Ανάμεσα στις δεκάδες άκρως ενδιαφέρουσες ταινίες τεκμηρίωσης που φιλοξενεί το 24ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, ξεχωρίσαμε τις υποψηφιότητες για το βραβείο Mermaid, ΛΟΑΤΚΙ+ θεματολογίας.
της Δήμητρας Κυρίλλου
TRAVESTI ODYSSEY του Νικολάς Βιντέλα, Χιλή-Αργεντινή 2021 – Ανοιχτοί Ορίζοντες
Η τελευταία παράσταση του καμπαρέ Travesía Travesti συνέπεσε χρονικά με την κοινωνική εξέγερση στη Χιλή στις 18 Οκτωβρίου 2019. Εν μέσω των αναταραχών, η Αναστάσια προσπαθεί να επανενώσει τα πρώην μέλη μιας διαλυμένης ομάδας, αλλά η Μαράκα, η κολλητή της, δεν θέλει να συνεχιστεί η παράσταση. Η Αμνέσια, σκηνοθέτρια και τελευταία καλλιτέχνιδα που έμεινε στην ομάδα, ξεκινά ένα κινηματογραφικό ταξίδι μέσα από αρχεία και συνεντεύξεις με φίλες, που στις συζητήσεις τους για την Ιστορία αποκαλύπτουν τις περιπλοκότητες της φιλίας, της κληρονομιάς και της συλλογικότητας στο πλαίσιο του πατριαρχικού συστήματος, πέρα από το γκλίτερ, τα φτερά και τις χάντρες.
Η ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ ΣΤΟ ΔΩΜΑΤΙΟ/HOW THE ROOM FELT, της Κετεβάν Καπανάτζε, Γεωργία, 2021 – Ανοιχτοί Ορίζοντες
Mια παρέα λεσβιών μαζεύεται τακτικά στην καντίνα ενός ποδοσφαιρικού ομίλου μια Γεωργιανής πόλης, για να χαλαρώσουν, να χορέψουν, να αγκαλιαστούν, και να συζητήσουν υπαρξιακά ζητήματα. Είναι ένας άνετος, ασφαλής χώρος για αυτές τις νέες γυναίκες, σε μια κοινωνία που δεν φημίζεται για την εγκαρδιότητά της προς την κοινότητα ΛΟΑΤΚΙ+. Οι διακρίσεις, ο αποκλεισμός και η βία είναι κομμάτι της καθημερινότητας αυτών των φιλάθλων και των συντρόφων τους, τόσο στους δρόμους όσο και (ενίοτε) εντός της οικογένειας. Όταν είναι μαζί, βιώνουν την αγάπη, τη ζεστασιά και την ασφάλεια που χρειάζονται για να υπάρξουν αυθεντικά. Η κάμερα της σκηνοθέτιδας διαπερνά τα τοιχώματα αυτής της προστατευτικής φούσκας, δίνοντας σώμα στη φοβερή ατμόσφαιρα μεταξύ των γυναικών σ’ αυτό το δωμάτιο καθώς η διάθεση μεταβάλλεται – από την ευθυμία και την ψυχική ανάταση, στην οικειότητα και τη χαλάρωση, αλλά και τη ζωηράδα των συζητήσεων.
ΜΕΛ/MEL, των Ίνα Σακαγιάν και Πολ Κοέν, Αρμενία-Ολλανδία, 2021 – Ανοιχτοί Ορίζοντες
Η άνοδος και η πτώση του αρσιβαρίστα της Αρμενίας Μελ, όταν διεκδικεί την ταυτότητα φύλου του. Και στη συνέχεια η διεκδίκησης της ίδιας του της ζωής στις Κάτω Χώρες.
ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ/THE LAST CHAPTER, του Τζιανλούκα Ματαρέζε, Ιταλία-Γαλλία, 2021 – Ανοιχτοί Ορίζοντες
Μια συνάντηση ανάμεσα σε έναν νεαρό σκηνοθέτη και έναν μεγαλύτερο άντρα που είναι έτοιμος να βγει στη σύνταξη. Ξεκινάει σαν μια ερωτική περιπέτεια – με αμοιβαία έλξη, παιχνίδια εξουσίας και υποταγής, ρόλους αφέντη και σκλάβου. Στην πορεία όμως εξελίσσεται σε κάτι βαθύτερο, μια διαγενεακή ανταλλαγή, ευχάριστη και ταυτόχρονα ζοφερή. Κρατώντας μαστίγιο και φορώντας δερμάτινη στολή, οι δύο άντρες ξεκινούν μια συζήτηση για τον έρωτα, τον θάνατο, την επιδημία του AIDS κατά τη δεκαετία του ’80, τα σχέδιά τους για μια νέα ζωή, αλλά και τον δικό τους δεσμό. Μια ιστορία οικειότητας και θάρρους με θέμα τη φιλία και την αγάπη, μια αμείλικτη ιστορία για τη ζωή που πλησιάζει στο τέλος της.
Ο ΚΡΥΜΜΕΝΟΣ ΓΙΓΑΝΤΑΣ/CAVEMAN-THE HIDDEN GIANT, του Τομάσο Λαντούτσι, Ιταλία-Ελβετία, 2021 – Ανοιχτοί Ορίζοντες
Ο γλύπτης Φιλίπο Ντομπρίλα θεωρεί την τέχνη μια μορφή εξέγερσης. Για περισσότερα από τριάντα χρόνια, φιλοτεχνούσε ένα γιγάντιο μαρμάρινο γλυπτό στις πιο αφιλόξενες συνθήκες: σε μια απροσπέλαστη σπηλιά. Μόνο που η ίδια η φύση εναντιώθηκε στο παράλογο εγχείρημά του. Η μοίρα του Φιλίπο τον αναγκάζει να αφήσει ημιτελές το αριστούργημά του: την απρόσιτη αυτοπροσωπογραφία ενός πεισματάρη και αιρετικού καλλιτέχνη, που πάντα περιφρονούσε τη συμβατικότητα του κόσμου.
Η ΥΠΕΡΙΩΔΗΣ ΚΑΙ H ΣΥΜΜΟΡΙΑ ΠΟΥ ΦΤΥΝΕΙ ΑΙΜΑ/ULTRAVIOLETTE AND THE BLOOD-SPITTERS GANG, του Ρομπέν Ουζινγκέρ, Γαλλία, 2021 – Ανοιχτοί Ορίζοντες
Μετά τον θάνατο της γιαγιάς του, της Έμμα, ο σκηνοθέτης και η μητέρα του ανακάλυψαν μια προσεκτικά φυλαγμένη συλλογή γραμμάτων που λάμβανε η Έμμα από μια αποστολέα με το όνομα Μαρσέλ. Η Μαρσέλ και η Έμμα γνωρίστηκαν στα μέσα της δεκαετίας του 1920. Ένας έρωτας άνθισε στα κρυφά μεταξύ των δύο κοριτσιών που τότε ήταν στην εφηβεία τους αλλά μετά από δύο χρόνια ακολούθησαν ξεχωριστούς δρόμους. Η Μαρσέλ εκδήλωσε φυματίωση και εισήχθη σ’ ένα σανατόριο, απ’ όπου αλληλογραφούσε με την Έμμα – τα γράμματά τους εξακολουθούν να σιγοβράζουν με ασύλληπτη υπόγεια ένταση. Στο σανατόριο η επαναστατημένη Μαρσέλ, που είχε το παρατσούκλι «Υπεριώδης», ηγήθηκε μιας ομάδας τριών νεαρών γυναικών που ήταν επίσης άρρωστες. Η αφήγηση της ταινίας, η οποία αντλεί από τις εύγλωττες ερωτικές επιστολές της Μαρσέλ, συνδυάζει πλάνα αρχείου, αποσπάσματα από ορόσημα της αβάν-γκαρντ και υποβλητική μουσική για να δημιουργήσει μια αισθησιακή, ποιητική ατμόσφαιρα ολοκληρωτικής αγάπης, παρουσιάζοντας μια ατρόμητη νέα γυναίκα που ήταν μπροστά από την εποχή της, και μια ομάδα αδελφών ψυχών που διέρρηξαν το φράγμα του χρόνου.
