Τα πρόσφατα γεγονότα στο Αφγανιστάν, έστρεψαν το βλέμμα της διεθνούς κοινότητας σε αυτή την τόσο ταλαιπωρημένη και συχνά παρεξηγημένη χώρα, αλλά και γενικότερα, στις ισλαμικές κοινωνίες του ευρύτερου χώρου της Μέσης Ανατολής και της Aνατολικής Μεσογείου.
Για άλλη μια φορά, τίθενται επί τάπητος ζητήματα όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα, ο ρόλος της “Δύσης” και οι επεμβάσεις της σε αυτές τις κοινωνίες, η στάση της Τουρκίας, η θέση της γυναίκας, ο εξτρεμισμός, αλλά και το ζήτημα του μεταναστευτικού/προσφυγικού φαινομένου. Οι προβληματισμοί ποικίλουν και αυξάνονται, δεδομένου ότι, ειδικά από το 2015 και έπειτα, η Ελλάδα και κυρίως τα νησιά του βορειανατολικού Αιγαίου, είναι σε άμεση επαφή με τις πληθυσμιακές μετακινήσεις των κατατρεγμένων αυτού του κόσμου.
Στους προβληματισμούς και στα ερωτήματα, συχνά, απαντήσεις και ερεθίσματα για περαιτέρω επεξεργασία, δύναται να εντοπιστούν και στην Τέχνη.
Ακολουθούν μερικές σειρές και ταινίες που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην κατανόηση, ευαισθητοποίηση και έμνευση γύρω από αυτά τα ζητήματα.
Ethos
Η τουρκική τηλεοπτική σειρά του Berkun Oya, μας μεταφέρει στη γειτονική χώρα των δυο παράλληλων κόσμων. Οχτώ επεισόδια με διάρκεια 45΄λεπτά το καθένα, παρουσιάζουν την κοσμοπολίτικη πλευρά της Τουρκίας και ταυτόχρονα, την πιο συντηρητική. Οι κεντρικοί ήρωες, είναι εντελώς διαφορετικοί μεταξύ τους. Αλληλεπιδρούν με ποικίλους τρόπους, φέρνοντάς μας σε επαφή, με θραύσματα του ίδιου μας του εαυτού και ζητημάτων μιας καθημερινότητας που δε διαφέρει ιδιαιτέρως από αυτή των γειτόνων μας. Στη σειρά θίγονται ζητήματα όπως η θρησκευτική πίστη, η ψυχική υγεία, οι έμφυλοι ρόλοι, η ομοφυλοφιλία, η προκατάληψη που εκδηλώνουν γυναίκες απέναντι σε ομόφυλές τους που επιλέγουν να φορούν μαντήλα. Μια κοινωνικοπολιτική σειρά, η οποία δεν απέσπασε ιδιαίτερα θετικές κριτικές στην ερντογανική Τουρκία.
Caliphate (Χαλιφάτο)
Άλλη μια αξιόλογη τηλεοπτική σειρά που βλέπεται απνευστί. Σουηδικής παραγωγής με δημιουργό τον Wilhem Behram, ο οποίος εμπνεύστηκε τη δημιουργία της σειράς όταν είδε στις ειδήσεις ότι Βρετανές το έσκασαν από τις οικογένειές τους, για να προχωρήσουν στους κόλπους του ISIS. Η ροή της ιστορίας, διαδραματίζεται ταυτοχρόνως, μεταξύ δυο τόπων, της πόλης Ράκκα στη Συρία και στη Στοκχόλμη της Σουηδίας. Οι κεντρικοί χαρακτήρες είναι γυναίκες. Μολονότι η σειρά υιοθετεί μια δυτικοκεντρική οπτική, μέσα σε μόλις οχτώ επεισόδια, καταφέρνει να κρατήσει τον θεατή σε αγωνία, να παρουσιάσει την ωμή βία των εκπροσώπων του ISIS, ενώ ενεργοποιεί τον προβληματισμό σχετικά με τους λόγους που νέοι και νέες που παρά το γεγονός ότι μεγάλωσαν στη “Δύση”, επιλέγουν τη ριζοσπαστικοποποίηση.και το δρόμο της ισλαμιστικής τρομοκρατίας.
