Με αφορμή την προβολή τριών ταινιών queer θεματολογίας από το Φεστιβάλ Ισπανόφωνου Κινηματογράφου της Αθήνας (fecha.gr), στρέφουμε την ματιά μας στη Λατινική Αμερική και στη σχέση κινηματογράφου και LGBTQ+ ζητημάτων.
Σε νομικό επίπεδο ο γάμος μεταξύ ομοφύλων ζευγαριών έχει νομιμοποιηθεί σε αρκετές από τις χώρες της περιοχής (λ.χ. Αργεντινή, Ουρουγουάη, Βραζιλία και Μεξικό) και μάλιστα αρκετά νωρίτερα από την πλειονότητα των Ευρωπαϊκών χωρών. Η γενικότερη άνθιση του κινήματος για τη διεκδίκηση ισότητας και ορατότητας αντανακλάται και στην κινηματογραφική παραγωγή: από ταινίες που αποτυπώνουν την καθημερινότητα queer ατόμων (π.χ. το μεξικανικό “Cuatro Lunas / Τέσσερα Φεγγάρια” έως πολυβραβευμένες σκηνοθετικές εμβαθύνσεις στις ανθρώπινες σχέσεις και την καταπίεση της ερωτικής επιθυμίας (η συμπαραγωγή Βενεζουέλας και Μεξικού “Desde allá / Από Μακριά” – Χρυσός Λέοντας στο Φεστιβάλ της Βενετίας). Εξάλλου, πολλές παραγωγές γίνονται υπό την αιγίδα κρατικών ιδρυμάτων, δίδοντας την αρχική εικόνα μίας καλής σχέσης μεταξύ της πολιτείας και των queer δημιουργών.
Παρόλα αυτά, μια προσεκτικότερη ανάγνωση των σχετικών μελετών αποκαλύπτει ότι η Λατινική Αμερική παλεύει για να εξισορροπήσει τις διεκδικήσεις με την παράδοση: ο προβληματισμός για το φύλο και τη νομική του αναγνώριση αποτελεί πάγιο ανικανοποίητο αίτημα σε πολλές χώρες και η ορατότητα εστιάζεται κυρίως στους gay άνδρες. Η παράδοση του ρωμαιοκαθολικισμού είναι ριζωμένη βαθιά, ακόμη και όταν έρχεται αντιμέτωπη με πολιτικά κινήματα που πρακτικά ή θεωρητικά τον αντιμάχονται. Επίσης, αν και υπάρχει η αίσθηση της αλληλεγγύης και υποστήριξης στα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα, το στερεότυπο του macho άνδρα παραμένει ισχυρό, διατηρώντας στην ουσιαστική αφάνεια άλλες ομάδες, όπως τα trans ή gender-fluid άτομα.
Οι σύγχρονες queer σπουδές που εστιάζουν στην περιοχή επισημαίνουν αυτή την ανακολουθία: η αποδοχή μπορεί να εκδηλώνεται σε ατομικό επίπεδο, αλλά τα ακτιβιστικά κινήματα έχουν μεγάλο δρόμο να διανύσουν, ώστε να κρατήσουν ανοιχτή την ατζέντα της ισότητας. Σχετικά νωρίτερα, το φεμινιστικό κίνημα έθεσε (και θέτει) παρόμοιους προβληματισμούς: ενώ υπάρχουν ικανές μητριαρχικές παραδόσεις, η πλειοψηφία των κοινωνικών δομών τις επικαλύπτει με πατριαρχικά αφηγήματα. Ακόμη, όμως, και σε περιόδους ισχυρών πολιτικών και οικονομικών κλονισμών, η Λατινική Αμερική -με εξαίρεση κάποιες χώρες- διατηρεί μία διακριτή και ουσιαστική παρουσία στο διεθνές καλλιτεχνικό ακτιβιστικό κίνημα, παρουσιάζοντας σχετικά μεγάλη και πολυσχιδή κινηματογραφική παραγωγή. Ικανοποιώντας σινεφίλ, αλλά και το ευρύ κοινό, οι ταινίες που παράγονται απευθύνονται σε μεγάλο φάσμα θεατών, κρατώντας επίκαιρο και ορατό το αίτημα ισότητας και νομικής αναγνώρισης αρκετών ευπαθών LGBTQ+ ομάδων.
