Όταν η ζωή σου δίνει λεμόνια, λένε, πρέπει να φτιάξεις λεμονάδα. Για να γίνει η λεμονάδα όμως, χρειάζεται κάποια πιο καταπιεσμένη από τις λεμονόφλουδες για να στύψει τα λεμόνια. Αυτό κατάλαβαν εκατοντάδες θηλυκότητες παραπάνω από έναν αιώνα πριν (το 1908) στην Αμερική και αποφάσισαν να διεκδικήσουν μειωμένο ωράριο, αύξηση μισθού, δικαίωμα ψήφου και τελικά να πετάξουν τις λεμονόφλουδες που αγόγγυστα έστυβαν μέχρι τότε στα μούτρα της πατριαρχίας. Σχεδόν δέκα χρόνια αργότερα (1917), την ίδια μέρα, στην εμπόλεμη Ρωσία χιλιάδες γυναίκες διεκδικούσαν «ψωμί και ειρήνη». Έτσι η 8η Μάρτη κατοχυρώθηκε ως μέρα της γυναίκας. Ποιες γυναίκες γιορτάζουμε όμως σήμερα;
Επιλέξαμε ενδεικτικά πέντε queer γυναίκες να μας μιλήσουν για τη σημερινή μέρα. Ακτιβίστριες, ερευνήτριες, κωμικοί, η κάθε μια με τον τρόπο της έχει πετάξει τις προσωπικές της λεμονόφλουδες στα μούτρα της πατριαρχίας. Η Άννα, η Βανέσσα, η Ανδρομάχη, η Χριστίνα και η Διονυσία μοιράζονται μνήμες και βιώματα. Μιλούν για την συμπεριληπτικότητα και τον φεμινισμό. Αγωνίζονται, διεκδικούν, προβληματίζονται και πάνω από όλα νιώθουν και μιλούν για το συναίσθημά τους.
Άννα
Το πρώτο μου κείμενο που δημοσιεύτηκε, είχε τίτλο: Μισή ή δυο φορές γυναίκα;
Με ταλάνιζε χρόνια αυτή η σκέψη.
Δεν γεννήθηκα με μήτρα.
Δεν μπορώ να γεννήσω ζωή.
Είχα εγκλωβιστεί στα προσδιορισμένα όρια που μου επέβαλαν μέσα από καταναγκασμούς, υπαγορεύσεις, βιαιότητα.
Ούρλιαζε όμως μέσα μου μια γυναίκα , που ήταν αδύνατον να μείνει εγκλωβισμένη.
Αν την φίμωνα ή την κλείδωνα – γιατί να τη σκοτώσω ήταν ανέφικτο – θα πέθαινα κι εγώ.
Επέλεξα να ζήσω.
Και απόλαυσα κάθε στιγμή, κάθε σκέψη.
Το έμφυτο ενοποιήθηκε με το επίκτητο.
Και κάπου εκεί, λίγο πριν την εφηβεία ο ανήσυχος λογισμός έγινε συνείδηση.
Και τα ουρλιαχτά γίναν νανουρίσματα και τραγούδια.
Ψαλμωδίες του δικού μου θεού μια και ο γνωστός ασπρογένης παππούς, είναι ρατσιστής.
Κι αν δεν είναι, τον καθιστώ αδύναμο και ανάξιο, που δεν κατάφερε να δώσει τα σωστά μηνύματα στους εκπροσώπους του.
Η αλήθεια λοιπόν βρίσκεται κάπου στη μέση.
Για τους Άλλους μισή, ημιτελής γυναίκα, για μένα δύο φορές.
Γιατί η ανάγκη να επιβεβαιωθεί η ύπαρξη μου, δεν είχε κανένα προνόμιο, τίποτα ως εχέγγυο – με ότι αυτό συνεπάγεται.
Απομόνωση, μισανθρωπισμό, βία και άλλη βία μέχρι αίματος, περιθώριο, σκοτάδι.
Όταν άλλες γυναίκες πετούσαν τα σουτιέν τους, εγώ αναζητούσα τρόπους να το γεμίσω – είτε με τεχνάσματα ως παιδί, βομβαρδίζοντας με ορμόνες τον οργανισμό μου αργότερα, με τις όποιες παρενέργειες ή με την καταβολή υπέρογκων ποσών σε επεμβάσεις.
Δεν καταχράστηκα κανένα στηθόδεσμο.
Τον απέκτησα με πολύ κόπο – κι ας μην τον χρειάστηκα εν τέλει.
Για την τιμή των όπλων.
Βανέσσα
Ως γυναίκα, και μάλιστα ως τρανς γυναίκα φεμινίστρια, η οποία στον προσωπικό μου αγώνα για το παιδί μου είχα δίπλα μου το φεμινιστικό κίνημα, αυτή η ημέρα συμβολίζει τη μνήμη για τους αγώνες των γυναικών και τη συνέχεια των αγώνων σε κάθε επίπεδο για την ισότητα.