Buddha collapsed out of shame (Ο Βούδας λιποθύμησε από ντροπη)
Σε σκηνοθεσία της Ιρανής Hana Makhmalbaf, κυκλοφορούμε μαζί με την πρωταγωνίστρια, την εξάχρονη Αφγανή Bakhtay, και γνωρίζουμε την πραγματικότητα της χώρας της. Στην κοιλάδα Bamyan, όπου κάποτε βρίσκονταν τα αγάλματα του Βούδα πριν καταστραφούν από τους Ταλιμπάν, η μικρή πρωταγωνίστρια δίνει το δικό της αγώνα για πρόσβαση στην μόρφωση, μέσα σε ένα περιβάλλον φτώχειας, έμφυλων διαχωρισμών και σκληρότητας, προερχόμενη ακόμα και από παιδιά στην ηλικία της, τα οποία μιμούνται τη βία που επιδεικνύουν οι ενήλικοι αλλοεθνείς, αλλά και ομοεθνείς τους.
The Kite runner (Χαρταετοί πάνω απ΄ την πόλη)
Η μεταφορά στη μεγάλη οθόνη του μυθιστορήματος του Khaled Hosseini, το οποίο έγινε best-seller. Μεταλαμπαδεύει την ιστορία του Αφγανιστάν και αποτελεί έναν ύμνο στη φιλία. Έργο που εντυπώνεται ανεξίτηλα, αφήνοντας ανάμεικτα συναισθήματα, με κυρίαρχο συναίσθημα όμως, αυτό της θλίψης.
Taxi Tehran (ΤαξίστηνΤεχεράνη)
Επιβιβαζόμαστε για μια βόλτα στους δρόμους της ιρανικής πρωτεύουσας, με το ταξί του σκηνοθέτη Jafar Panahi, ο οποίος υποδύεται τον οδηγό και κινηματογραφεί κρυφά, συνομιλίες με επιβάτες και συγγενείς του. Μια δημιουργική μορφή αντίστασης σε ένα καθεστώς, το οποίο έχει απαγορέψει την έξοδο του δημιουργού από τη χώρα του. Η συγκεκριμένη ταινία, τιμήθηκε με την Χρυσή Άρκτο στην 65η Berlinale.
Women Without Men (Γυναίκες χωρίς άντρες)
Καλοκαίρι του 1953 στο Ιράν. Μια χρονική περίοδος, ορόσημο για την χώρα. Τέσσερις ηρωίδες. Ένας κήπος, ο οποίος εκτός από σύμβολο για την ιρανική κουλτούρα, αποτελεί και το καταφύγιο των πρωταγωνιστριών. Μια ιστορία που βασίστηκε στο βιβλίο της Sharnush Parsipur. Λόγω του συγκεκριμένου κινηματογραφικού δράματος, η σκηνοθέτης Shirin Neshat, κέρδισε το Αργυρό Λιοντάρι στο 66ο φεστιβάλ κινηματογράφου της Βενετίας.
The Patience Stone (Η Πέτρα της Υπομονής)
Ταινία βασισμένη στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Atiq Rahimi. Στην περσική μυθολογία, υπάρχει μια πέτρα με μαγικό χαρακτήρα, η οποία έχει την ιδιότητα να απορροφά τα βάσανα του ανθρώπου που εξομολογείται σε αυτή. Την ημέρα που η πέτρα κατακερματίζεται, τα δεινά παύουν να υπάρχουν. Σε μια εμπόλεμη ζώνη, μέσα σε ένα καμαράκι, μια γυναίκα διηγείται στον άντρα της που ψυχορραγεί, τις σκέψεις, τα όνειρα, και τις πίκρες της, μετατρέποντάς τον έτσι, στην μυθολογική πέτρα. Στο ρόλο της πρωταγωνίστριας, η ταλαχούντα Golshifteh Farani που αποτελεί εδώ και χρόνια, “πέτρα του σκανδάλου” για το Ιράν από όπου κατάγεται.