ΝΕΛΙ ΚΑΙ ΝΑΝΤΙΝ/NELLY & NADINE, του Μάγκνους Γκρέττεν, Σουηδία-Βέλγιο-Νορβηγία, 2022 – Top Documentaries
Συγκλονιστική ταινία που βραβεύτηκε και στην φετινή Μπερλινάλε. Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος: Η τραγουδίστρια όπερας, μητέρα δυο κοριτσιών, μέλος της Γαλλικής αντίστασης, Νέλι, συναντά στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Ράβενσμπρουκ τη γυναίκα της ζωής της -με ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό-, Ναντίν Χουάγκ. Θα ξανασμίξουν μετά τον πόλεμο και θα συζήσουν στη Βενεζουέλα. Ωστόσο, ο επί σειρά ετών ισόβιος δεσμός της Νέλι και της Ναντίν έμεινε κρυφός, ακόμη κι από στενούς συγγενείς τους, που δεν ήθελαν να γνωρίζουν. Η εγγονή της, η Νέλι, Σιλβί, αποφασίζει να ανοίξει το κουτί των αναμνήσεων που κρύβονται στο προσωπικό τους αρχείο. Ο Μάγκνους Γκέρτεν επεκτείνει την έρευνα που είχε ξεκινήσει στο μοναδικό «Κάθε πρόσωπο έχει όνομα» (βραβείο κοινού στο 17ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης) και φέρνει στο φως μια σπουδαία ιστορία αγάπης και ομοερωτικής (μη)ορατότητας.
ΝΑ ’ΝΑΙ ΚΑΛΑ ΤΟ ΧΑΡΟΥΜΕΝΟ ΚΕΦΑΛΙ ΜΟΥ/LONG LIVE MY HAPPY HEAD, των ‘Οστεν ΜακΚάουαν και Γουίλ Χίγουϊτ, Σκωτία 2022.
Το «American Splendour» πάει Σκωτία και ακολουθεί τον καλλιτέχνη Γκόρντον και τα κόμικ που σχεδιάζει με θέμα τον όγκο που έχει στον εγκέφαλο. Είναι ο τρόπος του να αντιμετωπίσει τη θνητότητα. Καθώς ο όγκος συνεχώς μεγαλώνει, ο Γκόρντον και ο σύντροφος του, Σον, καλούνται να περάσουν από διάφορες χημειοθεραπείες και από μια πανδημία, ώστε να εκμεταλλευτούν όσο χρόνο τους έχει απομείνει. Μέσα από πλάνα παρατήρησης, επίπονα προσωπικά βίντεο-ημερολόγια, σκηνογραφημένες συνεντεύξεις και κινούμενα σχέδια που ξεπηδούν από τα κόμικ του Γκόρντον, οι σκηνοθέτες μυούν το κοινό στον κόσμο του Γκόρντον. Ταυτόχρονα, φανερώνουν πώς η τέχνη, η αγάπη και η αίσθηση του χιούμορ μπορούν να κατευνάσουν τους μεγαλύτερους φόβους μας για τον θάνατο και την προοπτική της απώλειας των ανθρώπων για τους οποίους νοιαζόμαστε περισσότερο.
ΣΕΙΡΗΝΕΣ/SIRENS της Ρίτα Μπαγκντάτι, ΗΠΑ-Λίβανος, 2022 – Διαγωνιστικό Newcomers
Η Λίλα και τα υπόλοιπα μέλη της thrash metal μπάντας Slave to Sirens (η Σέρι, η Μάγια, η Άλμα και η Τατιάνα) ζουν με μεγάλα όνειρα και ελάχιστες ευκαιρίες κάπου στα περίχωρα της Βηρυτού. Όταν η μπάντα τους εμφανίζεται σε ένα βρετανικό μουσικό φεστιβάλ αλλά δεν βρίσκει την απήχηση που περίμεναν, η Λίλας επιστρέφει στον Λίβανο πιο ευάλωτη από ποτέ. Παράλληλα, η περίπλοκη φιλία μεταξύ της Λίλας και της έτερης κιθαρίστριας, της Σέρι, αρχίζει σιγά σιγά να ραγίζει. Το μέλλον της μπάντας, της χώρας και των ονείρων της είναι αβέβαιο και η Λίλας διχάζεται. Πρέπει να αποφασίσει πώς θα χειριστεί τον ηγετικό της ρόλο, και όχι μόνο ως frontwoman της μπάντας, αλλά και ως νεαρή γυναίκα που παλεύει να αυτοπροσδιοριστεί εντός των συνόρων του Λιβάνου, μιας περιοχής της Μέσης Ανατολής τόσο σύνθετης όσο και ο ψυχισμός κάθε μέλους της μπάντας.
