Η προστασία και η πρόληψη για τον HIV δεν ήταν ποτέ μόνο ένα θέμα φαρμάκου. Ήταν και είναι ένα θέμα ισότητας στην πρόσβαση στην υγεία, δημόσιας πρόληψης και αυτοδιάθεσης. Η PrEP, η προληπτική αγωγή πριν την έκθεση στον HIV, αποτελεί εδώ και χρόνια ένα διεθνώς αναγνωρισμένο εργαλείο προστασίας. Στην Ελλάδα, ωστόσο, η διαθεσιμότητα και η δωρεάν χορήγησή της υπήρξε μια μακρά και αργή διαδικασία, γεμάτη αναμονή, καθυστερήσεις και πολιτικά παιχνίδια, που άφησε εκτεθειμένα χιλιάδες άτομα.
των Πέτρου Αλεξανδρή και Ανδρομάχης Κουτσουλέντη
Tι είναι η PrEP;
Η PrEP είναι ένα αντιρετροϊκό φάρμακο που λαμβάνεται από άτομα αρνητικά στον ιό HIV, με στόχο να μειωθεί η πιθανότητα μόλυνσης σε περίπτωση έκθεσης. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συνιστά τη χορήγησή της από το 2015 σε άτομα που διατρέχουν σημαντικό κίνδυνο μόλυνσης, ως μέρος μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής πρόληψης, η οποία περιλαμβάνει προφυλακτικά, τακτικό έλεγχο και ενημέρωση.
Η πρώτη χώρα που ενέκρινε την προφυλακτική αυτή αγωγή ήταν οι ΗΠΑ, και συγκεκριμένα με απόφαση του Αμερικανικού Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) τον Ιούλιο του 2012. Έτσι, οι ΗΠΑ έγιναν το πρώτο μέρος στον κόσμο που ξεκίνησε τη χορήγηση της PrEP. Στη συνέχεια, σταδιακά άρχισε να εγκρίνεται και να διατίθεται σε άλλες χώρες, όπως η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, ο Καναδάς, η Αυστραλία και μετά και η υπόλοιπη Ευρώπη.
Τι συμβαίνει με την Ελλάδα;
Ήδη από το 2017-2018, η Θετική Φωνή, τα Κέντρα Πρόληψης και Σεξουαλικής Υγείας Checkpoint και το Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών «Λαϊκό», υπό την εποπτεία της Δρ. Μήνας Ψυχογιού, υλοποίησαν ερευνητικό πρόγραμμα για την PrEP, πιέζοντας προς την ίδια κατεύθυνση. Μετά από πολλές συζητήσεις και περαιτέρω κινηματικούς αγώνες, στην Ελλάδα το πρώτο θεσμικό βήμα συνέβη το 2022, όταν κατατέθηκε τροπολογία για τη διάθεση της PrEP. Η τροπολογία ενσωματώθηκε στο νομοσχέδιο για τη σύσταση και οργάνωση της Ένωσης Τεχνολόγων Ακτινολογίας-Ακτινοθεραπείας και ψηφίστηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2022. Μέσω αυτής, θεσμοθετήθηκε η διαδικασία δωρεάν διάθεσης της αγωγής σε άτομα που πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια. Για πρώτη φορά, δινόταν το νομικό πλαίσιο για την προστασία ανθρώπων που θεωρούν ή θεωρούνται ότι βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο.
Τη συγκεκριμένη απόφαση, η οποία ήταν και μία από τις προτάσεις της Έκθεσης της Εθνικής Στρατηγικής για την Ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ+, καπηλεύτηκε και ο τότε υπουργός Υγείας, Θάνος Πλεύρης, ο οποίος παρουσίασε τον εαυτό του ως έναν πρωτεργάτη σε ζητήματα που άπτονται και της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας. Ωστόσο, έναν χρόνο μετά η κατάσταση συνέχιζε να παραμένει στάσιμη, με τη διαδικασία χορήγησης να μην έχει προχωρήσει καθόλου.
