Ο Άνθρωπος του Βιτρούβιου, το διάσημο σχέδιο του Λεονάρντο ντα Βίντσι, παίρνει… σάρκα και οστά στη σκηνή του θεάτρου της ΑΣΚΤ. Τον άγνωστο άνδρα ενσαρκώνει ο Στέφανος Κακαβούλης και τον σκηνοθετεί ο Χρήστος Δήμας.
Μετά τον Ερμή του Πραξιτέλη, το πιο διάσημο έργο τέχνης-ύμνος προς τη γεωμετρία του ανδρικού σώματος είναι ο Άνθρωπος του Βιτρούβιου, το σχέδιο του Λεονάρντο ντα Βίντσι. Το γνωρίζουμε όλοι. Δεν γνωρίζουμε, όμως, τίποτα για τον άνδρα που πόζαρε για τον διάσημο ζωγράφο 5 αιώνες πριν, προκειμένου να το σχεδιάσει. Υπήρξε; Δεν υπήρξε; Ήταν αποκύημα της φαντασίας του καλλιτέχνη; Τον γνώριζε από πριν; Ένιωθε ερωτική έλξη για τον άνδρα που αναπαριστούσε;
Σε αυτά τα ερωτήματα προσπαθεί να απαντήσει κάνοντας έρευνα και χρησιμοποιώντας τον μονόλογο ως μυθοπλαστικό εργαλείο αφήγησης, ο Στέφανος Κακαβούλης, ηθοποιός και συγγραφέας. Στις 10 Μαΐου θα δούμε στο Θέατρο της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, στην οδό Πειραιώς, το αποτέλεσμα, στο οποίο ο ίδιος ενσαρκώνει επί σκηνής τον Άνθρωπο του Βιτρούβιου και τον σκηνοθετεί ο Χρήστος Δήμας.
Οι δυο τους μίλησαν στο ΑΝΤΙVIRUS για το έργο «Βιτρούβιος» και για την πρώτη τους συνεργασία στο θέατρο, λίγες μέρες πριν την πρεμιέρα:
Τι πρέπει να γνωρίζουμε για το έργο;
Στέφανος Κακαβούλης: Όλοι ξέρουμε το σχέδιο του Λεονάρντο ντα Βίντσι, αυτής της ιδιοφυίας, του πολυσχιδούς καλλιτέχνη, τον «Άνθρωπο του Βιτρούβιου». Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι ασχολείταιμε τις ιδανικές αναλογίες του ανθρώπινου σώματος. Αυτό είναι ένα πρώτο επίπεδο. Πίσω από το σχέδιο υπάρχουν πάρα πολλοί κώδικες, όπως συναντάμε γενικά στα έργα του Ντα Βίντσι. Με συμβολικό τρόπο περνάει άλλα πράγματα, τα οποία άπτονται της φιλοσοφίας, της θρησκείας, του μυστικισμού κ.ά.
Γοητευμένος από αυτό το σχέδιο και ερευνώντας, για να το καταλάβω, είδα πράγματα τα οποία ήταν“mindblowing” για μένα.
Eμείς οι συγγραφείς, από ένα ερέθισμα, το οποίο μας εξιτάρει, πιανόμαστε και οδηγούμαστε σε ένα θεατρικό έργο, σε ένα διήγημα, σε ένα ποιήμα.
Έχεις γράψει και ποίηση.
Σ.Κ.: Ναι, έχω εκδώσει δύο ποιητικές συλλογές, αλλά κυρίως έχω γράψει για το θέατρο. Συνολικά έχω γράψει 15 θεατρικά έργα και αυτό είναι το δέκατο τρίτο, που ανεβαίνει σε παράσταση.
Θα σου πώς έγινε με τον «Βιτρούβιο». Όταν είδα όλες αυτές τις πληροφορίες σε ντοκιμαντέρ, σε κείμενα κ.λπ., λέω «κάτι πρέπει να κάνω με αυτό». Αλλά ήθελα να πω και κάτι καινούργιο. Οπότε μου ήρθε η ιδέα να δώσω υπόσταση και να ζωντανέψω αυτόν τον άντρα, που εμφανίζεται στο σχέδιο, δηλαδή τον άντρα, που πόζαρε για τον Λεονάρντο τα Βίντσι, για τον οποίο δεν ξέρουμε τίποτα. Δεν ξέρουμε ούτε καν εάν υπήρξε.
