αυτό είχα μάθει μέχρι ένα σημείο ως άλλη επιλογή και άρα άρχισα να αναρωτιέμαι και να το ψάχνω. Υπήρξε περίοδος που το αναρωτιόμουν έντονα, αλλά κατέληξα στο ότι δεν ήταν αυτό που ένιωθα, αυτό που ήθελα. Πάνω πάλι που νόμιζα ότι ίσως και να το είχα βρει…μπέρδεμα πάλι. Ούτε αυτό είμαι. Δεν θέλω, δεν νιώθω την ανάγκη να αλλάξω το σώμα μου, το όνομα μου, να ντύνομαι και να έχω συμπεριφορές και χαρακτηριστικά ούτε αποκλειστικά “γυναικεία” αλλά ούτε και “αντρικά”. Ούτε μου κάνει κάποια διαφορά το αν θα χρησιμοποιηθούν (από εμένα η άλλους και άλλες) αρσενικές ή θηλυκές προσφωνήσεις όταν αναφέρονται στο πρόσωπο μου, κάτι που για παράδειγμα δεν ισχύει για τα τρανς άτομα που αυτοπροσδιορίζονται ως το ένα ή το άλλο φύλο και πρέπει και αυτό να είναι απόλυτα σεβαστό. Απλά εμένα δεν μου αρκεί, δεν νιώθω ότι περιγράφει τον τρόπο που βιώνω το φύλο μου κανένα από τα δύο σε αποκλειστικότητα. Θέλω να “παίζω” και με τα δύο ή με κανένα ή με κάτι καινούριο που προκύπτει από τον συνδυασμό. Και τι είναι τώρα τούτο; Πάλι αναζητήσεις, πάλι ερωτήματα, πάλι να τσεκάρω μήπως έχω καμιά ουρά ή κέρατα και τελικά είμαι εξωγήινος.
Μέχρι που τελικά, μετά από όλα αυτά, ανακάλυψα ότι ναι, δεν υπάρχει μόνο το ροζ και το μπλε. Ότι δεν είναι ανάγκη να είσαι αποκλειστικά το ένα ή το άλλο. Ότι το φύλο μας και οι τρόποι για να το εκφράσουμε μπορεί να είναι όσα και τα χρώματα του ουράνιου τόξου, κι ακόμα παραπάνω. Ότι υπάρχει και αυτό το περίεργο πράγμα που το λέμε queer. Υπάρχουν ρευστά φύλα, υπάρχει κάτι παραπάνω από το δίπολο άντρας – γυναίκα. Υπάρχουν άλλοι και άλλες που θέτουν τα φύλα και τους ρόλους τους υπό αμφισβήτηση.
Για πολύ κόσμο είναι δύσκολο να το κατανοήσει ή δεν θέλει καν να καταβάλλει την προσπάθεια. Σε πολλές περιπτώσεις, όπως και στη δική μου, μπορεί το ότι είμαστε queer να είναι κάτι που δεν εκφράζουμε ακριβώς ή να μην το εξωτερικεύουμε παντού και πάντα γιατί δεν έχουμε κάθε φορά την διάθεση να καθόμαστε να εξηγούμε και να αναλύουμε. Επίσης δεν ζούμε και σε καμία κοινωνία που τα πάει καλά με την διαφορετικότητα.
Μπορεί λοιπόν η εμφάνιση μου να μην μοιάζει πάντοτε τόσο “queer” γιατί συχνά δεν νιώθω την ασφάλεια να εκφραστώ ελεύθερα ή να κυκλοφορήσω έτσι όπως θα ήθελα στο δρόμο και αλλού. Συχνά είναι δύσκολο. Αν και δεν είναι η εμφάνιση που παίζει τον πρωταρχικό ρόλο. Ούτε με τι παιχνίδια έπαιζες ως παιδί, τι μουσική ακούς, τι διαβάζεις, ποιους ή ποιες κάνεις παρέα και γενικά το να έχεις χαρακτηριστικά και συμπεριφορές που δεν αντιστοιχούν σε αυτά που στερεοτυπικά αντιστοιχούν στον άντρα ή την γυναίκα που από μόνα τους καθορίζουν την σεξουαλική ταυτότητα ή την ταυτότητα του φύλου σου. Αν και όσο αφορά τη μουσική, τα πρότυπα, τα είδωλα, τις Ντίβες μας, το τι ακούμε και διαβάζουμε είναι στοιχεία που μπορούν να διαμορφώσουν σε ένα βαθμό, να αποτελέσουν κομμάτι της queer ταυτότητας. Πάντα άλλωστε αποτελούσαν μέρος και μέσο έκφρασης της queer κουλτούρας. Πρωταρχικά όμως είναι το πως νιώθεις, το πως τα αισθάνεσαι και τα βιώνεις εσύ και το πως σου βγαίνει να τα εκφράσεις.
Δεν θα έπρεπε να είναι τόσο δύσκολο να καταλάβουμε ότι ο τρόπος που αντιλαμβάνεται, βιώνει και εκφράζει ο καθένας και η καθεμία το φύλο της μπορεί να είναι διαφορετικός από αυτό που η κοινωνία επιβάλλει, από αυτό με το οποίο σε προσδιόρισαν με μοναδικό κριτήριο το τι έχεις ανάμεσα στα πόδια σου. Ο αυτοπροσδιορισμός μας – όποιος και αν είναι αυτός – το πως διαχειριζόμαστε τα σώματα μας, το πως θέλουμε να ντυνόμαστε και να εκφραζόμαστε, είναι απόλυτα δικαίωμα μας. Και δεν θα έπρεπε να είναι κάτι που μας βάζει σε κίνδυνο. Ούτε λόγος να δεχόμαστε διακρίσεις ή κάτι για το οποίο θα πρέπει να κλινόμαστε να απολογηθούμε επειδή μπορεί να ξεφεύγει από τις νόρμες και τα έμφυλα στερεότυπα ή να “διαταράσσει” τα χρηστά ήθη.
Και τι είναι τελικά να είσαι queer; Για μένα, όπως το βλέπω και καταλαβαίνω, το queer δεν είναι ακόμη μια ταμπέλα ή νόρμα. Είναι η αμφισβήτηση τους. Είναι η επανάσταση απέναντι σε αυτά που θέλουν να μας πλασάρουν ως κανονικότητες, ως φύση. Είναι μια πολιτική στάση. Μια αναρχία, μια επανάσταση απέναντι στα προκαθορισμένα φύλα και το πως αυτά θα πρέπει να είναι. Είναι το να μην ζεις σε κουτάκια, να μην εγκλωβίζεσαι αποκλειστικά στο ροζ, το μπλε ή στους ρόλους που υποτίθεται πως πρέπει να πηγαίνουν πακέτο με το καθένα εφόσον δεν σου κάνουν ή νιώθεις ότι σε περιορίζουν.
Να είσαι και να εκφράζεις αυτό που νιώθεις και όχι αυτό που σου είπαν πως θα έπρεπε να είσαι.
Υ.Γ: Ελπίζω να μην σας μπέρδεψα (πολύ). Για περισσότερη Queer θεωρία και μαρτυρίες, δείτε και το σχετικό αφιέρωμα στο νέο μας τεύχος, Antivirus Νο 61 (σελ. 34-37) .