Ένα ακόμα σημαντικό βήμα, το οποίο έδωσε ελπίδα για ένα πιο ξεκάθαρο πλαίσιο σχετικά με τη χορήγηση της PrEP, έγινε στις 30 Νοεμβρίου 2023, με την υπογραφή της Κοινής Υπουργικής Απόφασης από τα Υπουργεία Υγείας, Οικονομικών και Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Η απόφαση καθόριζε τη διαδικασία προληπτικής διάθεσης των αντιρετροϊκών φαρμάκων σε άτομα που βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο, συμπληρώνοντας τη νομοθεσία και δημιουργώντας τις βάσεις για την πρακτική εφαρμογή της PrEP στη χώρα μας.
Κι όμως, παρά τα νομικά βήματα και τις κυβερνητικές αποφάσεις, η PrEP δεν έγινε διαθέσιμη. Κάτι που φυσικά δεν προκαλεί έντονη έκπληξη, αν σκεφτούμε τον τρόπο εφαρμογής νομοθεσιών στην ελληνική πραγματικότητα, ειδικά εκείνων που σχετίζονται με τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα, όπως για παράδειγμα η ισότητα στον γάμο και η απαγόρευση των κανονικοποιητικών επεμβάσεων στα ίντερσεξ βρέφη. Η καθυστέρηση αυτή, σχεδόν δύο χρόνων, προκάλεσε απογοήτευση και αγωνία σε άτομα της κοινότητας, αλλά και εκτός αυτής, που ήθελαν να λάβουν την προφυλακτική αγωγή. Η απουσία εξελίξεων, καθώς και η μηδαμινή ανάληψη ευθυνών για τους λόγους πίσω από την καθυστέρηση, έδειξε φυσικά τα έντονα προβλήματα συντονισμού, αλλά ακόμα περισσότερο την προτεραιοποίηση στην ελληνική δημόσια υγεία. Για ακόμη μια φορά, το ελληνικό κράτος αποδείκνυε ότι βάζει σε δεύτερη μοίρα τα ζητήματα που αφορούν στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, σε μειονοτικούς πληθυσμούς, καθώς και σε οποιοδήποτε άτομο βρίσκεται σε πιο ευάλωτη θέση.
Φτάνουμε στο 2024 και η PrEP συνεχίζει να μην είναι διαθέσιμη στην Ελλάδα. Όπως ανέφερε ο λοιμωξιολόγος Γκίκας Μαγιορκίνης, στο 36ο Συνέδριο για το AIDS, «η PrEP είναι σαν το μετρό της Θεσσαλονίκης».
«Θέλω να πιστεύω ότι είναι η τελευταία φορά που παρακαλάμε για PrEP σε συνέδριο του AIDS», είχε προσθέσει τότε. Και από ό,τι φαίνεται αυτή ήταν η τελευταία φορά. Γιατί μαζί με το μετρό Θεσσαλονίκης, μετά από τόσες καθυστερήσεις, η αναμονή έλαβε τέλος στις 14 Μαΐου 2025. Με συνολικά 800 ωφελούμενους, 25 φαρμακεία δημόσιων νοσοκομείων, που τη διαθέτουν, και 4 ειδικότητες γιατρών, που μπορούν να τη συνταγογραφούν, εδώ και έξι μήνες η δωρεάν χορήγηση της PrEP στην Ελλάδα είναι μια πραγματικότητα.
Έξι μήνες PrEP στην Ελλάδα
Φυσικά, δεν ξεκίνησαν όλα τέλεια. Στην αρχή υπήρχε έλλειμμα ενημέρωσης ακόμα και στους γιατρούς των ειδικοτήτων, που σύμφωνα με το πρωτόκολλο του ΕΟΔΥ, μπορούν να τη συνταγογραφούν. Στη συνέχεια, η κατάσταση ομαλοποιήθηκε και πλέον εντοπίζονται συγκεκριμένα προβλήματα, που αν η πολιτεία «ακούσει» τους ωφελούμενους, τους γιατρούς και την επιστημονική κοινότητα γενικότερα, καθώς και τις κοινωνικές ανάγκες, τότε θα μπορούμε να μιλήσουμε για μια επιτυχή στρατηγική πρόληψης της δημόσιας υγείας όλου του πληθυσμού, όχι μόνο μιας συγκεκριμένης μερίδας της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας – τους άντρες που κάνουν σεξ με άντρες. Αυτή η ομάδα είναι και η συντριπτική πλειοψηφία των ωφελούμενων από τη δωρεάν χορήγηση της PrEP στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή. Μάλιστα, ήταν και η πιο ενημερωμένη ομάδα, καθώς «το είχε ψάξει» – κυρίως μέσω διαδικτύου – εδώ και πολύ καιρό. Αρκετοί από αυτούς τους άντρες έπαιρναν και PrEP, παραγγέλνοντάς τη από το διαδίκτυο, δυστυχώς χωρίς ιατρική παρακολούθηση.