Αν και οι παραπάνω επισημάνσεις είναι αδύνατον να παρουσιάσουν την περίπλοκη κοινωνική κατάσταση της περιοχής όσον αφορά στα queer ζητήματα, υπογραμμίζουν τους βασικούς λόγους που το σινεμά της Λατινικής Αμερικής παραμένει ενεργό και παραγωγικό: αντικατοπτρίζει μία εποχή αλλαγών, συγκρούσεων, αλλά και ωρίμανσης. Ας το απολαύσουμε, ας ταξιδέψουμε μαζί του αλλά, κυρίως, ας προβληματιστούμε, καθώς μας υπενθυμίζει ότι κάθε διεκδίκηση και κάθε θετική αλλαγή πρέπει να μη θεωρείται δεδομένη…
Στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Ισπανόφωνου Κινηματογράφου της Αθήνας στο θερινό κινηματογράφο “Λαΐς” της Ταινιοθήκης της Ελλάδας (Ιερά Οδός 48, Μετρό Κεραμεικός) θα προβληθούν οι ακόλουθες ταινίες με queer θεματολογία:
ΑΠΟ ΜΑΚΡΙΑ / DESDE ALLÁ (Λορένσο Βίγας, Βενεζουέλα – Μεξικό, 2015, 93′) – Σάββατο 4/6 στις 22.50
Ο πλούσιος μεσήλικας, Αρμάντο, προσελκύει νεαρούς άντρες στο διαμέρισμα του και, με αντάλλαγμα χρήματα, ζητά από αυτούς να τους κοιτά δίχως να τους αγγίζει. Από μακριά. Επίσης παρακολουθεί από μακριά έναν ηλικιωμένο επιχειρηματία με τον οποίο, όπως δείχνουν τα πράγματα, είχε μια τραυματική σχέση. Η πρώτη επαφή του Αρμάντο με τον νεαρό Έλντερ είναι βίαιη, αλλά αυτό δεν αποθαρρύνει τον μοναχικό άντρα. Ο Έλντερ συνεχίζει και επισκέπτεται τον Αρμάντο, λόγω των χρημάτων, αλλά δημιουργείται άθελα τους μια προσωπική σχέση. Το στοιχειωμένο παρελθόν του Αρμάντο όμως τους επισκιάζει και ο Έλντερ τελικά θα κάνει την απόλυτη πράξη στοργής για τον Αρμάντο.
ΤΕΣΣΕΡΑ ΦΕΓΓΑΡΙΑ / CUATRO LUNAS (Σέρχιο Τοβάρ Βελάρδε, Μεξικό, 2013, 110′) – Κυριακή 5/6 στις 22.45
Τέσσερεις ιστορίες για την αγάπη και την αποδοχή του εαυτού: Ένα ενδεκάχρονο αγόρι προσπαθεί να κρατήσει μυστική την έλξη που νιώθει για τον ξάδερφό του. Δύο παιδικοί φίλοι συναντιούνται ξανά, ερωτεύονται, αλλά η κατάσταση γίνεται περίπλοκη όταν ο ένας φοβάται μην αποκαλυφθεί. Μια μακροχρόνια ομοφυλοφιλική σχέση βρίσκεται σε κίνδυνο, όταν εμπλέκεται ένας τρίτος άνδρας. Ένας γηραιός οικογενειάρχης παθιάζεται με έναν αρσενικό συνοδό και προσπαθεί να μαζέψει χρήματα, ώστε να τον απολαύσει.
ΑΡΓΙΑ / FERIADO (Ντιέγκο Αραούχο, Εκουαδόρ, 2014, 82′) – Δευτέρα 6/6 στις 21.00
O Xoυάν Πάμπλο, ένα αγόρι 16 ετών, ταξιδεύει στο κτήμα της οικογένειας, στο οποίο έχει καταφύγει ο θείος του, ένας τραπεζίτης που εμπλέκεται σε ένα σκάνδαλο διαφθοράς, μαζί με τη γυναίκα και τα έφηβα παιδιά του. Εκεί, o Xoυάν Πάμπλο θα γνωρίσει τον Χουάνο, έναν μυστηριώδη χεβιμεταλά από το διπλανό χωριό. Μαζί του, ο Xoυάν Πάμπλο θα ανακαλύψει έναν απελευθερωμένο κόσμο εντελώς ξένο από αυτόν που εκείνος γνώριζε μέχρι τώρα.
Ενώ η οικογένειά του και η χώρα οδεύουν προς την άβυσσο, η φιλία τους μεταμορφώνεται σε ένα εύθραυστο ειδύλλιο και ο Χουάν Πάμπλο θα αναγκαστεί να επιλέξει τον κατάλληλο τρόπο ζωής, εν μέσω αυτού του χαοτικού περιβάλλοντος γύρω του.
