Τον Απρίλιο του 2019, ο Carlos Martinez επισκέφθηκε μια φυλακή γεμάτη με μέλη συμμοριών στο Ελ Σαλβαδόρ, έχοντας αποκτήσει σπάνια πρόσβαση για τη δημιουργία ενός σπάνιου φωτογραφικού έργου.
Ως δημοσιογράφος για την εφημερίδα El Faro, ο Martinez συνηθίστηκε να ασχολείται με τις συμμορίες, που έχουν κάνει εδώ και δεκαετίες τη χώρα του μία από τις πιο βίαιες στον κόσμο. Αλλά αυτή τη φορά είδε κάτι που τον συγκλόνισε. Ο διευθυντής της φυλακής του έδειξε ένα κελί απομόνωσης, στο οποίο εννέα πρώην μέλη συμμοριών -από τις τρεις κύριες ομάδες οργανωμένου εγκλήματος της χώρας – μεταφέρθηκαν, όταν έκαναν coming out ως γκέι. «Ήταν εντελώς πρωτόγνωρο», λέει ο Martinez. «Επειδή στις συμμορίες, αν υπάρχει ακόμη και η υποψία ότι είσαι ομοφυλόφιλος, το πληρώνεις με τη ζωή σου».
Σε αυτήν τη συγκεκριμένη φυλακή (San Francisco Gotera) στα ανατολικά της χώρας, η κουλτούρα των συμμοριών δεν είναι η μόνη πηγή ομοφοβίας. Από το 2015, οι ευαγγελικοί πάστορες έχουν φέρει σχεδόν όλους τους κρατουμένους στο χριστιανισμό, πείθοντάς τους να εγκαταλείψουν τις συμμορίες τους. Το κράτος είχε παραδώσει στην ουσία τον έλεγχο της καθημερινής ζωής στο εσωτερικό της Gotera σε ηγέτες εκκλησιών, οι οποίοι κηρύττουν ότι η ομοφυλοφιλία είναι μια αμαρτία τόσο σοβαρή όσο η βία.
Μόλις ο Martinez έφυγε από τη φυλακή και μπήκε στο αυτοκίνητό του, κάλεσε τη Marlén Viñayo, μια Ισπανίδα σκηνοθέτη που ζει στο Ελ Σαλβαδόρ, να της πει τι είχε δει. Το σύντομο ντοκιμαντέρ που δημιούργησαν, (Unforgivable) ακολουθεί τον Geovany, έναν γκέι άντρα που εργάστηκε ως εκετελεστής για τη συμμορία Barrio 18, την οποία εγκατέλειψε το 2016. Ζώντας στο κελί απομόνωσης με τον σύντροφό του και άλλους γκέι τρόφιμους, παλεύει με τη σεξουαλικότητά του και το βίαιο παρελθόν του. «Νομίζω ότι το να σκοτώνεις ένα άτομο, ναι είναι κακό, αλλά δεν είναι τόσο δύσκολο», λέει σε ένα σημείο. «Αλλά το να αγαπάς έναν άλλο άντρα, δεν είναι φυσικό».
Η απεικόνιση της εμπειρίας των πρώην μελών της συμμορίας της ταινίας κέρδισε βραβεία σε μια σειρά μεγάλων φεστιβάλ ταινιών το 2020, καθιστώντας την πρώτη ταινία από του Ελ Σαλβαδόρ που αποτελεί επιλογή για Όσκαρ. Η ευαγγελική εκκλησία έχει ωστόσο αυξανόμενη επιρροή στο Ελ Σαλβαδόρ, ξεπερνώντας κατά πολύ αυτή του κράτους. Η ομοφυλοφιλία παραμένει ταμπού με τη βία και τις διακρίσεις εις βάρος των ΛΟΑΤ+ να είναι έντονες.
Ο Martinez, λέει ότι το Unforgivable δεν είναι μια ταινία «για συμμορίες» αλλά μια εξέταση του πολιτισμού που επέτρεψε στον Geovany να φτάσει στο ηθικό του συμπέρασμα. «Θέλουμε να δημιουργήσουμε μια αντανάκλαση – αυτού του κελιού, αυτού του είδους της κοινωνίας που έχουμε χτίσει. Πώς είναι δυνατόν μια χώρα να έχει την ηθική της πυξίδα τόσο σπασμένη ώστε η ομοφυλοφιλία και η δολοφονία να θεωρούνται το ίδιο;»
Η Viñayo και ο Martinez πήραν άδεια για δώδεκα μέρες ώστε να κάνουν γυρίσματα μέσα στη φυλακή τον Μάιο του 2019. Οι συνθήκες στο κελί, όπου οι 9 κρατούμενοι ζούσαν σε έναν χώρο ς δύο τετραγωνικών μέτρων, έκανα το γύρισμα μια δύσκολη υπόθεση.
