Πριν από δύο χρόνια περίπου, όταν στην Ελλάδα η συζήτηση περί συμφώνου συμβίωσης δεν είχε καν ανοίξει, η Τζούντιθ Μπάτλερ (μιας από τις βασικές εκφράστριες της φεμινιστικής/queer θεωρίας) σε μια συνέντευξή της ανέφερε τα εξής:
«Στις ΗΠΑ, η θέση υπέρ του γάμου των ομοφυλόφιλων επιχειρεί μια επιπλέον κανονικοποίηση της ζωής των ομοφυλόφιλων, ανταμείβοντας με δημόσια αναγνώριση εκείνους τους ομοφυλόφιλους και τις λεσβίες που επιθυμούν το γάμο, την ιδιοκτησία, και τις αστικές ελευθερίες. Πρέπει να είμαστε υπέρ του γάμου των ομοφυλόφιλων, κι εγώ είμαι υπέρ. Αυτό όμως που με απασχολεί είναι το ότι ο γάμος των ομοφυλόφιλων έχει γίνει ένα θέμα πιο σημαντικό από άλλους πολιτικούς στόχους – όπως, για παράδειγμα, το δικαίωμα των τρανς ατόμων να προστατεύονται ενάντια στη βία, συμπεριλαμβανομένης της αστυνομικής βίας, την επιμόρφωση όσον αφορά το AIDS, τη μετάδοση και τη θεραπεία του, τους κοινωνικούς θεσμούς για την προστασία των ηλικιωμένων LGBTQ ατόμων που δεν έχουν μόνιμες σχέσεις.
Η ριζοσπαστική πολιτική των φύλων δεν ακολουθεί τις κυρίαρχες νόρμες όσον αφορά το γάμο. Βεβαίως, είναι καλό οι ομοφυλόφιλοι και οι λεσβίες να έχουν αυτό το δικαίωμα, σε περίπτωση που επιλέξουν να το ασκήσουν. Και, πέρα απ’ αυτό, είμαι αδιαπραγμάτευτα υπέρ του να έχουν όλοι πρόσβαση στην υιοθεσία και την αναπαραγωγική τεχνολογία, ανεξάρτητα από το αν έχουν συνάψει ή όχι γάμο, και ανεξάρτητα από το σεξουαλικό προσανατολισμό τους. Αυτά είναι βασικά όταν κανείς αντιτίθεται στις διακρίσεις, και επομένως τα υποστηρίζω.»
Στη συγκεκριμένη συνέντευξη, η Μπάτλερ ανέφερε επίσης και το φαινόμενο του «ροζ ξεπλύματος» (pink washing), μια παρελκυστική τακτική που χρησιμοποιείται από διάφορες κυβερνήσεις με προεξάρχουσα αυτή του Ισραήλ. Με βάση αυτή την πρακτική αναγνωρίζονται αφειδώς τα αστικά και ατομικά δικαιώματα των ΛΟΑΤ ατόμων, ενώ παράλληλα καταπατώνται κατάφορα τα δικαιώματα άλλων «μη βολικών» μειονοτήτων.
Αυτό που τίθεται από την Μπάτλερ και από το σύνολο των queer στοχαστών είναι αφενός η προβληματικοποίηση του γάμου ως μοναδικού πλαισίου αναγνώρισης των σχέσεων και δεύτερον, η λανθασμένη ανάδειξη του συγκεκριμένου δικαιώματος ως τον νυν υπέρ πάντων αγώνα της gay και λεσβιακής κοινότητας. Η queer οπτική προκρίνει ένα εντελώς διαφορετικό πρόταγμα σε σχέση με το χώρο και το χρόνο των queer υποκείμενων και αντιτάσσεται στη ντετερμινιστική γραμμική ακολουθία της ανθρώπινης σεξουαλικότητας, ενηλικίωση-σχέση-συγκατοίκηση-γάμος-παιδί που προτάσσει η ετεροκανονικότητα. Η queerness δεν ακολουθεί τις επιβεβλημένες κυρίαρχες νόρμες και προσπαθεί να υπάρξει ή μάλλον, υπάρχει ακριβώς έξω από αυτές.
Η ανάδειξη του γάμου ως τον κυρίαρχο στόχο της gay και λεσβιακής κοινότητας, εκτός του ότι ενισχύει τη διατήρηση ενός καθόλα συντηρητικού δυαδικού σχήματος όπου οι εναλλακτικές μορφές οικογένειας δεν έχουν και πάλι καμία θέση, οδηγεί τη gay και λεσβιακή κοινότητα προς μια θεσμική πλέον ομοκανονικότητα, έξω από την οποία δημιουργούνται νέα αποκλεισμοί και περιθωριοποιήσεις (κατ’ αντιστοιχία με τους αποκλεισμούς που δημιουργεί η ετεροκανονικότητα).
Κατά την άποψή μου, μέσα στα πλαίσια που μπορούμε να κινηθούμε και που υπαγορεύονται καλώς ή κακώς από τους θεσμούς της αστικής δημοκρατίας δε θα έπρεπε να διεκδικούμε τη συμμετοχή μας στο σύμφωνο συμβίωσης (που είναι λειψό ακόμα και για τους ετερόφυλους, καθώς θεωρείται υποδεέστερο του «άγιου» γάμου). Θα έπρεπε να διεκδικούμε αποκλειστικά και μόνο το δικαίωμα στον πολιτικό γάμο, ως ίσοι πολίτες και τίποτα λιγότερο.
Από εκεί και πέρα όμως, ως κοινότητα θα έπρεπε να διεκδικούμε σθεναρά το «δικαίωμα» σε μια διαφορετική διαχείριση του τόπου και του χρόνου έξω από τις κυρίαρχες νόρμες , ενισχύοντας την ενσωμάτωση και εξαλείφοντας τους αποκλεισμούς. Με την επέκταση των κανόνων της ετεροκανονικότητας, αυτό δε μπορεί να είναι εφικτό.
Λίνα Λαχανιώτη
[email protected]