Είναι ένα πρόσωπο φανταστικό.
Αλλά, μέσα από όλα όσα γίνονται στο έργο, μέσα από τη συνάντησή τους, τη συζήτηση μεταξύ του Ντα Βίντσι και του μοντέλου, βγαίνουν όλες αυτές οι μυστικές πληροφορίες και οι κώδικες για το σχέδιο.
Τις οποίες δεν μπορούμε να αποκαλύψουμε, βέβαια.
Σ.Κ.: Ακριβώς. Και μάλιστα, εστιάζω περισσότερο σε αυτόν τον άντρα, για τον οποίο δεν γνωρίζουμε τίποτα. Και στη σχέση του με τον Λεονάρντο Ντα Βίντσι.
Το έργο, εξάλλου, είναι μονόλογος. Υπάρχει διάλογος μεταξύ των δύο, αλλά ακούμε μόνο τον άντρα, όχι τον Ντα Βίντσι.
Εσκεμμένα δεν εμφάνισα τον ζωγράφο επί σκηνής, διότι πιστεύω ότι θα τον «μίκραινα» πολύ.
Θέλω να υπάρχει στην ατμόσφαιρα, σαν πνεύμα, σαν μία οντότητα, που αυτός ο άνθρωπος μιλάει μαζί της. Είναι και μία αναφορά στον δημιουργό και το δημιούργημα, στον άνθρωπο και τον Θεό. Έχει μία τέτοια αναγωγή το έργο.
Πότε έγραψες το κείμενο;
Σ.Κ.: Το ήξερα το σχέδιο, το λάτρευα, αλλά το περσινό καλοκαίρι, που συγκέντρωσα τις πληροφορίες, κάθισα και το έγραψα. Μάλιστα, πήγα και ένα ταξίδι στην Ιταλία, στη Φλωρεντία και στη Ρώμη, για να νιώσω λίγο την ενέργεια των ανθρώπων, που έζησαν εκεί. Είδα και τον υπέροχο Δαυίδ του Μικελάντζελο.
Πώς βρεθήκατε στη συνέχεια οι δυο σας για να γίνει η παράσταση;
Σ.Κ.: Τον Χρήστο τον ξέρω, τον εκτιμώ χρόνια. Δεν είχε τύχει να συνεργαστούμε. Μόλις του έστειλα στο κείμενο, του άρεσε πολύ, μου είπε συγκεκριμένα ότι «αυτός είναι λόγος να κάνω θέατρο». Ο ίδιος έχει ασχοληθεί πιο πολύ με τον κινηματογράφο.
Χρήστος Δήμας: Θέλαμε καιρό να συνεργαστούμε και κάποια στιγμή, περίπου τα Χριστούγεννα, συζητήσαμε, μου έστειλε το κείμενο. Τον Άνθρωπο του Βιτρούβιου τον ξέρω σαν σχέδιο. Είναι ολόκληρο μάθημα σε πανεπιστήμια τέχνης. Ήταν μεγάλη ευκαιρία να συναντήσω το σχέδιο με αυτό το μαγικό τέχνασμα, την αναβίωση του ανθρώπου, που πόζαρε για τον Λεονάρντο Ντα Βίντσι.
Εδώ και πόσο καιρό κάνετε πρόβες;
Σ.Κ.: Ξεκινήσαμε κανονικά από μέσα Γενάρη. Ήδη βέβαια είχα στο μυαλό μου, όταν το έγραφα, ότι θα γίνει θεατρική παράσταση, οπότε δεν χρειάστηκε να κάνω πολλές αλλαγές. Όταν γράφω, σκέφτομαι την αμεσότητα του λόγου, την προφορικότητα.
Υπάρχει ομοερωτισμός στο έργο;
Σ.Κ.: Ναι, στο έργο αναφέρεται ξεκάθαρα η ομοφυλοφιλία του Ντα Βίντσι. Ο άντρας-μοντέλο είναι εργάτης, αλλά πολλές φορές κάνει σεξ επ’ αμοιβή. Πιστεύει ότι ο Ντα Βίντσι τον κάλεσε στο ατελιέ του για σεξ. Έτσι ξεκινάει το έργο, αλλά στη συνέχεια μαθαίνουμε ότι ο λόγος που τον κάλεσε είναι για να ποζάρει.