Ωστόσο, τέσσερις τρόφιμοι συμφώνησαν να συμμετάσχουν και άρχισαν να μιλούν για τη ζωή τους με εκπληκτική ειλικρίνεια, σύμφωνα με τη Viñayo. Η ίδια ωστόσο συνέχισε να τους υπενθυμίζει ότι η ταινία θα προβάλλεται στο Ελ Σαλβαδόρ και θα είναι διαθέσιμη στο διαδίκτυο ενώ τους ρωτούσε συχνά αν τους έθετε σε κίνδυνο. «Αλλά η αλήθεια είναι ότι έχουν ήδη καταδικαστεί: έχουν φύγει από τη συμμορία, έχουν ζήσει με πρώην μέλη άλλων συμμοριών και έχουν ζήσει ανοιχτά ως ομοφυλόφιλοι», λέει χαρακτηριστικά «Αν έβγαιναν ποτέ από τη φυλακή, δεν θα είχαν να πάνε πουθενά. Ένας από αυτούς είπε ότι η μόνη λύση θα ήταν να ζήσει στους υπονόμους».
Οι ευαγγελικές εκκλησίες προσφέρουν σπάνια μια διέξοδο από τη ζωή των συμμοριών στο Ελ Σαλβαδόρ. Τις τελευταίες δεκαετίες, ο ευαγγελικός Χριστιανισμός εξαπλώθηκε ραγδαία, εκτοπίζοντας τον Καθολικισμό. Οι ετήσιες έρευνες από την εθνική εφημερίδα La Prensa Grafica διαπίστωσαν ότι το ποσοστό που ακουλουθούσε την Ευαγγελική εκλλησία αυξήθηκε από 28,7% το 2004 σε 39,5% το 2019, ενώ το ποσοστό που αναγνωριζόταν ως καθολικό μειώθηκε από 55,1% σε 40,5% την ίδια περίοδο. Οι αναλυτές λένε ότι οι συμμορίες φαίνεται να σέβονται τις ευαγγελικές εκκλησίες λόγω της έμφασης που δίνουν στον προσωπικό μετασχηματισμό και τη συγχώρεση των εγκλημάτων του παρελθόντος, με περισσότερα από τα μισά μέλη της συμμορίας να αναγνωρίζονται ως Ευαγγελικοί σε σύγκριση με το 17% ως Καθολικοί.
Σύμφωνα με τον Martinez, εάν ένα μέλος της συμμορίας ζητήσει να φύγει για να ζήσει μια πιο θρησκευτική ζωή, οι ηγέτες των συμμοριών θα του το επιτρέψουν – αν και θα προσέχουν για «κακή συμπεριφορά», συμπεριλαμβανομένου του καπνίσματος, που μπορεί να υπονομεύσει τον ισχυρισμό του πρώην μέλους.
Στην Gotera, ο αυξανόμενος ρόλος των ευαγγελικών εκκλησιών στην καθημερινή ζωή μείωσε απότομα τη βία και επέτρεψε σε μέλη διαφορετικών συμμοριών να ζουν ειρηνικά μαζί – ένα σπάνιο φαινόμενο. Αλλά οι ηγέτες της εκκλησίας κηρύττουν επίσης ορισμένα ενοχλητικά μηνύματα. «Ο Θεός ξέρει ότι το μέλος της συμμορίας παραπλανήθηκε, διαπράττοντας ατέλειωτες θηριωδίες […] επειδή ήταν σαν θηρίο, ζώο. Ο ομοφυλόφιλος είναι το ίδιο», λέει ένας πάστορας. «Στα μάτια του Θεού, καμία αμαρτία δεν είναι μεγαλύτερη από την άλλη. Η αμαρτία είναι αμαρτία».
Μεγάλο μέρος της αφήγησης περιστρέφεται γύρω από την προσπάθεια του Geovany να μεταφερθεί από τη Gotera λόγω της κυριαρχίας της εκκλησίας και του φόβου του να μη χωριστεί από τον σύντροφό του.
Λίγο μετά τη λήξη των γυρισμάτων, ένας ανασχηματισμός του ποινικού συστήματος οδήγησε στο κλείσιμο της φυλακής και όλοι οι κρατούμενοι μεταφέρθηκαν σε άλλες φυλακές. Η Viñayo και ο Martinez δεν μπόρεσαν να επικοινωνήσουν με τον Geovany, αλλά πιστεύουν ότι αυτός και ο σύντροφός τους πιθανότατα χώρισαν.
πληροφορίες: περιοδικό ΤΙΜΕ
