Στις 12 Ιουνίου του 2016, ένας φύλακας ασφαλείας όρμησε σε ένα μαγαζί νυχτερινής διασκέδασης και πυροβόλησε εν ψυχρώ τους θαμώνες, με αποτέλεσμα να χαθούν 49 ζωές. Η τηλεόραση αναπαρήγαγε την είδηση ευλαβικά, με τις λέξεις “Ισλάμ” και “τρομοκρατία” να φωσφορίζουν και να στέκουν μόνιμα αριστοκρατικά στο κέντρο της οθόνης. Πήρε μερικές ημέρες, για τα περισσότερα μεγάλα κανάλια, να αναφέρουν πως επρόκειτο για ένα “γκέι” κλαμπ, πράγμα που όταν εν τέλει ειπώθηκε, ακολουθήθηκε από πλήθος μέτριων αντιδράσεων οι οποίες κυμάνθηκαν από “α, άρα είχε λόγο” μέχρι “ε ναι αυτοί οι μουσουλμάνοι μισούν τους γκέι πολύ” – δηλαδή όχι σαν εμάς, που τους μισούμε λίγο.
“Μητέρα θυσιάστηκε για να σώσει το παιδί της την ώρα των πυροβολισμών” ανακοίνωσε η παρουσιάστρια των ειδήσεων των εννιά σύντομα – και δίπλα μου στο τρένο, την επόμενη ημέρα, δυο γυναίκες συζητούσαν: “Μα τι δουλειά είχε η μάνα σε μαγαζί με γκέι; Μαζί με τον γιο της ήταν; Του έλεγε και μπράβο;” Αναρωτήθηκα κι εγώ μαζί τους, τι δουλειά είχε μια μάνα να διασκεδάζει με το παιδί της στον ασφαλή του τόπο, αντί να το μισεί στοργικά από το σπίτι.
Η φυλή της πλειοψηφίας των θυμάτων δεν αναφέρθηκε ποτέ στα ελληνικά μέσα. “Αν ο δράστης ήταν λευκός, θα είχαμε μια άλλη ιστορία να πούμε” είπε άλλος παρουσιαστής. Όμως δεν ήταν λευκός. Ήταν Αφγανός. Και κάπου εκεί, για χάρη του πνευματικού ερεθισμού και της επιτηδευμένης ταραχής των μαζών προς την επιθυμητή κατεύθυνση, ένα άλλο γεγονός αποσιωπήθηκε καθολικά: Από τα 49 θύματα, 23 είχαν καταγωγή από το Πουέρτο Ρίκο, 4 από το Μεξικό, 3 ήταν μουσουλμάνοι, και σύμφωνα με το επίσημο πόρισμα, μόλις το 10% των νεκρών ήταν λευκοί – με τους υπόλοιπους να είναι είτε λατινοαμερικανοί είτε αφροαμερικανοί. Στατιστικά φαινομενικά αδιάφορα – όταν μιλάμε για νεκρούς, τι σημασία έχει άραγε η καταγωγή; Πρόκειται όμως για πληροφορίες που εσκεμμένα κουκουλώθηκαν από τα media, ενώ άλλες θράφηκαν, ανάλογα με το τι εξυπηρετούσε την γενικότερη εκάστοτε ψυχολογική τρομοκρατία των media.
Δεν συνέφερε τα θύματα να είναι γκέι. Δε συνέφερε να μην είναι λευκά. Και οι μήνες πέρασαν και έγιναν κι άλλες τρομοκρατικές επιθέσεις, η μία χειρότερη από την άλλη.
Οι ώρες μετά την ένοπλη επίθεση σε πολυκατάστημα στο Μόναχο ήταν οργασμικές για τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης. Οι υποθέσεις περί ισλαμικής τρομοκρατίας ήταν σίγουρα αναμενόμενες, μιας και με όσα έχουν γίνει φέτος, είναι λογικό να πηγαίνει ο νους σε αυτό που εμπειρικά έχει κριθεί το πιο πιθανό σενάριο.
Η μετάδοση ενημερωτικών δελτίων, ωστόσο, δεν νοείται να συγχωνεύει στοιχεία και πιθανολογίες. Ο τρόπος μαζικής ενημέρωσης στην Ελλάδα δεν έχει ούτε καν θεωρητικά ανακοινωτική μορφή – αντιθέτως μπλέκει το ύφος μεσημεριανάδικου κουτσομπολίστικου προγράμματος με το ρεπορτάζ, ανοίγοντας πολλαπλά παράθυρα και πάνελ και καλώντας κάθε πιθανό ειδήμονα ή μη, αρκεί να είναι έστω και λίγο αναγνωρίσιμο δημόσιο πρόσωπο, για να πουν τη γνώμη τους, τις υποθέσεις τους, και να τις αναλύσουν στον αέρα προτού καλά – καλά να υπάρξει κάποιο επίσημο πόρισμα.
Οι εκπομπές ανάλυσης των ειδήσεων και τα δελτία ενημέρωσης θα έπρεπε να είναι δύο διαφορετικά σύνολα προγραμμάτων, σε δύο ασυσχέτιστους τηλεοπτικούς χρόνους, κάνοντας απόλυτα αντιληπτή στο κοινό τη διαφορετικότητα των ρόλων τους. Προτού αναγνωριστεί ο θύτης για την επίθεση στο Μόναχο, τα δελτία ειδήσεων έσπευσαν να καλέσουν δημοσιογράφους και πρόσωπα της πολιτικής ώστε να μιλήσουν δημόσια για το νέο χτύπημα ισλαμικής τρομοκρατίας και τους τρόπους προστασίας της Ευρώπης από τους κακούς ξένους.