ΓΚΑΜΠΙ: ΑΠΟ ΤΑ ΟΚΤΩ ΣΤΑ ΔΕΚΑΤΡΙΑ/GABI: BETWEEN AGES 8 AND 13, της Έγκελι Μπρόμπεργκ, Σουηδία-Νορβηγία, 2021 –
Ο/Η Γκάμπι θέλει απλώς να είναι ο/η Γκάμπι. Μπορεί να ακούγεται απλό, αλλά δεν είναι. Ο/Η Γκάμπι νιώθει διαφορετικά. Αυτό δεν αποτελούσε ποτέ πρόβλημα στην ηλικία των οχτώ, που διακρίνεται από παιδική εξωστρέφεια. Όταν όμως η οικογένεια μετακομίζει σε μια μικρή πόλη και η εφηβεία πλησιάζει, τα πράγματα αλλάζουν. Σε διάρκεια πέντε ετών βλέπουμε τον/την Γκάμπι να μεγαλώνει μπροστά στα μάτια μας (κυριολεκτικά), αμφισβητώντας τις προκαταλήψεις σχετικά με το φύλο, τις νόρμες και το δικαίωμα του καθενός να είναι ο εαυτός του.
ANIMA-ΤΑ ΦΟΡΕΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΤΕΡΑ ΜΟΥ/ANIMA-MY FATHER’S DRESSES, της Ούλι Ντέκερ, Γερμανία, 2022 – Διεθνές Διαγωνιστικό – Ανοιχτοί Ορίζοντες
Όταν η Ούλι χάνει τον πατέρα της, η μητέρα της της παραδίδει το «μυστικό» του κουτί εν είδει κληρονομιάς. Το περιεχόμενο ξαφνικά αλλάζει την εντύπωση που είχε για τον πατέρα της, την ίδια, την οικογένειά της και την κοινωνία της μικρής Βαυαρικής πόλης στην οποία μεγάλωσε. Μια αληθινή ιστορία για τα οικογενειακά μυστικά, τα φύλα και την αναταραχή που προκαλεί ο έρωτας, με μια αφήγηση που κινείται σαν τρενάκι του λούνα παρκ, επιστρατεύοντας τόσο κινούμενα σχεδία όσο και υλικό τεκμηρίωσης στη διαδρομή.
ΟΙ ΓΑΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΛΟΥ/TILOS WEDDINGS, του Παναγιώτη Ευαγγελίδη, Ελλάδα, 2022 – Διεθνές Διαγωνιστικό
Δεν χρειάζονται περισσότερες συστάσεις για την ταινία που αναμέναμε από το 2008, όταν ο δήμαρχος της Τήλου συμφώνησε να τελέσει τους πρώτους γκέι και λεσβιακούς γάμους στην Ελλάδα. Η ταινία παρακολουθεί την ιστορία αυτών των δύο πολιτικών γάμων μέσα από υλικό γυρισμένο επί τόπου και πλάνα από το γκέι πράιντ της ίδιας χρονιάς, συνεντεύξεις τύπου και άλλες δια-δηλώσεις
Last but not least:
ΜΟΥΤΣΕΝΜΠΑΧΕΡ/MUTZENBACHER, της Ρουθ Μπέκερμαν, Αυστρία 2022 – ΤΟP DOCS
«Γιοζεφίνε Μουτσενμπάχερ ή Η ζωή μιας πόρνης από τη Βιέννη». Το μυθιστόρημα – αυτοβιογραφία που εκδόθηκε ανώνυμα το 1906 της διάσημης – διαβόητης γυναίκας μετατρέπεται σε κινηματογραφικό πείραμα στα χέρια της αγαπητής μας Ρουτ Μπέκερμαν (Το βαλς του Βαλντχάιμ), που έρχεται με διακρίσεις από τη Μπερλινάλε.