Όλο αυτό είναι προϊόν μυθοπλασίας. Αλλά ξέρουμε, με ιστορικά στοιχεία, για την ομοερωτική σχέση του Ντα Βίντσι με τον Andrea Salaì, που έμεναν και μαζί.
Οπότε η ομοφυλοφιλία του Λεονάρντο είναι διάχυτη σε όλο το έργο, όπως και τα υπονοούμενα του άντρα απέναντι στο Λεονάρντο, δηλαδή στην αρχή τον προκαλεί σεξουαλικά, μέχρι να καταλάβει ότι έχει έρθει, για να ποζάρει.
Μέσα από αυτό το έργο εσύ τι θέλεις να δείξεις;
Σ.Κ.: Αυτό το έργο έχει πάρα πολλές προεκτάσεις. Από την πολύ απτή, που είναι η έμπνευση ενόςδημιουργού και πώς χρησιμοποιεί έναν άνθρωπο, για να αποτυπώσει αυτό που έχει φανταστεί και να δημιουργήσει, μέχρι όλη τη φιλοσοφία του Φρανκενστάιν, που το δημιούργημα στρέφεται ενάντια στον δημιουργό του ή την αγωνία του δημιουργήματος να υπάρξει αιώνια. Να μείνει στην ιστορία.
Επίσης, είναι και τα πολύ φιλοσοφικά μηνύματα, που περνάει το σχέδιο, και έχουν να κάνουν με τηθέση του ανθρώπου σαν ενέργεια και την ένωσή του με το σύμπαν. Αυτό φαίνεται και στο κείμενο και στην ερμηνεία και αναδεικνύεται με τη σκηνοθεσία.
Εσένα, Χρήστο, τι σε τράβηξε περισσότερο;
Χ.Δ.: Δίνοντας φωνή στον άνθρωπο, που πάει να ποζάρει, σε έναν μεγάλο καλλιτέχνη της εποχής, τίθενται διάφορες θεματικές που με έχουν απασχολήσει.
Η μία φράση από το κείμενο που με τράβηξε είναι το: «Γιατί διάλεξες εμένα;» Ξαφνικά ο άλλος βλέπει σε σένα μια ποιότητα, που πιθανότατα δεν την έχει ανακαλύψει κανείς πιο πριν.
Μία άλλη πολύ ωραία φράση είναι το: «Οι άλλοι με κοίταζαν σαν κρέας. Εσύ με είδες αλλιώς».
Η τρίτη φράση, που με απασχόλησε, είναι εκεί που λέει: «Θέλω να μείνει». Είναι για τα άγνωστα σώματα των μοντέλων, που όμως έχουν μια αγωνία για το τι θα γίνει μετά. Αν θα αντέξουν στον χρόνο, πέρα από τη ζωή τους και γίνεται έτσι μια μελέτη του χρόνου.
Ενώ μπαίνεις στην αρχή της παράστασης σε ένα επίπεδο οικονομικής δοσοληψίας μεταξύ μοντέλου και ζωγράφου, μετά αυτό γίνεται κάτι άλλο, γίνεται η αναζήτησή της αθανασίας. Αυτό με αφορά.
Ο Στέφανος όλα τα παραπάνω, τα έχει αγγίξει με τον δικό του τρόπο, τη δικιά του γραφή.
Μου έδωσε τη δυνατότητα να ψάξω μια γεωγραφία συναισθημάτων, που, με τους συνεργάτες μου, θέλαμε να την κάνουμε όσο πιο ξεκάθαρη και συναρπαστική ταυτόχρονα.
Σ.Κ.: Οτιδήποτε κι αν ήταν ο άντρας εκείνος, ένας εργάτης, ένας χαμάλης, τον επέλεξε μία διάνοια της εποχής του και του έδωσε μεγάλη αξία. Τον επέλεξε ανάμεσα στους άλλους.
