Την πρόταση ποινικοποίησης των θεραπειών μεταστροφής σχολίασε μέσω δελτίου τύπου και η Θετική Φωνή, κάνοντας λόγο για “καλές προθέσεις”, αλλά “επικίνδυνη εκτέλεση”.
Ο Σύλλογος Οροθετικών Ελλάδος καλεί, επίσης, το Υπουργείο Υγείας να λάβει σοβαρά υπόψη τις ανησυχίες μας και να τροποποιήσει το σχέδιο νόμου, έτσι ώστε να μπορέσει να φέρει όσο το δυνατό θετικότερα αποτελέσματα και να μην επιτρέψει νομικά κενά προς παρερμηνεία και τη συνέχιση κακών πρακτικών.
Ακολουθεί το δελτίο τύπου
Ως Θετική Φωνή, κρίνουμε θετική την πρωτοβουλία του Υπουργείου Υγείας να αναδείξει και να καταπολεμήσει νομοθετικά το φαινόμενο των “θεραπειών μεταστροφής” με την κατάθεση σχετικής τροπολογίας για την ποινικοποίηση τους, φέρνοντας τη χώρα μας στην πρωτοπορία των κρατών που αντιμετωπίζουν το ζήτημα. Ωστόσο, έχοντας μελετήσει και λαμβάνοντας υπόψη τις επιμέρους παραμέτρους της διάταξης, θεωρούμε πως η ψήφισή της, ενώ θα λύσει μέρος των προβλημάτων, νομιμοποιεί σε ορισμένες περιπτώσεις τις βίαιες αυτές πρακτικές.
Στεκόμαστε με ανησυχία και επιφύλαξη απέναντι σε διατυπώσεις που κρίνουμε επικίνδυνες και εξαιρέσεις που ενέχουν σοβαρούς κινδύνους καταστρατήγησης των κατά τα άλλα θετικών προθέσεων του νομοθέτη.
Επί της ουσίας:
Σε ό,τι αφορά τα ενήλικά άτομα, η τροπολογία αναφέρει ρητά πως «οποιοσδήποτε εφαρμόζει πρακτικές μεταστροφής πρέπει προηγουμένως να έχει εξασφαλίσει την ρητή συναίνεσή τους» – δημιουργώντας έτσι την εντύπωση πως ένα άτομο μπορεί να συναινέσει σε πρακτικές που ο ΟΗΕ έχει χαρακτηρίσει ως βασανιστήρια, δηλαδή στην κακοποίησή του – αποσταθεροποιώντας την ίδια την έννοια της συναίνεσης και αγνοώντας τις πραγματικές συνθήκες κάτω από τις οποίες αυτό θα μπορούσε να συμβαίνει: π.χ. όταν ένα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομο εκβιάζεται από τα οικεία του πρόσωπα ή/και τους φροντιστές του, τα άτομα που του παρέχουν στέγαση και άλλου είδους απαραίτητη υλική ή συναισθηματική υποστήριξη (οικογένεια, συντροφικό ή φιλικό περιβάλλον). Τίθεται ακόμη το θέμα εάν αυτή η “συναίνεση” είναι “ενημερωμένη” (όπως επιβάλλει η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, η οποία έχει υιοθετηθεί από την Ελλάδα) και εάν προκύπτει π.χ. από αίσθηση ντροπής και αυταπάρνησης – συνθήκες πολύ συχνές στα μέλη της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας και που προκύπτουν άμεσα από τις επιπτώσεις του στίγματος και των διακρίσεων τις οποίες η τροπολογία προτίθεται να καταπολεμήσει.