Παρακολουθούμε μια οντισιόν για άντρες μεταξύ 16 και 99 ετών. Δεν υπάρχουν σκηνικά αντικείμενα ή μακιγιάζ, μόνο ένας καναπές. Το ζητούμενο είναι ο απλός αυτοσχεδιασμός με προαπαιτούμενο την προθυμία των υποψηφίων να συνδεθούν με το θέμα και τη γλώσσα του κειμένου. Πρόκειται για μεγάλη πρόκληση, μιας που το συγκεκριμένο έργο είναι ένα σκανδαλώδες μυθιστόρημα, το οποίο μέχρι σήμερα, όπως επιβεβαιώνει η ταινία, εξακολουθεί να βρίσκεται στον πυρήνα ένθερμων και αμφιλεγόμενων συζητήσεων σχετικά με την ερωτική επιθυμία. Αυτό που κάποιοι θεωρούν πορνογραφία διεθνών προδιαγραφών, γι’ άλλους είναι μια κακοποιητική απεικόνιση της παιδικής σεξουαλικότητας. Το εγχείρημα ισορροπεί μεταξύ της φαντασίας και μίας ταυτότητας που ούτε αναιρεί ούτε επικαλείται το κεντρικό της θέμα-ταμπού. Έχει λοιπόν πολλά να μας πει, τόσο για το #Me όσο και για το #MeToo.
ΠΛΥΣΗ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ: ΣΕΞ-ΚΑΜΕΡΑ-ΕΞΟΥΣΙΑ/BRAINWASHED: SEX-CAMERA-POWER, της Νίνα Μένκες, ΗΠΑ, 2022
Επίσης από τη Μπερλινάλε, ένα ντοκιμαντέρ – μίνι πανεπιστήμιο πάνω στην ανδρική οπτική ματιά (male gaze) και τις βλαβερές συνέπειές του όχι μόνο στην ίδια την τέχνη του σινεμά, αλλά και στο πώς διαμορφώθηκε και παγιώθηκε παγκόσμια η ανισότητα ανδρών και γυναικών και τα σεξιστικά στερεότυπα.
Από το 2017, το κίνημα #MeToo και τα γνωστά πλέον περιστατικά κακοποίησης εις βάρος αμέτρητων γυναικών από τον Χάρβεϊ Γουάινσταϊν έχουν θέσει πολλά υπό αμφισβήτηση στον χώρο του κινηματογράφου. Βασισμένο στη διάλεξη της Νίνα Μένκες «Sex and Power: The Visual Language of Oppression» («Σεξ και εξουσία: Η οπτική γλώσσα της καταπίεσης»), το ντοκιμαντέρ αναλύει το «αρσενικό βλέμμα» στο σινεμά. Η Μένκες αναδεικνύει τις πατριαρχικές αφηγηματικές δομές που κρύβονται πίσω από φαινομενικά κλασικές σκηνές και πλάνα. Αξιοποιώντας τη βασική θέση της θεωρητικού του φεμινιστικού κινηματογράφου Λόρα Μάλβεϊ, η οποία έχει γράψει εκτενώς για την αντικειμενικοποίηση- objectification και τη σεξουαλικοποίηση του γυναικείου σώματος, η σκηνοθέτις εξηγεί πώς αισθητικές αποφάσεις όπως η κίνηση της κάμερας ή ο φωτισμός επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τις γυναίκες στην οθόνη, αλλά και πώς ο σχεδιασμός των πλάνων λειτουργεί ως εργαλείο και αντανάκλαση των σχέσεων εξουσίας. Έτσι, προσδιορίζει τη σύνδεση μεταξύ της καθιερωμένης γλώσσας του κινηματογράφου και μιας κουλτούρας μισογυνισμού που οδηγεί στην κακοποίηση των γυναικών πέρα από την οθόνη. Αναλύοντας σκηνές 120 χρόνων στην ιστορία του κινηματογράφου, η Μένκες απομυθοποιεί πολλές καλτ ταινίες του ανεξάρτητου σινεμά – γιατί, άλλωστε, η σεξιστική κινηματογραφική γλώσσα που έχει διαμορφωθεί εκτείνεται πέρα από το Χόλιγουντ.
INFO: Το φεστιβάλ συνεχίζεται μέχρι τις 20 Μαρτίου, οι διαδικτυακές μέχρι και 21. (http://online.filmfestival.gr).
