Μια φορά και έναν καιρό, μία μητέρα ρώτησε τον Αϊνστάιν τι θα μπορούσε να κάνει για να προετοιμάσει καλύτερα το πεντάχρονο παιδί της για το σχολείο και τη ζωή γενικότερα. Ήρεμος και χαμογελαστός, ο μεγάλος φυσικός της απάντησε: «Να του λέτε παραμύθια». «Καλά τα παραμύθια, αλλά τι άλλο;» απάντησε η μητέρα. «Πολλά παραμύθια», απάντησε και πάλι ο Αϊνστάιν. Η μητέρα επέμεινε και τον ρώτησε για τρίτη φορά: «Καλά, εντάξει, παραμύθια αλλά και τι άλλο;», ο Αϊνστάιν της είπε πως «δεν χρειάζεται τίποτα περισσότερο. Μονάχα κι άλλα παραμύθια. Πάρα πολλά παραμύθια».
Γράφει η Άννα Απέργη Κωνσταντινίδη
Ακούγοντας αυτή την μικρή ιστορία σκέφτηκα πως, καλά τα παραμύθια για ένα παιδί, αλλά όχι και όλα τα παραμύθια. Κατά πόσο είναι επιθυμητό σήμερα, ένα παιδί σήμερα να μεγαλώνει με πατριαρχικά στερεότυπα; Με κακές άσχημες μητριές που βασανίζουν τα παιδιά τους, με κακούς λύκους, με κοριτσάκια που η μόνη τους έννοια πρέπει να είναι το πώς θα δείχνουν όμορφες και ότι για να πετύχουν στη ζωή πρέπει να κάνουν ένα πλούσιο γάμο, με βατράχους που όταν τους φιλάς γίνονται πρίγκιπες;
Μάλλον τέτοιου είδους παραμύθια δεν είναι και τόσο κατάλληλα για τα παιδιά του σήμερα και μπορεί κάποιους να τους ξενίσει αυτό που θα πω, αλλά πιστεύω πως, εάν ο μεγάλος Αϊνστάιν ζούσε σήμερα, δεν θα μπορούσε παρά να συμφωνήσει με αυτό.
Οι γονείς θα πρέπει να σκέφτονται δύο φορές πριν διαβάσουν κάποια κλασικά παραμύθια στα παιδιά τους. Η επιλογή ενός παραμυθιού, δεν είναι απλή υπόθεση, πρώτoν γιατί το παραμύθι περνά υποσυνείδητα (ή και συνειδητά) σοβαρά μηνύματα σε ένα παιδί. Μηνύματα όπως, ότι οι γυναίκες είναι παθητικές, άβουλες και αδύναμες ακόμα, όπως για παράδειγμα η Χιονάτη, η Ωραία Κοιμωμένη και η Σταχτοπούτα, που περιμένουν έναν άντρα για να τις σώσει με κάποια πράξη ηρωισμού και δύναμης, που έχει ως έπαθλο έναν καλό και πλούσιο γάμο. Πως η ζωή ενός κοριτσιού χωρίς τον «πρίγκιπα του παραμυθιού, τον πρίγκιπα των ονείρων του» είναι μία ζωή μίζερη, χωρίς κάποιο νόημα.
Επίσης, σήμερα πάρα πολλά παιδιά ζουν με διαζευγμένους γονείς, που κάποιοι από αυτούς έχουν γνωρίσει άλλους ανθρώπους με τους οποίους είναι σύντροφοι ή έχουν δημιουργήσει οικογένειες. Πόσο θεμιτό είναι λοιπόν ένα παιδί σήμερα να μεγαλώνει με την εικόνα μίας «κακής μητριάς» που όχι μόνο δεν θα το αγαπάει, αλλά θα το μισεί θανάσιμα προσπαθώντας να το δηλητηριάσει ή να το σκοτώσει;
Και μιας που πιάσαμε και το κομμάτι της οικογένειας. Ξέρετε, πέραν της «κλασικής» σε πάρα πολλά εισαγωγικά, σκληροπυρηνικής οικογένειας, υπάρχουν και οι μονογονεϊκές οικογένειες, αλλά και πολύχρωμες οικογένειες, παιδιά που ζουν και μεγαλώνουν με ΛΟΑΤΚΙ+ γονείς, ή γονείς που μεγαλώνουν ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιά, καθώς και πάρα πολλά ακόμη είδη οικογενειών. Δεν θα πρέπει λοιπόν να δώσουμε στα παιδιά μας να κατανοήσουν τη διαφορετικότητα αλλά και την ποικιλομορφία που μπορεί να έχει μία οικογένεια;
Κατά πόσο είναι θεμιτό σήμερα εν έτει 2024 και προχωράμε σε λίγες ημέρες στο 2025, όταν μιλάμε για οικογένεια, να μιλάμε μόνο για ένα είδος οικογένειας που αποτελείται από έναν μπαμπά, μία μαμά και ένα, δύο ή και περισσότερα παιδιά; Και δεν έβαλα καθόλου τυχαία πρώτα τον μπαμπά, γιατί με αυτή τη σειρά την παρουσιάζουν οι περισσότεροι την οικογένεια.
