newsroom
Η γκαλερί του Βερολίνου αναβιώνει την ομοερωτική τέχνη της κομμουνιστικής εποχής, στο Biesdorf Palace. Επτά άνδρες ξεπλένουν τον ιδρώτα τους σε ένα κοινόχρηστο ντους. Τα άκρα τους αιωρούνται σε δελεαστική γειτνίαση, αλλά ποτέ δεν αγγίζονται αρκετά.
Η λινογραφία του γερμανού καλλιτέχνη Jürgen Wittdorf του 1963, από μια σειρά με τίτλο “Youth and Sport”, θυμίζει κάτι από Tom of Finland. Ωστόσο, η αισθησιακή σκηνή του ντους δεν προοριζόταν ποτέ να σκανδαλίσει, ακόμη κι αν η λαχτάρα των ανδρών κρύβονταν σε κοινή θέα: ήταν παραγγελία από το ανατολικογερμανικό κράτος, και το έργο κρεμόταν για χρόνια στη σκάλα της αθλητικής ακαδημίας της Λειψίας, και αργότερα αναπαράχθηκε σε μια εφημερίδα του σοσιαλιστικού κινήματος νεολαίας, που διοικείται από το καθεστώς.
Εξήντα χρόνια αργότερα, είναι η ορατή ένταση μεταξύ της εξωτερικής συμμόρφωσης και της κρυφής επιθυμίας, που οδηγεί την αναβίωση του Wittdorf, ο οποίος έπεσε στην αφάνεια μετά την κατάρρευση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας, και πέθανε φτωχός στο Βερολίνο, πριν από τέσσερα χρόνια. Στα 90ά του χρόνια, μια πρώτη αναδρομική έκθεση στην γκαλερί του Biesdorf Palace είχε μεγάλη επιτυχία, προσελκύοντας 13.400 επισκέπτες στην περιοχή Marzahn του Βερολίνου από τα εγκαίνιά της στις αρχές Σεπτεμβρίου.
«Αυτό που κάνει το έργο του Wittdorf τόσο συναρπαστικό δεν είναι μόνο η αριστοτεχνική του τέχνη», είπε η Karin Scheel, η οποία επιμελήθηκε την έκθεση με τον γκαλερίστα Stephan Koal, «είναι επίσης η ζωή που ζήσαμε από αυτές τις εικόνες, μιας σεξουαλικότητας που καταπιέστηκε και αργότερα αγκαλιάστηκε.»
Ενώ η Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας αποποινικοποίησε τις σεξουαλικές πράξεις μεταξύ ανδρών το 1968, έναν χρόνο πριν από τη Δυτική Γερμανία, υπήρχαν λίγοι δημόσιοι χώροι, όπου ο τρόπος ζωής των ομοφυλόφιλων και των λεσβιών μπορούσε να είναι ανεξέλεγκτος. Στις αρχές της δεκαετίας του ’60 υπήρξαν πολιτικές εκστρατείες ενάντια στα «ερωτικά μπαρ» και ο νατουρισμός δεν έγινε κυρίαρχο κίνημα μέχρι τη δεκαετία του ’70.
«Όταν πρόκειται για την ομοφυλοφιλία, η ανατολή ήταν τόσο αστική όσο και η δύση», είπε ο Andreas Sternweiler, φίλος του Wittdorf που επιμελήθηκε την πρώτη του ατομική έκθεση στο Schwules Museum του Βερολίνου το 2012.
Η τέχνη, ωστόσο, ήταν ένα μέρος, όπου οι άντρες είχαν τη δυνατότητα να γιορτάζουν τα ανδρικά σώματα, ειδικά σε ένα σοσιαλιστικό ρεαλιστικό στυλ, που φετίχιζε μια υγιή σωματική διάπλαση. Ο Wittdorf είχε τις πρώτες του σεξουαλικές εμπειρίες με άλλους άντρες το 1963, ενώ εργαζόταν στο “Youth and Sport”, που τελικά κυκλοφόρησε εκείνη τη χρονιά. Η γοητεία της ανδρικής μορφής οδηγεί τον θεατή σε ομάδες ποδηλατών, Ολυμπιονικών κολυμβητών, ή οικοδόμων σε ένα μεσημεριανό διάλειμμα. Οι γυναίκες του είναι πιο αδιάφορες.
Ο Wittdorf είχε κερδίσει τους πρώτους θαυμαστές του δύο χρόνια νωρίτερα, με μια σειρά ξυλογραφιών, που ονομαζόταν Cycle for Youth. Ειδικά οι νέοι μπορούσαν να αναγνωρίσουν τους εαυτούς τους σε εικόνες εφήβων, που φιλιούνται στα σοκάκια, νεαρά ζευγάρια πουστα παιδιά τους με τις τσάντες για τα ψώνια.