Πιο συγκεκριμένα, όπως επισημαίνει και το “Οrlando LGBT+ – Ψυχική Υγεία Χωρίς Στίγμα”, το οποίο έχει διεξάγει τη μεγαλύτερη σχετική έρευνα καταγραφής θεραπειών μεταστροφής στη χώρα μας και έχει φέρει το θέμα στη δημόσια συζήτηση, εγείρονται σοβαροί κίνδυνοι καθώς η κακοποιητική και επικίνδυνη συμπεριφορά σε βάρος ενός ατόμου, με την απουσία χορήγησης σε αυτό ολοκληρωμένης, επιστημονικά έγκυρης και συμβατής με τα ανθρώπινα δικαιώματα ενημέρωσης, συμπεριφορά που ασκείται από άτομο σε θέση ή ρόλο ισχύος, με τον μανδύα παροχής εξειδικευμένης γνώσης ή πνευματικής καθοδήγησης, είναι η πεμπτουσία της κακοποίησης και η έννοια της συναίνεσης είναι πλήρως ασύμβατη με αυτή.
Όπως σχολιάζει η Έλενα – Όλγα Χρηστίδη, επιστημονικά υπεύθυνη του Orlando: “Δεν μπορεί να υπάρξει συναίνεση στην ψυχολογική κακοποίηση. Υπάρχει φαινομενική μόνο συμφωνία, στο έδαφος του φόβου, των διακρίσεων και της παραπλάνησης γύρω από τα επιστημονικά δεδομένα και τα ανθρώπινα δικαιώματα των ληπτών-τριών μιας υπηρεσίας/κατήχησης/πρακτικής. Αυτή η τροπολογία ουσιαστικά νομιμοποιεί την ψυχολογική κακοποίηση και την εξαπάτηση, σε μια εποχή μάλιστα που έχουν ανοίξει στον δημόσιο διάλογο ζητήματα έμφυλης βίας. Η αναφορά περί συναίνεσης εδώ νομιμοποιεί μία έκφανση έμφυλης βίας, και αυτό είναι τρομερά επικίνδυνο.”
Ακόμη, η τροπολογία ουσιαστικά δεν προβλέπει τη συμπερίληψη “μη-επαγγελματιών” αυτουργών που συχνά δεν λαμβάνουν, ή λαμβάνουν άτυπα και παρανόμως οικονομικό αντίτιμο, με αποτέλεσμα να «επιτρέπεται» στους μη-επαγγελματίες να διαφημίζουν τις υπηρεσίες τους, ενώ εθελοτυφλεί απέναντι στις πρακτικές μεταστροφής που εφαρμόζονται άτυπα από ιερείς και εκπροσώπους της εκκλησίας.
Δυστυχώς, ακόμη παρατηρούνται βίαιες πρακτικές μεταστροφής όταν ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα απευθύνονται στην Εκκλησία για υποστήριξη, όταν πολύ συχνά οι θρησκευτικοί εκπρόσωποι αποτελούν τη μοναδική “υπηρεσία” στήριξης που είναι διαθέσιμη σε αυτά χωρίς κόστος. Ειδικά όταν οι βίαιες αυτές πρακτικές συνοδεύονται από μία “άνωθεν” και “ιερή” εξουσία απέναντι σε ήδη στιγματισμένα και επιβαρυμένα άτομα.
Φυσικά, αναγνωρίζουμε πως υπάρχουν φωτεινά παραδείγματα ανθρώπων μέσα στην Εκκλησία που προάγουν μία άνευ όρων αγάπη και υποστήριξη προς τους συνανθρώπους μας, και καλούμε τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο να καταδικάσει αυτές τις πρακτικές και να αναδείξει και ενισχύσει τις καλές τάσεις.
Όπως υπερθεματίζει ο Αντώνης Πούλιος (κλινικός ψυχολόγος ΜSc, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών, διδάσκων του τμήματος Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, ψυχαναλυτής και επιστημονικά υπεύθυνος για τα προγράμματα της Θετικής Φωνής):
“Οι θεραπείες μεταστροφής και οι πρακτικές που συμπεριλαμβάνουν, είτε αφορούν θεραπευτικούς στόχους μιας υποτιθέμενης “επιστημονικά” ενδεδυμένης παρέμβασης είτε είναι συγκαλυμμένες πρακτικές από φορείς που καίτοι δεν είναι φορείς υγείας, αποσκοπούν στην ευεξία του ατόμου (όπως η Εκκλησία), είναι αποδεδειγμένα και τεκμηριωμένα επιζήμιες. Ως επαγγελματίες υγείας δεσμευόμαστε από μια δεοντολογία και μια ηθική η οποία έχει ως κεντρική αξία τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα και τη δέσμευσή μας να μην βλάψουμε τους ανθρώπους με τους οποίους συνεργαζόμαστε. Αποτελεί ευθύνη των επαγγελματιών υγείας να μην προάγουν πρακτικές οι οποίες είναι αποδεδειγμένα βλαπτικές και με σοβαρότατες έως κρίσιμες επιπτώσεις στους ανθρώπους ακόμα και αν αυτοί προχωρούν σε αυτές με τη συναίνεσή τους.