«Στις 19 Μαΐου του 2025 άρχισε να λειτουργεί η πλατφόρμα συνταγογράφησης της προφυλακτικής αγωγής πριν την έκθεση στον HIV και από τότε τα άτομα μπορούν να λαμβάνουν την PrEP δωρεάν», είπε στο ANTIVIRUS Magazine ο παθολόγος και επιστημονικός συνεργάτης στο ΠΓΝ «Αττικόν», Κωνσταντίνος Πρωτοπαπάς. Ουσιαστικά μιλάμε για ένα χάπι την ημέρα, το οποίο είναι ίδιο με την αντιρετροϊκή αγωγή, που λαμβάνουν οι άνθρωποι που ζουν με τον HIV.
Οι προϋποθέσεις χορήγησης
«Οι δύο βασικές προϋποθέσεις για τη λήψη της προφυλακτικής αγωγής είναι το άτομο να είναι αρνητικό στον HIV και να έχει φυσιολογική νεφρική λειτουργία», μας ενημέρωσε ο κ. Πρωτοπαπάς και εξήγησε: «Κατά την αξιολόγηση του κινδύνου μόλυνσης από τον ιό, είναι σημαντικό να αποφασίσουν από κοινού ο γιατρός με τον ωφελούμενο τη χορήγηση της αγωγής. Οι λόγοι για τους οποίους ένα άτομο διατρέχει κίνδυνο λοίμωξης μπορεί να είναι η μη συνεπής χρήση του προφυλακτικού, η ύπαρξη πολλαπλών ερωτικών συντρόφων ή μη μόνιμου συντρόφου, η σεξεργασία και η χρήση ενδοφλέβιων ουσιών». Η αξιολόγηση του κινδύνου γίνεται από τον γιατρό με διάφορα ερωτηματολόγια: «Κάποια είναι ειδικά για τους άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες, κάποια είναι για τον γενικότερο πληθυσμό», πρόσθεσε ο ίδιος.
Ο Στέργιος Μάτης, διευθυντής των Κέντρων Πρόληψης και Σεξουαλικής Υγείας Checkpoint, είπε στο ANTIVIRUS: «Η PrEP άρχισε να χορηγείται επίσημα στην Ελλάδα μέσω του Εθνικού Συστήματος Υγείας μετά από χρόνια διεκδίκησης εκ μέρους της Θετικής Φωνής και των Checkpoints, με μια κάποια καθυστέρηση ομολογουμένως, από όταν ψηφίστηκε ο σχετικός νόμος (σχεδόν τρία χρόνια). «Η αγωγή χορηγείται από τα φαρμακεία 24 δημόσιων νοσοκομείων (αυτή τη στιγμή), κατόπιν συνταγογράφησης από γιατρό κάποιας από τις εξής ειδικότητες: Γενική-οικογενειακή ιατρική, παθολογία, δερματολογία-αφροδισιολογία, μαιευτική γυναικολογία. Την αγωγή τη δικαιούνται (δωρεάν) όσα άτομα είναι αποδεδειγμένα αρνητικά στον HIV και πληρούν κάποιο κριτήριο από τα παρακάτω: α) αυξημένος κίνδυνος έκθεσης στον HIV, όπως ορίζεται από τις σεξουαλικές πρακτικές του κάθε ατόμου, β) σεξουαλικές επαφές με άτομο που ζει με HIV, γ) ενδοφλέβια χρήση ουσιών, ή δ) άσκηση σεξεργασίας».