Η 8η Μάρτη ναι μεν είναι μια ημέρα κάθε χρόνο, αλλά οι φεμινιστικοί αγώνες είναι καθημερινοί και πρέπει να είναι σε μια εποχή που η έμφυλη βία είναι δυστυχώς ένα καθημερινό θλιβερό φαινόμενο.
Οι τρανς γυναίκες ξέρουμε από αγώνες, καθώς ακόμη και για αυτή τη θηλυκότητα μας έχουμε παλέψει, έχουμε ματώσει και δεν μας έχει χαριστεί τίποτα.
Ιδιαίτερη μνήμη… Αν θα μπορούσα να διαλέξω κάποια συγκεκριμένη μέρα, θα επέλεγα τη περσινή 8η Μάρτη κατά την οποία στην απογευματινή φεμινιστική πορεία, την στιγμή που περνούσαμε έξω από τα γραφεία του ΟΣΕ στην οδό Καρόλου, δεχτήκαμε αναίτια επίθεση από τα ΜΑΤ με πολύ βία και σεξισμό καθώς μας κυνηγούσαν για να μας χτυπήσουν και μας έβριζαν ταυτόχρονα με χυδαίες εκφράσεις λόγω του φύλου μας (πουτ@νες, θα σας γ@μήσουμε κλπ). Η πατριαρχία λοιπόν και εδώ.
Δεν έχω κάποια συγκεκριμένη πρώτη μνήμη σχετικά με τη θηλυκότητα μου, εκτός από το ότι θυμάμαι ότι ενώ γνώριζα τη διαφορετικότητα μου από παιδί, μεγάλωσα σε ένα πατριαρχικό περιβάλλον μέσα στο οποίο πρώτα συνειδητοποίησα ότι είμαι φεμινίστρια και μετά οτιδήποτε άλλο μην αντέχοντας το άδικο που βίωνα αφού φοβόμουν να αποκαλύψω ότι ήμουν κορίτσι (λες και είναι κάτι κακό), αλλά κυρίως το άδικο που έβλεπα ότι υφίσταται κάθε γυναίκα και θηλυκότητα εκείνο το διάστημα και εντός της οικογένειας μου και στη κοινωνία γενικότερα.
Κλείνοντας θα ήθελα να πω ότι οι φεμινιστικοί αγώνες είναι πάνω απ’όλα κοινωνικοί και αγώνες για ίσα δικαιώματα, άρα μας αφορά κάθε κοινωνικό ζήτημα στο οποίο πλήττονται τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Χριστίνα
Η 8η Μάρτη για εμένα είναι μια κορνίζα με μια φωτογραφία της μητέρας μου να μιλάει σε κάποια εκδήλωση για την 8η Μάρτη, μάλλον τραβηγμένη στα τέλη της δεκαετίας του ’70 και μάλλον από μια εκδήλωση πρωτοβάθμιου σωματείου. Μια φωτογραφία από μια εποχή που δεν είχαν όλες οι γυναίκες πρόσβαση στην εργασία, μια εποχή χωρίς στατιστικά και μελέτες και νούμερα και πραγματική εικόνα.
Πενήντα χρόνια μετά, να είσαι γυναίκα συνεχίζει να σημαίνει να παλεύεις ασταμάτητα. Γυναικοκτονίες, έμφυλη βία, δίκες επί δικών και “ένοχοι αλλά ελεύθεροι”. Και ο μόνιμος εφιάλτης της φτωχοποίησης, της ανεργίας και της επισφάλειας μαζί με θλιβερά στατιστικά να τονίζουν πώς (και φέτος) η Ελλάδα είναι η χώρα με την υψηλότερη ανεργία στις γυναίκες στην Ευρώπη. Να είσαι γυναίκα σήμερα σημαίνει να είσαι αόρατη. Διασταυρούμενες ανισότητες και διακρίσεις, γυναίκες λεσβίες, γυναίκες εργάτριες, γυναίκες μετανάστριες, ανάπηρες γυναίκες, τρανς γυναίκες συχνά ξεχασμένες και στο αφήγημα που θέλει τις γυναίκες να είναι πάντα δυνατές και πάντα να τα καταφέρνουν όλα μόνες τους.
Για να απαντήσω και πιο προσωπικά, να είσαι γυναίκα στην Ελλάδα σήμερα σημαίνει να ονειρεύεσαι έναν φεμινισμό να μας χωράει ολόκληρες, με τις ταυτότητες και τις επιθυμίες μας, με τα όνειρα και την ευαλωτότητα μας. Σημαίνει να ονειρεύεσαι μια 8η Μάρτη που δεν θα λείπει ούτε θα περισσεύει καμία μας.
Ανδρομάχη
Καθώς πήγαινα στη δουλειά είδα μπροστά μου μια γυναίκα που κρατούσε λουλούδια. Σκέφτηκα ότι τα έχει αγοράσει λόγω της ημέρας ή ότι της τα έχει προσφέρει κάποιο άλλο άτομο. Ασυναίσθητα αναρωτήθηκα αν ποτέ έχω αισθανθεί τη μέρα αυτή σαν μια γιορτή, σαν μια αιτία να μου αγοράσει κάποιο λουλούδια. Η απάντηση είναι πως όχι, αν εξαιρέσουμε τα σχολικά χρόνια όταν ένα λουλούδι ήταν ό,τι χρειαζόμουν – ή ότι με είχαν κάνει να πιστεύω ότι χρειάζομαι.