Turtles can fly (Και οι χελώνες μπορούν να πετάξουν)
Πρόκειται για την πρώτη ταινία που έγινε στο Ιράκ, μετά την πτώση του Saddam Hussein. Με σκηνοθεσία του Bahman Ghobadi και υπό την υπέροχη μουσική του Hossein Alizadeh. Διαδραματίζεται σε μια κουρδική, προσφυγική κοινότητα, στα σύνορα Ιράκ-Τουρκίας, λίγο πριν την αμερικανική εισβολή στο Ιράκ. Ένα αντιπολεμικό έργο, μέσα από τα μάτια παιδιών που αναγκάστηκαν να μεγαλώσουν πρόωρα.
Silvered Water, Syria Self-Portrait (Ασημένιο Νερό, Αυτοπορτραίτο της Συρίας)
Η ταινία-ντοκιμαντέρ του Σύρου Ossama Mohammed που ταξίδεψε στο Φεστιβάλ Καννών το 2011. Μια καταγγελία στη φρίκη του πολέμου που διέλυσε την πατρίδα του, μέσω ερασιτεχνικού οπτικοακουστικού υλικού, καταγεγραμμένου από 1.000+1 ομοεθνείς του.
Mustang (Οι ατίθασες)
Ταινία της Deniz Gamze Erguven με πρωταγωνίστριες πέντε αδερφές που ζουν στην επαρχιακή Τουρκία, μαζί με τη γιαγιά και τον θείο τους. Εγκλωβισμένες σε μια πατριαρχική κοινωνία, κάθε μια από τις αδερφές, αντιδράει και αναπτύσσει κάποια μορφή αντίστασης.
Persepolis (Περσέπολις)
Η ασπρόμαυρη ταινία κινουμένων σχεδίων, αποτελεί μια μεταφορά στην οθόνη, του αυτοβιογραφικού κόμικ της Marjane Satrapi. Με χιούμορ και αυτοσαρκασμό, η Satrapi προσεγγίζει την ιστορία της ζωής της και της χώρας της, του Ιράν. Ένα έργο ριζοσπαστικό και βαθιά πολιτικό.
The Swallows of Kaboul (Τα Χελιδόνια της Καμπούλ)
Πρόκειται για την κινηματογραφική μεταφορά του best-seller του Khadra Yasmina (λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Mohammed Moulessehoul). Με φόντο το Αφγανιστάν που βρίσκεται υπό τον έλεγχο των Ταλιμπάν, ερχόμαστε αντιμέτωποι με μια πραγματικότητα που δυστυχώς, παραμένει τραγικά επίκαιρη. Η ταινία προβλήθηκε στο Φεστιβάλ των Καννών του 2019.
The Breadwinner (Η Βιοπαλαίστρια)
Εμπνευσμένη από το παιδικό βιβλίο της Deborah Ellis, η ταινία κινουμένων σχεδίων, μας ταξιδεύει στο μακρινό Αφγανιστάν και μας συστήνει την εντεκάχρονη Parvana. Σε μια κοινωνία που κυριαρχεί ο πόλεμος, η βία, η φτώχεια και ο σεξισμός, η Parvana αναγκάζεται να μεταμφιεστεί σε αγόρι, προκειμένου να υποστηρίξει την οικογένειά της, μετά τη σύλληψη του πατέρα της. Ένα έργο που δημιουργήθηκε για να διδάξει την αγάπη, την αλληλεγγύη και την ελπίδα. Το μεγάλο ατού της “Βιοπαλαίστριας” , είναι αδιαμφισβήτητα οι εγκιβωτισμοί με την μορφή ιστοριών αλληγορικού χαρακτήρα, οι οποίοι δίνουν την ευκαιρία στον θεατή να γνωρίσει την “ανατολίτικη” παράδοση.
Γράφει η Ευγενία Καλογεροπούλου