Προσωπικές εμπειρίες
Το ANTIVIRUS μίλησε και με δύο άνδρες ωφελούμενους της αγωγής, προκειμένου να μάθει σε προσωπικό επίπεδο την εμπειρία τους. Ο 27χρονος Ίαν ξεκίνησε την αγωγή γιατί, όπως μας είπε, είχε πολλές ανασφάλειες όταν έκανε one night stand. Την αγωγή ξεκίνησε να λαμβάνει την 1η Οκτωβρίου στο Νοσοκομείο «Ανδρέας Συγγρός»: «Πριν πάω στο νοσοκομείο, πίστευα ότι θα επικριθώ για αυτό που πάω να κάνω, ένιωθα περίεργα. Τελικά, όταν απευθύνθηκα στο ειδικό ιατρείο, με υποδέχτηκε μία πάρα πολύ ευγενική και διακριτική κοπέλα. Μου κλείσανε ραντεβού για να πάω να κάνω τις εξετάσεις και να τις φέρω. Ένιωσα οικειότητα. Δεν ήταν καθόλου αδιάκριτοι. Με ρώτησαν γιατί θέλω να την πάρω. Νομίζω είπα ότι απλά πηγαίνω με τυχαίους εραστές. Οπότε μου τη δώσανε. Θα ήθελα, βέβαια, ίσως περισσότερη καθοδήγηση, να υπήρχε μια συμβουλευτική υποστήριξη. Γιατί εγώ την πήρα την PrEP, διάβασα, ξέρω πώς λειτουργεί, αλλά θεωρώ ότι οι ωφελούμενοι θα έπρεπε γενικότερα να είναι πιο ενημερωμένοι. Κι εγώ έχω κάποιες απορίες. Μπορώ, για παράδειγμα, να αλλάξω την ώρα που την παίρνω; Γενικά, νομίζω όλη η διαδικασία είναι άβολη, αλλά δεν με έκαναν να νιώσω οι νοσηλευτές και οι γιατροί άβολα».
Ο 24χρονος Παύλος ξεκίνησε να λαμβάνει την PrEP από τον πρώτο μήνα της δωρεάν χορήγησής της, μέσω του νοσοκομείου ΑΧΕΠΑ, στη Θεσσαλονίκη. «Το είχα ψάξει πριν ψηφιστεί ο νόμος, ο οποίος κόλλησε εκ των υστέρων στην εφαρμογή του από τη γραφειοκρατία, από ό,τι έμαθα. Διάβασα, λοιπόν, φέτος τον Μάιο ότι θα ξεκινήσει και μάλιστα θα συνταγογραφούν και ιδιώτες γιατροί. Αμέσως απευθύνθηκα σε δύο ιδιώτες γιατρούς, αλλά μου είπαν ότι δεν έχουν τη δυνατότητα να τη χορηγήσουν. Γύρω στις 23 Μαΐου πήγα στο ΑΧΕΠΑ και συγκεκριμένα στη Μονάδα Ειδικών Λοιμώξεων (ΜΕΛ). Η πρώτη φορά στο νοσοκομείο ήταν τρομακτική. Ακόμα κι εκείνοι δεν ήξεραν τι θέλω. Εγώ, βέβαια, είχα ενημερωθεί, είχα δει στο διαδίκτυο τι χρειαζόταν. Πήγα έκανα έξω τις εργαστηριακές εξετάσεις και ξαναεπισκέφθηκα τη ΜΕΛ του ΑΧΕΠΑ. Τους έδωσα τα αποτελέσματα. Την τρίτη φορά, μετά από μία πολύ σύντομη κουβέντα με τον διευθυντή της μονάδας, μου συνταγογραφήσανε την αγωγή και μου είπαν να ξαναπάω σε έναν μήνα για εξετάσεις».
Βέβαια, σύμφωνα με την έρευνα που πραγματοποίησε το ANTIVIRUS για τη λήψη της PrEP, αρκετά άτομα έχουν αντιμετωπίσει αρκετές δυσκολίες. «Όταν έγινε επιτέλους διαθέσιμο δωρεάν από το δημόσιο σύστημα υγείας, πήρα τέσσερις γιατρούς διάφορων ειδικοτήτων (παθολόγοι/δερματολόγοι), και κανείς τους δεν ήξερε τι ήτανε ή πώς να το συνταγογραφήσει», αποκαλύπτει ένα άτομο, ενώ άλλα αναφέρουν ότι η κατάσταση δυσκολεύει με την ύπαρξη μόνο πρωινών ραντεβού στα νοσοκομεία. «Στην αρχή δεν υπήρχε καν ειδικό ιατρείο στο νοσοκομείο, η διαδικασία ξεκίνησε πολύ χύμα», συμπληρώνει στο ANTIVIRUS ο Παύλος. «Το ιατρείο άνοιξε στα μέσα Ιουνίου και έκλεινες αρχικά ραντεβού μέσω 5ψήφιου αριθμού. Το κακό είναι ότι δέχεται μόνο κάθε Δευτέρα για δύο ώρες (11.00-13.00). Αυτό σημαίνει 6 ραντεβού τη μέρα, δηλαδή 24 τον μήνα. Αυτό δεν είναι αρκετό. Δεν μπορεί να έχεις τη δυνατότητα να εξυπηρετείς μόνο 30-35 άτομα, σε μια πόλη 1 εκατ. κατοίκων», λέει ο ίδιος. «Τώρα το πράγμα είναι πολύ πιο οργανωμένο σε σχέση με τον πρώτο μήνα. Στο ΑΧΕΠΑ οι γιατροί είναι πολύ καλοί, ενημερωμένοι, διακριτικοί και εξυπηρετικοί. Υπάρχει πλέον μια οικειότητα».