Επίσης, πάρα πολλά παραμύθια μας λένε ότι κάποια ζώα είναι κακά, ύπουλα ή κάποια από αυτά είναι και πονηρά ακόμα. Πόσο λάθος να δίνουμε στα παιδιά μας την εικόνα, ότι ένας λύκος είναι κακός ή μία αλεπού πονηρή; Ένα ζώο, και δει άγριο ζώο δεν είναι κακό, απλά προσπαθεί να επιβιώσει. Κανένα ζώο δεν έχει κακία. Θέλουμε τα παιδιά μας να φοβούνται τα ζώα; Σίγουρα όχι.
Στα περισσότερα επίσης παραμύθια –με κάποιες πολύ μικρές εξαιρέσεις- οι πρωταγωνίστριες αλλά και οι πρωταγωνιστές είναι πανέμορφοι, καλλίγραμμοι, αδύνατοι, γυμνασμένοι και απαραιτήτως λευκοί, ενώ οι κακοί, είναι συνήθως άσχημοι, με περισσότερα κιλά ή και αποκρουστικοί. Συμβαίνει αυτό στην πραγματικότητα ή μήπως δίνουμε λάθος μηνύματα στο παιδί μας; Είναι στ’ αλήθεια η καλοσύνη ταυτισμένη με την ομορφιά;
Αυτό που θέλουμε πράγματι να μάθουμε στα παιδιά μας είναι ότι πρέπει να αξιολογούν κάποιο συνάνθρωπό τους, με βάση την εξωτερική του εμφάνιση; Αλήθεια αυτό θέλουμε για τα παιδιά μας;
Και ανέφερα ότι όλα αυτά ισχύουν στα παραμύθια με κάποιες πολύ μικρές εξαιρέσεις, έχοντας στο μυαλό μου το παραμύθι της Παναγίας των Παρισίων, οπού εκεί έχουμε τον καλό – άσχημο ήρωα τον Κουασιμόδο, που όμως παρότι είναι ο καλός της υπόθεσης, στο τέλος δεν είναι και ο κερδισμένος μιας και λόγω της εξωτερικής του εμφάνισης, δεν είναι αυτός που «κερδίζει» την Εσμεράλδα.
Επιπλέον, κάτι που συναντάμε σε πάρα πολλά παραμύθια είναι ότι για να πετύχει κάποιος άνθρωπος στη ζωή του, πρέπει να γίνει πλούσιος, αλλιώς απέτυχε. Αλήθεια τώρα αυτό θέλουμε για τα παιδιά μας, να μάθουν ότι η ευτυχία μπορεί να έρθει μόνο μέσα από το χρήμα και τον πλούτο; Ή μήπως ότι η επιτυχία στη ζωή έρχεται μόνο μέσα από έναν πολύ επιτυχημένο και πλούσιο γάμο και ότι αν κάποιος άνθρωπος δεν παντρευτεί τότε είναι ένας αποτυχημένος για την κοινωνία;
Τα παραμύθια λένε ότι είναι ένας αγωγός μετάδοσης γνώσεων αλλά και αξιών. Λένε ότι είναι ένα μέσο -αν και εμένα η λέξη μέσο δεν μου αρέσει διότι εκφράζει κάθε τι μεσαίο, δηλαδή μέτριο-, οπότε θα σας πω ότι είναι ένας δεσμός που μπορεί και συνδέει τις γενιές μεταξύ τους, βάζοντας τα πιο νεότερα άτομα, τα παιδιά μας δηλαδή, να δουν και να γνωρίσουν από πιο κοντά όλα όσα φαντάζουν άγνωστα και μακρινά.
Η σημαντικότητα ενός παραμυθιού, δεν είναι μονοδιάστατη, αλλά πολύπλευρη.
Ας δώσουμε λοιπόν στα παιδιά μας παραμύθια που μέσα από αυτά θα δουν και θα γνωρίσουν την πολυχρωμία και την πολυφωνία της ζωής. Που θα μάθουν να σέβονται όλα τους συνανθρώπους τους. Που θα διδαχτούν πως κάθε παιδί είναι μοναδικό και ξεχωριστά σημαντικό και πως όλα τα παιδιά έχουν δικαίωμα δικαίωμα στο όνειρο. Στο όνειρο για τη δική του ζωή!
Ας πάψουμε λοιπόν να κάνουμε εφιάλτες τα όνειρα των παιδιών μας! Γιατί αν σωθεί το παιδί…. υπάρχει ελπίδα!!!
Γράφει η Άννα Απέργη Κωνσταντινίδη, Special Advisor Diversity Charter Greece