«Ενδιαφερόταν πολύ για τη λαχτάρα των νέων για ατομική έκφραση», είπε ο Jan Linkersdorff, πρώην μαθητής του Wittdorf.
«Οι άνθρωποι σε αυτές τις εικόνες, έχουν αυτοπεποίθηση από μόνοι τους, όχι λόγω των κόκκινων σημαιών που φέρουν, ή των πολιτικών συμβόλων που κραδαίνουν», δήλωσε η Scheel, η οποία πούλησε χιλιάδες αντίτυπα.
Ιδιαίτερα οι πρεσβύτεροι Ανατολικογερμανοί παρέμειναν δύσπιστοι: οι κριτικοί βρήκαν το “Youth and Sport” πολύ δυτικοποιημένο. Οι αναγνώστες εφημερίδων έγραψαν γράμματα παραπονούμενοι για μια εικόνα, στην οποία ένας νεαρός άνδρας είχε τα χέρια του στην τσέπη, κατά τη διάρκεια ενός ονειρεμένου φιλιού, με μια γυναίκα με μεσοφόρι. Ο Sternweiler είπε ότι η εικόνα ήταν κυρίως αυτοβιογραφική: μια πρώιμη έκφραση του ότι έμεινε ψυχρός από το άλλο φύλο.
Ενώ ο Wittdorf ένιωθε δυσφορία με τα κοινωνικά πρότυπα της Ανατολικής Γερμανίας, ποτέ δεν επαναστάτησε ανοιχτά ενάντια στο σύστημα. Μέλος του κυβερνώντος κόμματος της Σοσιαλιστικής Ενότητας από το 1957, κέρδιζε τα προς το ζην από μαθήματα σχεδίου για συνοριοφύλακες και αστυνομικούς, οι οποίοι του ανέθεσαν να φτιάξει μια τοιχογραφία για την καντίνα στα κεντρικά τους γραφεία στο Βερολίνο. Η ανάμειξη καλλιτεχνών και εργατών σε δημιουργικούς «κύκλους» ήταν μέρος ενός κρατικού προγράμματος, για να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ διανοουμένων και προλεταριάτου.
Η αναδρομική έκθεση του Biesdorf Palace, η οποία θα διαρκέσει μέχρι τον Φεβρουάριο του 2023, έχει πορτρέτα πανκ με πράσινα μαλλιά δίπλα σε άνδρες με στολή, κρεμασμένα στην άγρια διάταξη «Petersburg» από το δάπεδο μέχρι την οροφή, ενώ να τρυφερό πορτρέτο του Λένιν κρατιέται, ελαφρώς αδέξια, μακριά από τα υπόλοιπα, κολλημένο πάνω από την πόρτα του ασανσέρ.
Με την κατάρρευση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας, το εισόδημα του Wittdorf από τη διδακτική εργασία τελείωσε. Ήδη στα 60 του, συνέχιζε να κάνει μαθήματα σχεδίου για φίλους από το διαμέρισμά του, αλλά τελικά αναγκάστηκε να πουλήσει την ιδιωτική του συλλογή με αντίκες και έργα άλλων καλλιτεχνών για να τα βγάλει πέρα.
Μετά το θάνατό του, τα υπόλοιπα έργα που είχαν συσσωρευτεί στο διαμέρισμά του στο Βερολίνο πουλήθηκαν σε δημοπρασία, για να διευθετηθούν εκκρεμή χρέη, με τον πρώην μαθητή του Linkersdorff να κερδίζει την προσφορά.
Ωστόσο, η ζωή έξω από το ρυθμιζόμενο σοσιαλιστικό κράτος δεν χαρακτηρίστηκε μόνο από απογοήτευση. «Ήταν πικραμένος από τη δική του καλλιτεχνική αφάνεια, αλλά απολάμβανε επίσης την ελευθερία που είχε κερδίσει», είπε ο Sternweiler, του οποίου η έκθεση του 2012 σήμαινε ότι ο Wittdorf είχε μια γεύση από τη δική του αναβίωση τα τελευταία χρόνια της ζωής του. «Η γκέι σκηνή του Δυτικού Βερολίνου ήταν πιο διαφοροποιημένη και αυτό είναι κάτι που αγαπούσε».
Τα έργα από την μεταγενέστερη περίοδο του Wittdorf επιστρέφουν στις αγαπημένες του, αποκλειστικά ανδρικές σειρές, με άντρες ντυμένους με δερμάτινα λουριά και ζώνες, χωρίς κανένα υποκείμενο να κάνει κάποια προσπάθεια να κρύψει τον ενθουσιασμό του.