Σύμφωνα με τον κ. Πρωτοπαπά, «μέχρι σήμερα πάνω από 800 άτομα έχουν πάρει PrEP με συνταγή, εκ των οποίων οι περισσότεροι συνεχίζουν να τη λαμβάνουν. Σε έναν σημαντικό αριθμό εξ αυτών έχω συνταγογραφήσει προσωπικά εγώ την προφυλακτική αγωγή, είτε στο ιδιωτικό μου ιατρείο είτε στη Μονάδα Ειδικών Λοιμώξεων στο νοσοκομείο “Αττικόν”».
Τον ρωτήσαμε εάν υπήρχαν προβλήματα στη διαδικασία στην αρχή, μερικά από τα οποία που αναφέρει είναι αυτά που ανέφεραν και τα ίδια τα άτομα είτε απευθείας σε εμάς είτε μέσω της συμμετοχής τους στην έρευνα: «Επειδή ήξερα πώς θα είναι η διαδικασία, μου ήταν αρκετά εύκολο να το κάνω. Είναι πάρα πολύ απλή για έναν γιατρό, φτάνει να ακολουθήσει το πρωτόκολλο του ΕΟΔΥ. Απαιτείται το ωφελούμενο άτομο να φέρει πρόσφατο εργαστηριακό έλεγχο (της τελευταίας εβδομάδας) και μετά ο γιατρός ακολουθεί τα πολύ απλά βήματα για τη συνταγογράφηση. Τα εμπόδια προκύπτουν κυρίως για τα άτομα που θέλουν να λάβουν την PrEP. Και σαν πιο σημαντικά προβλήματα θα ανέφερα πρώτον το γεγονός ότι θα πρέπει να πηγαίνουν σε φαρμακείο δημόσιου νοσοκομείου μηνιαίως για να τη λαμβάνουν, παρόλο που ένας μεγάλος αριθμός γιατρών μπορεί να συνταγογραφεί, η προμήθεια του φαρμάκου γίνεται μόνο από τα φαρμακεία των νοσοκομείων, που λειτουργούν συγκεκριμένες μέρες και ώρες. Επιπλέον, πρόσβαση στην αγωγή έχουν μόνο άτομα με ΑΜΚΑ. Εξαιρούνται πάρα πολλοί αλλοδαποί, είτε εργάζονται στην Ελλάδα, αλλά έχουν ευρωπαϊκή κάρτα ασφάλισης, είτε είναι επισκέπτες ή τουρίστες ή μετανάστες με προσωρινό ΑΜΚΑ, ενώ βρίσκονται σε κίνδυνο και θα μπορούσαν να εκτεθούν στον ιό».
Τα ίδια προβλήματα μάς ανέφερε και ο κ. Μάτης: «Το βασικότερο πρόβλημα είναι ότι η χορήγηση της PrEP γίνεται μόνο σε άτομα με ενεργό ΑΜΚΑ. Για παράδειγμα, οι άνθρωποι που είναι υπό καθεστώς προσωρινού ασύλου, δεν έχουν πρόσβαση στην PrEP, παρόλο που κάποιοι ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες. Ένα σημαντικό βήμα εξέλιξης είναι να έχει πρόσβαση οποιοδήποτε άτομο διαθέτει ασφαλιστικό αριθμό (ΑΜΚΑ, ΠΑΑΥΠΑ και ΠΑΜΚΑ). Αυτό ισχύει ήδη για την αντιρετροϊκή αγωγή ανθρώπων που ζουν με τον HIV, οπότε είναι δυνατό να εφαρμοστεί και στα ωφελούμενα άτομα με PrEP».