Σήμερα, δεν είναι μια μέρα γιορτής όμως. Είναι μια μέρα μνήμης, αφιερωμένης στον ταξικό αγώνα που έκαναν εργάτριες κλωστοϋφαντουργίας ζητώντας καλύτερες συνθήκες εργασίας, με αποκορύφωμα μια μεγάλη συλλογική κινητοποίηση που διαλύθηκε βίαια από την αστυνομία. Πρόκειται για μια μέρα διεκδίκησης και υπενθύμισης ότι από την απαρχή της η 8η Μάρτη ήταν διαθεματική, όσο κι αν γίνονται προσπάθειες ανάδειξής της ως μονοδιάστατης.
Με τους αγώνες του γυναικείου κινήματος συνομίλησαν αυτοί του εργατικού, αυτοί του κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα και του αγώνα κατά του φυλετικού διαχωρισμού, και φυσικά αυτών της κουήρ απελευθέρωσης. Οι συνδιαλλαγές αυτές έγιναν μετά από πολλές μάχες κατά των διακρίσεων, του ρατσισμού, του σεξισμού και της ομοτρανσφοβίας εντός αυτών των κινημάτων. Και έτσι πρέπει να γίνει και τώρα.
Ιδίως φέτος, εν μέσω των συνεχόμενων επιθέσεων στα τρανς δικαιώματα, η σημερινή μέρα μας δίνει την ευκαιρία να αποουσιοκρατικοποιήσουμε και να επαναδιαπραγματευθούμε την ίδια τη γυναικεία* ταυτότητα, να αποδομήσουμε τον ενικό της αριθμό, και να την απομακρύνουμε από τα τρανσφοβικά αφηγήματα. Σε πολλά μέρη του κόσμου αυτή τη στιγμή, οι τρανς υπάρξεις «σβήνονται», τα αναπαραγωγικά και σεξουαλικά δικαιώματα αναιρούνται και τα εγκλήματα μίσους και οι γυναικοκτονίες αυξάνονται. Πως λοιπόν θα μπορούσε αυτή η μέρα να μην είναι διαθεματική;
Η σημερινή ημέρα ήταν και θα είναι συνδεδεμένη με τους αγώνες για απελευθέρωση, ξεπερνώντας τα στενά πολλές φορές όρια των ταυτοτήτων. Φέτος λοιπόν, οφείλουμε να την αφιερώσουμε στον αγώνα του παλαιστινιακού λαού κατά της γενοκτονίας που διαπράττει αυτή τη στιγμή το Ισραήλ. Ειδικά σήμερα, οφείλουμε να εναντιωθούμε στην εργαλειοποίηση των ΛΟΑΤΚΙ+ και φεμινιστικών δικαιωμάτων από το Ισραήλ και τους συμμάχους του και αντιθέτως να τιμήσουμε όλα εκείνα τα άτομα που έχουν χάσει βίαια τη ζωή τους αλλά και όλα εκείνα που συνεχίζουν να προσπαθούν να επιβιώσουν.
Η 8η Μάρτη ήταν, είναι και θα είναι μια διαθεματική απεργία, μια διεθνής κινητοποίηση όλων εκείνων των ατόμων που νιώθουν εγγύτητα με τις femme ταυτότητες αλλά και αυτών που προσπαθούν να ζήσουν μέσα σε ένα σύστημα που καθημερινά τα καταπιέζει. Γιατί φεμινισμός που δεν είναι διαθεματικός, απλά δεν είναι φεμινισμός.
Διονυσία Στούππου
Ήδη χρόνια πριν από τη δική μου παρουσία, οι γυναίκες είχαν διεκδικήσει αυτά που σήμερα θεωρούνται αυτονόητα… ή και όχι. Η 8η Μαρτίου έχει λάβει άλλες διαστάσεις και το βαθύτερο νόημά της έγινε μια ρηχή γιορτή για δώρα και λουλούδια. Δεν είναι γιορτή! Είναι υπενθύμιση δικαιωμάτων και αγώνων βαμμένων με αίμα κι όχι με ρουζ και καλλωπίσματα. Είμαι γυναίκα σε αυτό τον κόσμο και έχω δικαιώματα όπως και υποχρεώσεις. Είμαι ακόμη queer γυναίκα κι έρχονται να προστεθούν αγώνες και δικαιώματα. Είμαι queer γυναίκα και συνεχίζουν στο δρόμο να με προσφωνούν με υβριστικά επίθετα. Είμαι γυναίκα και μουσικός και επιμένουν να μου δείχνουν ότι δεν έχω θέση σε αυτό το χώρο, παρά μόνο σε μια κουζίνα με έναν άντρα ως αρμόζει στην πατριαρχική κοινωνία μας. Είμαι γυναίκα και σήμερα θυμάμαι και συνεχίζω να διεκδικώ!