Η συναίνεση αφορά στην αυτοδιάθεση του ατόμου, η οποία αποτελεί, βεβαίως, ανθρώπινο δικαίωμα επίσης θεμελιώδες. Μολαταύτα, δεν είναι δυνατό οποιαδήποτε νομοθεσία, με πρόσχημα την αυτοδιάθεση του ατόμου, να επιτρέπει σε επαγγελματίες και φορείς να πράττουν με τρόπο που θα βλάψει το άτομο και δη όταν αυτό είναι μέλος μιας ομάδας η οποία υπόκειται διακρίσεων και κατά συνέπεια βρίσκει την ισχύ της περιορισμένη. Συνεπώς, δεν είναι δυνατό να μιλάμε για συναίνεση σε πρακτικές που αποτελούν βασανιστήρια – πόσο μάλλον όταν, βάσει του ορισμού τους, τα βασανιστήρια συμβαίνουν επί εδάφους επιβολής ισχύος όπου η δυνατότητα συναίνεσης, ακόμα και όταν υπάρχει, είναι προσχηματική.
Η νομοθεσία ουσιαστικά επιτρέπει πρακτικές που επιβαρύνουν έως βλάπτουν σε μεγάλο βαθμό την υγεία των ανθρώπων στους οποίους επιβάλλονται, στο μέτρο που αυτοί “συναινούν”. Το ζητούμενο εδώ δεν είναι αν συναινούν ή όχι αλλά το κατά πόσο η πολιτεία, οι φορείς υγείας κ.λπ. διαφυλάσσουν τη ζωή των ανθρώπων. Το πεδίο της συναίνεσης στη νομοθεσία ακυρώνει την ουσία της απαγόρευσης των θεραπειών μεταστροφής και οφείλει να απαλειφθεί.”
Καλούμε το Υπουργείο Υγείας να λάβει σοβαρά υπόψη τις ανησυχίες μας και να τροποποιήσει το σχέδιο νόμου, έτσι ώστε να μπορέσει να φέρει όσο το δυνατό θετικότερα αποτελέσματα και να μην επιτρέψει διόδους για τη συνέχιση κακών πρακτικών. Η τροπολογία μπορεί ακόμη να ενισχυθεί μέσω της διεύρυνσης του ορισμού των ευάλωτων ατόμων στη νομοθετική διάταξη, ώστε να προσφέρεται η ευρύτερη δυνατή προστασία.
Οι άνθρωποι που ζουν με ΗΙV έχουν πληρώσει στο παρελθόν πολύ βαρύ τίμημα εξαιτίας της επικράτησης και διάδοσης αντιεπιστημονικών απόψεων και σκοταδιστικών πρακτικών και, ως εκ τούτου, η Θετική Φωνή – Σύλλογος Οροθετικών Ελλάδος αιτείται από το Υπουργείο Υγείας τη μέγιστη δυνατή προστασία.
Υπενθυμίζουμε, ακόμη, τη διαχρονική ανάγκη για απρόσκοπτη πρόσβαση σε καταφατικές και συμπεριληπτικές υπηρεσίες υγείας και ψυχοκοινωνικής υποστήριξης για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα αλλά και τη σημασία της συμμετοχής της Κοινωνίας Των Πολιτών και μελών της θιγόμενης κοινότητας σε διαβουλεύσεις με την Πολιτεία πάνω στα θέματα που τους αφορούν.