Ένα ακόμα πρόβλημα είναι το κόστος. Παρότι η χορήγηση της PrEP είναι θεωρητικά δωρεάν, η διαδικασία ορίζει ότι το άτομο που τη λαμβάνει πρέπει να κάνει εξετάσεις. «Τα νοσοκομεία σου λένε να κάνεις εξετάσεις αίματος σε ιδιώτη (άρα να πληρώσεις και να ταλαιπωρηθείς να πας και αλλού), γιατί αν κάνεις στο νοσοκομείο, δε θα βγει έγκαιρα το αποτέλεσμα, για να μπορείς να πάρεις το επόμενο μπουκάλι prep. Δηλαδή, ενώ έχουν θέσει ως όριο τη μια βδομάδα για τις εξετάσεις, δε μπορούν να στο παρέχουν τα ίδια τα νοσοκομεία που είναι υπεύθυνα για να σου δώσουν την PrEP!», επισημαίνει ένα από τα άτομα που έλαβαν μέρος στην έρευνα του περιοδικού.
Επιπλέον, άλλα άτομα που συμμετείχαν στην έρευνα του ANTIVIRUS ανέφεραν την ελλιπή ενημέρωση των γιατρών, καθώς επίσης ότι αντιμετώπισαν προκατάληψη κατά τη διάρκεια των εξετάσεων.
Πόσο αποτελεσματική είναι η PrEP
Ρωτήσαμε τόσο τον κ. Πρωτοπαπά όσο και τον κ. Μάτη για την αποτελεσματικότητα της PrEP. Και οι δύο συμφώνησαν ότι δεν είναι αποτελεσματική κατά 100%. Πιο συγκεκριμένα, ο κ. Πρωτοπαπάς είπε: «Ξέρουμε από τις χώρες όπου είχε ήδη κυκλοφορήσει ότι η αποτελεσματικότητα έχει να κάνει με τη συμμόρφωση στη λήψη της αγωγής. Αν ένα άτομο τη λαμβάνει σωστά, η αποτελεσματικότητά της φτάνει το 99% προστασίας από τον HIV και μόνο. Δεν προστατεύει από άλλα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα (ΣΜΝ). Δεν αντικαθιστά το προφυλακτικό. Μέχρι στιγμής, επίσης, δεν έχει πέσει στην αντίληψή μου κάποιο ποσοστό αποτυχίας της PrEP στην Ελλάδα, εννοώ μετά από σεξουαλική συνεύρεση να υπάρξει λοίμωξη, παρόλο που το άτομο είναι ωφελούμενο. Σίγουρα στο μέλλον θα παρατηρηθούν λοιμώξεις σε ωφελούμενα άτομα, αλλά σε πολύ μικρό ποσοστό, όπως μας έχει δείξει η εμπειρία σε άλλες χώρες».
Ο Ίαν, ως ωφελούμενος, από την πλευρά του δίνει τη δική του συμβουλή σε όσους ενδιαφέρονται να τη λάβουν: «Την PrEP την παίρνουμε για ασφάλεια, όχι για να βγάλουμε τα απωθημένα μας. Μας δίνει ελευθερία, αλλά αυτή η ελευθερία θα πρέπει να είναι ελεγχόμενη. Για παράδειγμα, δεν χρειάζεται να πάμε με 500 άτομα μέσα σε μια μέρα, γιατί καραδοκούν κι άλλα ΣΜΝ». Και ο Παύλος συμπληρώνει: «Πολύς κόσμος λέει ότι παίρνει PrEP ενώ είναι οροθετικοί. Καλύτερα να είμαστε ειλικρινείς. Αν πεις την αλήθεια, κανείς δεν θα σε απορρίψει, ειδικά η νέα γενιά, που είναι πιο ενημερωμένη».