Χ.Δ.: Θεωρώ ότι το ταξίδι που προτείνει ο Βιτρούβιος έχει μια διαχρονική ποιότητα και προβληματισμό. Αυτά τα τρία ερωτήματα-φράσεις νομίζω ότι απασχολούν πολύ κόσμο. Είτε σε θέματα τέχνης είτε πραγματικής ζωής. Τι είναι αυτό που μένει από μια παράσταση; Τι μένει όταν πάω σε ένα μπαρ, το βλέμμα, η ποιότητα του βλέμματος, το σεξ μιας νύχτας ή μια συνάντηση που μπορεί να διαρκέσει μια ζωή; Αυτά τα ερωτήματα, είτε είσαι γκέι, είτε τρανς είτε στρέιτ είναι μέσα στην ψυχούλα μας. Μπορεί να ξεκινάει μια μελέτη σε ένα σχέδιο, αλλά για μένα είναι σαν ένα φάρμακο για την ψυχή μας.
©Chronis Perrakis
Πώς ήταν η συνεργασία σας;
Σ.Κ.: Με τον Χρήστο είμαστε στο ίδιο μήκος κύματος.
Χ.Δ.: Η συνεργασία μας είχε ένα περίεργο ταξίδι, για λόγους υγείας. Οπότε έπρεπε να στηθεί η παράσταση δύο μήνες πριν, σε μια διαδικασία εμπιστοσύνης. Τον Μάρτιο χρειάστηκε να λείψω και έπειτα μπήκα στην πρόβα με… πατερίτσες.
Είναι μία πολυμεσική παράσταση, έχει κινησιολογία, βίντεο, μουσική… Τίποτα δεν θα γινόταν σωστά,αν δεν υπήρχε η αίσθηση της εμπιστοσύνης. Αν δεν υπήρχε η χαρά και η πίστη, για να συμβεί.
Θέλω να ευχαριστήσω την Τόνια Πουρκού και τον Αντώνη Παπακωνσταντίνου, γιατί αν δεν «βάζανε πλάτη» δεν θα ήμουν συνεπής στο όραμα του Στέφανου.
Οι μονόλογοι έχουν την εξής δυσκολία: Κάτι να πάει στραβά, ο ηθοποιός είναι μόνος στη σκηνή,εκτεθειμένος. Είναι πολύ σημαντικό να νιώθει ασφαλής ο Στέφανος. Αυτή η παράσταση έχει και μία επιπλέον δυσκολία, έχει γυμνό. Αυτό για να μπορέσεις να το στηρίξεις στην ουσία του, πρέπει να μιλήσεις για το σχέδιο και για το ίδιο το σώμα, την ενοχή, την έκθεση, τη φθορά, την αγοραπωλησία, είναι όλες αυτές θεματικές που διαπερνούν το κείμενο.
Είναι μεγάλο το ρίσκο που παίρνει ο ηθοποιός επί σκηνής. Είναι θαυμαστό και τρομερό ταυτόχρονα.
Σ.Κ.: Δεν είχα ποτέ θέμα με το γυμνό στην παράσταση. Έχω κάνει γυμνό πολλές φορές. Θεωρώ ότι ένας ηθοποιός πρέπει να είναι πανέτοιμος να ξεγυμνωθεί ανά πάσα στιγμή και να δείξει και την ψυχή του και το σώμα του. Είναι δεδομένα αυτό για μένα.
Εξάλλου γυμνός ποζάρει ο άνθρωπος του Βιτρούβιου.
Έχει απόλυτη σημασία, γιατί είναι ο άνθρωπος στη γέννησή του, στον θάνατό του και μετά τον θάνατο. Άρα πρέπει να είναι ολόγυμνος. Και φυσικά έχουμε να κάνουμε και με τις αναλογίες τουσώματος. Δεν θα μπορούσε να είναι ντυμένος.
Εκτός από τους συνεργάτες μας, που ανέφερε ο Χρήστος, βοήθησαν πάρα πολύ και ο Μιχάλης Σδούγκος, που είναι στα σκηνικά και ο Φώτης Μήτσης στα φώτα, που τους γνωρίζω και εκτιμώ πολύ. Να πω για την πρωτότυπη, πολύ ατμοσφαιρική μουσική που έχει γράψει ο Αντώνης Παπακωνσταντίνου, η οποία ταιριάζει με όλη τη συμπαντική φιλοσοφία του έργου και το τελετουργικό κομμάτι.