Αστόχησαν· το δεκαοχτάχρονο παιδί που τέλεσε τη μαζική δολοφονία ήταν ένα θύμα χρόνιας κακοποίησης και bullying, το οποίο καμία σχέση δεν είχε με το Ισλάμ.
“Κλασική περίπτωση αμόκ” χαρακτηρίστηκε. Και τώρα;
Η ιστορία δεν πούλησε – οπότε τα media άλλαξαν πορεία: “Έλληνας μεταξύ των θυμάτων!” ο νέος τίτλος. Και να σου ο πατριωτισμός που χτυπάει πάλι κόκκινο, γιατί αν δεν έχει γεννηθεί τρία χωριά πέρα από εσένα ο νεκρός, δεν μετράει για νεκρός και δεν χρειάζεται να τον κλάψει κανείς. Γιατί αν δεν σου αυνανίσουν τον πατριωτισμό με το να σε φοβίσουν με τους κακούς ξένους που θα έρθουν να σε βλάψουν, πρέπει τουλάχιστον να το κάνουν με το να σου δείξουν πως και οι ελληνικοί Έλληνες σαν κι εσένα παθαίνουν κακό, εδώ και τώρα.
Αστόχησαν πάλι· ο Έλληνας που δολοφονήθηκε είχε πολύ στενή σχέση με το Ισλάμ. Ήταν μουσουλμάνος. Αποσιωπάται η είδηση – όχι αρκετά Έλληνας πλέον. Χωρίς Χριστιανικό όνομα, γίνεται να είναι Έλληνας; Γίνεται να νοιαστούμε; Μπα μωρέ. Βλακεία τελικά αυτό στο Μόναχο, δεν ήταν αυτό που νομίσαμε, δεν εξυπηρετεί και κανένα συμφέρον, άστο, άσχετο, χέστο, δε μας νοιάζει.
Τα μέσα ενημέρωσης που εκφράζουν τον συνεχή τους φόβο για τις κοινωνικές ομάδες που αποτελούν μειονότητα, είναι και αυτά που κατακερματίζουν την ύπαρξή τους σε κάθε ευκαιρία τηλεθέασης. Τα μέσα ενημέρωσης δεν απευθύνονται σε εμάς. Δεν απευθύνονται σε όσους συντρέχουν ήδη κίνδυνο. Απευθύνονται σε αυτούς που δεν έχουν ακόμα λόγο να φοβούνται – και αγωνιούν να μάθουν αν θα χρειαστεί να αποκτήσουν.
Ένας γκέι άντρας που έρχεται αντιμέτωπος με ένα όπλο απέναντί του, έχει αναλογιστεί αυτή τη στιγμή, αυτό το ενδεχόμενο, πολλές φορές. Έχει ίσως διώξει τη σκέψη από το νου του τουλάχιστον μία φορά, καθώς περπατά μόνος στο δρόμο. Μία γυναίκα που βρίσκεται αντιμέτωπη για πρώτη φορά με τον κίνδυνο να την ακολουθεί ένα αμάξι στα σκοτεινά, ενσαρκώνει ένα φόβο που δεν της είναι άγνωστος. Είναι σαν να ήξερε πάντα πως κάποια στιγμή θα συμβεί. Σαν να το περίμενε, να αναρωτιόταν πώς και δεν έχει γίνει ακόμα.
Ο σεξισμός, η ομοφοβία, οι φυλετικές διακρίσεις, είναι πολύχρωμοι μαρκαδόροι για τα media, και επιλέγουν ποιους θα ξεδιαλέξουν και με ποιους θα ζωγραφίσουν, ανάλογα με την εικόνα που θέλουν να παρουσιάσουν. Δεν απευθύνονται στα θύματα. Δεν απευθύνονται στις μειονότητες. Δεν απευθύνονται σε όσους ήδη γνωρίζουν. Απευθύνονται σε αυτούς που δεν έχουν ιδέα, που θέλουν να μάθουν, που θα πιστέψουν τα πάντα προκειμένου να νιώσουν ότι τώρα ξέρουν, ότι τώρα έχουν λίγο παραπάνω τον έλεγχο στη νέα αυτή σκοτεινή πραγματικότητα των τρομοκρατιών.
Και αν δείξουν με το δάχτυλο την αλήθεια, θα υπάρξει κοινωνικός εμφύλιος μεταξύ προνομιούχων. Πώς να πεις στον φοβισμένο ότι και οι λευκοί πατριώτες μπορούν να γίνουν επικίνδυνοι εκτελεστές μέσα σε μια νύχτα, όπως οι κακοί μουσουλμάνοι κάνουν; Πώς μπορείς να πεις στον φοβισμένο ότι και οι μουσουλμάνοι είναι θύματα ακρο-ισλαμιστικής τρομοκρατίας, ότι και οι μουσουλμάνοι μπορούν να είναι γκέι; Πώς να πεις στο φοβισμένο ότι ο επόμενος εγκληματίας μπορεί να μην είναι ο ένας αλλοδαπός γείτονάς του, αλλά ένας οποισδήποτε από τους εκατοντάδες ημεδαπούς αξιόπιστους γείτονες που πάντα εμπιστευόταν λόγω χρώματος και προφοράς; Πώς μπορείς να του πεις “οι κακοί δεν γράφουν ‘κακός’ στο κούτελο”;
…Μπορείς. Αλλά δεν το κάνεις. Γιατί;