Ελάχιστες οι ωφελούμενες γυναίκες
Ένα άλλο πρόβλημα που επισημαίνει ο κ. Πρωτοπαπάς, είναι ότι «οι γυναίκες δεν είναι καλά ενημερωμένες, με αποτέλεσμα μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό να λαμβάνει PrEP. Παρόλο που ξέρουμε ότι υπάρχουν αρκετές γυναίκες που θα μπορούσαν να επωφεληθούν. Ίσως είναι πιο κατάλληλοι οι γυναικολόγοι να ενημερώσουν τις ασθενείς τους, καθώς είναι στις ειδικότητες που μπορούν να συνταγογραφούν την PrEP. Πιο καλά ενημερωμένη σε αυτό το θέμα είναι η γκέι κοινότητα, οι άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες. Αλλά ακόμα έχουμε μείνει πολύ πίσω σε άλλους πληθυσμούς, όπως είναι οι χρήστες ουσιών και οι γυναίκες, που επίσης μπορεί να υπάρχει κίνδυνο μετάδοσης του ιού. Εκεί πρέπει να στραφεί τώρα η ενημέρωση, σε αυτούς τους πληθυσμούς». Αυτό αντικατοπτρίζεται και στη σχετική έρευνα του ANTIVIRUS, με τις γυναίκες – cis και τρανς – να αποτελούν μόλις το 5,6 %.
Ξανά και ξανά
Σύμφωνα με τον κ. Πρωτοπαπά, «ένα πρόβλημα διεθνώς είναι ότι πολλοί άνθρωποι, ενώ ξεκινούν την PrEP, στη συνέχεια τη διακόπτουν. Δηλαδή μέσα στο πρώτο εξάμηνο ένα μεγάλο ποσοστό ατόμων σταματά για διάφορους λόγους. Εκεί είναι η ευθύνη των γιατρών. Να πείσουν τους ανθρώπους να συνεχίσουν να λαμβάνουν την PrEP, εφόσον παραμένουν σε κίνδυνο. Σε κάθε επίσκεψη πρέπει να γίνεται ξανά αξιολόγηση του κινδύνου, να συζητούμε τα οφέλη, ώστε ο ωφελούμενος να μην εγκαταλείψει».
Στο θέμα της ελληνικής ιατρικής κοινότητας, ο κ. Μάτης προσθέτει: «Υπάρχει ένα ζήτημα ενημέρωσης από πλευράς των ιατρών. Κυρίως οι δερματολόγοι-αφροδισιολόγοι πρέπει να γνωρίζουν πώς γίνεται η συνταγογράφηση στο σύστημα. Είτε είναι ιδιώτες είτε δουλεύουν σε νοσοκομείο. Πιστεύω ότι θα λυθεί αυτό το πρόβλημα. Με την πάροδο του χρόνου, θα προσαρμοστεί και θα το μάθει το σύνολο της ιατρικής κοινότητας».
Tα επόμενα βήματα
«Τα επόμενα βήματα, για μένα, είναι να απλοποιηθεί ακόμα περισσότερο η χορήγηση της PrEP και να υπάρχει τρόπος καταγραφής, ώστε να μπορούμε να δούμε πόσοι άνθρωποι ξεκίνησαν, πόσοι συνεχίζουν, αν υπήρξαν λοιμώξεις. Να δούμε ποιοι πληθυσμοί πρέπει να ενημερωθούν καλύτερα», δήλωσε ο κ. Πρωτοπαπάς. Και πρόσθεσε: «Τώρα που πλέον έχουμε στα χέρια μας την PrEP, πρέπει να την πάρουν όσο το δυνατόν περισσότεροι άνθρωποι χρειάζεται. Πρέπει και η πολιτεία και οι φορείς και η ιατρική κοινότητα να παλέψουμε ώστε να ενημερωθεί το κοινό για τα οφέλη και όσοι τη χρειάζονται να έχουν πρόσβαση σε αυτή».
Από την πλευρά του, ο κ. Μάτης τόνισε ότι «όπως συμβαίνει στο εξωτερικό, θα πρέπει στο μέλλον να εμπλακεί και η ίδια η κοινότητα με τη δημιουργία ενημερωτικών PrEP points, με ιατρική υποστήριξη από φορείς της κοινότητας. Εμείς, ως Checkpoint, θα ανοίξουμε σύντομα info PrEP points, που θα παρέχουν συμβουλευτική υποστήριξη στους ωφελούμενους».