Και φυσικά, να πούμε και για την επιλογή του χώρου, ο πρώτος χώρος, που σκέφτηκα, ήταν η Σχολή Καλών Τεχνών. Ταιριάζει απόλυτα ο συγκεκριμένος χώρος με το έργο. Ήθελα να ξεκινήσει εκεί η παράσταση. Είναι υπέροχο θέατρο.
Χρήστο, τι σκεφτόσουν, όταν είπες ότι θα σκηνοθετήσεις αυτό το έργο;
Χ.Δ.: Κατ’ αρχάς, είναι ένα έργο που δεν πρέπει να έχει θολές γωνίες. Όταν έστω ψηλαφίζει κανείς μεγάλα έργα τέχνης, υπάρχει ένα δέος και ξέρεις ότι αυτό το πράγμα μπορεί να σε συνθλίψει. Πρέπει να είσαι σεμνός με αυτό που αναμετριέσαι. Αναμετριέμαι με την παρουσία ενός ανθρώπου που ποτέ δεν τον γνωρίσαμε, όμως η μοίρα αποφάσισε 500 χρόνια μετά εμείς να τον κάνουμε πρωταγωνιστή σε παράσταση. Αυτό με συγκινεί.
Ο Άνθρωπος του Βιτρούβιου θα μπορούσε να είναι ένα από τα οποιαδήποτε σώματα στους πίνακες του Τσαρούχη ή ένα από τα παιδιά που φωτογράφισε η Πάολα στο «Κράξιμο». Αυτές οι εικόνες μου έδωσαν ένα «σύμπαν» για το πώς θα δείξω τον Άνθρωπο του Βιτρούβιου στο σήμερα, με το στίγμα μιας ομοερωτικής διάθεσης.
Ηχητικά εμπνεύστηκα από τις ταινίες «Ορλάντο» (1992) και «Exotica» (1994), ενώ εικαστικά με ενέπνευσαν κυρίως οι πίνακες των Ντέρεκ Τζάρμαν και Καραβάτζιο και οι ταινίες του Πίτερ Γκρίναγουεϊ.
Σ.Κ.: Θέλω να προσθέσω – γιατί έχει σημασία – ότι άνθρωποι, όπως τον Ντα Βίντσι, που ήταν τόσο τόσο πολύ μπροστά από την εποχή τους, στη ζωή τους έζησαν πέρα από διαφορετικότητες καιταυτότητες. Δεν χαρακτηρίστηκε ποτέ ούτε γκέι, ούτε στρέιτ, ούτε μπάι, δεν ετίθετο θέμα. Τον οδηγούσε το πάθος του, η έμπνευσή του. Έτσι θα έπρεπε να είναι, δηλαδή να μην υπάρχει καμίαλογοκρισία ή κατακραυγή για οποιουδήποτε είδους επιλογή στη ζωή κανενός, δηλαδή αυτό θα πρέπει να είναι δεδομένο. Δεν γίνεται σήμερα, το 2025 να μιλάμε για πράγματα, που υποτίθεται ότι έχουμε ξεπεράσει.
Αντί να κάνουμε ένα βήμα μπροστά, πάμε 20 πίσω. Είναι γελοίο, είναι αστείο, να καθόμαστε να μιλάμε για πράγματα, που θα έπρεπε να είναι κεκτημένα.
Πιστεύω ότι το πισωγύρισμα δεν θα κρατήσει πολύ. Πόσο να πιστέψεις στον κάθε Τραμπ; Νομίζω ότι θα γυρίσει μπούμερανγκ. Χαίρομαι που ο Τραμπ δείχνει το αληθινό του πρόσωπο. Γιατί έτσι θα υπάρξει και μαζική αντίδραση.
Χ.Δ.: Ζούμε σε μια περίεργη σκοτεινή εποχή, όπου η διαφορετικότητα μετατρέπεται σε ένα περίεργο πεδίο επιθετικότητας και χλεύης.
Πληροφορίες
Τοποθεσία: Θέατρο Σχολής Καλών Τεχνών (Πειραιώς 256 Άγ. Ιωάννης Ρέντης)
Πρεμιέρα: Σάββατο 10 Μαΐου στις 21:00
Για 10 παραστάσεις, έως 19 Μάϊου 2025
H προπώληση μόλις ξεκίνησε, από το ticketservices.gr
κεντρική φωτογραφία: ©Chronis Perrakis