Βέβαια, για μια συνολική στρατηγική πρόληψης στη σεξουαλική υγεία δε φτάνει μόνο η PrEP. «Το πιο σημαντικό μέτρο πρόληψης είναι τα εμβόλια. Κυρίως για τον HPV, τον ιό των κονδυλωμάτων, για τις ηπατίτιδες Α και Β και για την ευλογιά των πιθήκων», επισημαίνει ο κ. Πρωτοπαπάς. «Γίνεται, βέβαια, πολλή συζήτηση τους τελευταίους μήνες και για την DoxyPEP, που είναι μια στρατηγική χορήγησης συγκεκριμένου αντιβιοτικού, μετά από απροφύλακτη επαφή για μείωση του κινδύνου λοίμωξης από σύφιλη, γονόρροια και χλαμύδια». Για την DoxyPEP δεν υπάρχει ομοφωνία από την επιστημονική κοινότητα. Σίγουρα μπορεί να βοηθήσει κάποιους ανθρώπους, ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος λοίμωξης από τα συγκεκριμένα μικρόβια, αλλά επειδή μιλάμε για μια φαρμακευτική παρέμβαση, πρέπει αυτό να γίνεται υπό την εποπτεία γιατρού».
Πολλά πιστεύουν ότι θα μπορούσαν να γίνουν ώστε να βελτιωθεί η διαδικασία χορήγησης της PrEP, σημειώνουν και όσα άτομα έλαβαν μέρος στην έρευνα του περιοδικού. Η πλειοψηφία των ατόμων αναφέρεται στην απλοποίηση της διαδικασίας, με περισσότερα ραντεβού στα νοσοκομεία και με τη διάθεσή της σε κάθε φαρμακείο. Με λίγα λόγια, «να γίνει ευρέως διαθέσιμη», όπως τονίζει και ένα από τα συμμετέχοντα. Πέρα από την απλοποίησή της, όμως, τα άτομα σημειώνουν την ανάγκη για ενημέρωση του ιατρικού προσωπικού, ώστε να βρίσκεται σε θέση να ενημερώνει και τα άτομα που επιθυμούν να ξεκινήσουν την προφυλακτική αγωγή. Με μεγαλύτερη ελπίδα άλλα άτομα σημείωσαν ότι θα ήθελαν η χορήγησή της να γίνεται σε έναν πιο ασφαλή χώρο, όπως το CheckPoint ή, όπως πρότεινε ένα άλλο άτομο: «Να υπάρχουν, όπως στην Αγγλία, ξεχωριστές κλινικές για τα σεξουαλικά νοσήματα κ.λπ., που σου κλείνουν το ραντεβού σου, και όταν πας σου παίρνουν αίμα, σε εξετάζουν αν χρειαστεί, σου δίνουν το μπουκάλι PrEP για τον επόμενο μήνα και, πριν φύγεις, σου κλείνουν το επόμενο ραντεβού σου μετά από έναν μήνα!».
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Σήμερα, λοιπόν, η PrEP είναι επιτέλους εδώ, φέρνοντας μαζί της και ένα μήνυμα ελπίδας. Ελπίδας ότι η πρόληψη μπορεί να γίνει πραγματικότητα, ότι η δημόσια υγεία πρέπει να προστατεύεται και να προστατεύει τα πιο ευάλωτα από εμάς, καθώς και ότι η σεξουαλική αυτοδιάθεση και ασφάλεια δεν είναι προνόμιο αλλά δικαίωμα. Η ιστορία της PrEP στην Ελλάδα συνεχίζεται, αλλά πλέον με περισσότερη αισιοδοξία και πιο πρακτικά αποτελέσματα. Είναι μια ιστορία που υπενθυμίζει την ανάγκη για συλλογική οργάνωση, αντίδραση και αγώνα, τα οποία μπορούν τελικά να φέρουν θετικά αποτελέσματα, ακόμα και όταν το κράτος αρνείται να τα φέρει.
Η πρόκληση τώρα είναι να συνεχιστεί η ενημέρωση, η εκπαίδευση και η υποστήριξη των δικαιούχων, χωρίς στιγματισμό και ομοτρανσφοβία. Η PrEP είναι ένα ισχυρό εργαλείο πρόληψης που μπορεί να διευκολύνει τις ζωές πολλών ατόμων. Κι αυτό είναι κάτι που αξίζει να το γιορτάσουμε, αλλά και να το διασφαλίσουμε για το μέλλον
