Το τηλεοπτικό δράμα “It’s a Sin”, επιστρέφει σε μια σκοτεινή εποχή για την γκέι κοινότητα. Σ’ αυτό το άρθρο, κάποιοι απ’ αυτούς που τη θυμούνται, μιλούν για την αγωνία της ζωής – και την ελπίδα.
Μπορεί να πάρει πολύ καιρό για την κοινωνία, ώστε να μπορέσει να αντικρύσει καθαρά το παρελθόν. Στην περίπτωση της επιδημίας του HIV/Aids, κατά τη δεκαετία του 1980, αυτό πήρε σχεδόν 40 χρόνια. Αλλά σήμερα, χάρη στη συγκινητική δραματική σειρά 5 επεισοδίων για το Channel 4, του Russell T. Davies, όλοι έχουμε τη δυνατότητα να ρίξουμε μια ματιά σε μια έντονη, με προβληματισμούς, και όμως, μοναδικά ελπιδοφόρα εικόνα, που αναδύεται μέσα απ’ αυτές τις σκοτεινές και θανατηφόρες ημέρες.
Στους νεότερους θεατές, μπορεί να είναι σοκαριστικό να μάθουν, πόσο ακριβώς απομονωμένη και κρυφή ήταν η γκέι κοινότητα στην καθημερινή ζωή. Η ομοφυλοφιλία είχε μόλις νομιμοποιηθεί το 1967, η ηλικία έναρξης των σεξουαλικών επαφών ήταν τα 21 και ο πολιτικός γάμος μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου, ήταν ένα τέταρτο του αιώνα μακριά. Ήταν ρουτίνα, όπως μας θυμίζει το It’s a Sin, για γκέι άντρες και λεσβίες, να κρύβουν τις σεξουαλικές τους ταυτότητες από τις οικογένειες και τους εργοδότες τους.
Αυτό ήταν το κρυφό περιβάλλον μέσα στο οποίο το Aids ήρθε στην επιφάνεια. Οι πρώτες μυστηριώδεις υποθέσεις καταγράφηκαν στις Η.Π.Α, όπου υγιή νεαρά άτομα, άρχισαν να υποφέρουν από μια καταστροφική κατάρρευση του ανοσοποιητικού τους συστήματος. Στην αρχή, γινόταν λόγος στην παραπάνω περίπτωση, ως ασθένεια 4H, επειδή φαινόταν να επηρεάζει «ομοφυλόφιλους (homosexuals), χρήστες ηρωίνης (heroine users), αιμοφιλικούς (hemophiliacs) και ανθρώπους από την Αϊτή (Haitians). Μετά έγινε γνωστή ως «Grid» – γκέι συσχετιζόμενη ανοσοποιητική ανεπάρκεια – πριν επινοηθεί τελικά το σύνδρομο επίκτητης ανοσοποιητικής ανεπάρκειας (Aids).
Καθώς, εξαπλωνόταν στο Ηνωμένο Βασίλειο, μια κοινότητα που μόλις ξεκινούσε να αποκτά δημόσια φωνή και αυτοπεποίθηση, οδηγήθηκε πάλι μέσα στην σκιά από μια ομοφοβική καμπάνια του τύπου. Όροι όπως «γκέι μάστιγα» χρησιμοποιούνταν ευρέως και ανατράφηκε η πεποίθηση ότι η ασθένεια αυτή μπορούσε να μεταδοθεί από κάθε είδους εγγύτητα.
Η γκέι κοινότητα θεωρήθηκε ύποπτη από όλους τους τομείς της κοινωνίας, περιλαμβανομένων των υπηρεσιών υγείας, όπου ξανά, όπως δείχνει ο Davies, οι ασθενείς του Aids συχνά τοποθετούνταν σε σκληρές συνθήκες απομόνωσης. Ήταν στο μεγαλύτερο μέρος η κοινωνική άγνοια, παρά η κοινοτική αυτό-προστασία, που οδηγούσε σε τέτοιες πρακτικές. Όπως στην παρούσα πανδημία, πολλοί άνθρωποι πέθαιναν μόνοι τους, μόνο που στην περίπτωση του HIV, δεν υπήρχε κάποιος ιατρικός λόγος για την απομόνωση τους.
Ωστόσο, όσο ψυχρή κι αν ήταν αυτή η περίοδος, εκτός των άλλων, οδήγησε σε άνοδο τον γκέι ακτιβισμό και γέννησε ομάδες υποστήριξης που βοήθησαν στο να αλλάξει η θέση της γκέι κοινότητας σ’ αυτή τη χώρα (Η.Β).
Σ’ αυτό το άρθρο, τέσσερις άνθρωποι που ήταν στο προσκήνιο των δυσκολιών που έφερε τόσο δυναμικά στη ζωή το It’s a Sin, μοιράζονται τις ιστορίες τους με δικά τους λόγια.
«Άνθρωποι πετιόντουσαν στον δρόμο από νοικάρηδες και συγκάτοικους.»
Δεν υπήρχε καμία ιδέα, ότι η ασθένεια του Terry συσχετιζόταν με αυτήν την Αμερικανική ασθένεια, όπως λεγόταν τότε, όταν πρωτοπήγαμε στο νοσοκομείο. Απλά, θεώρησαν ότι μπορεί να είναι μεταδοτική, οπότε τον έβαλαν σε απομόνωση. Δε μου επιτρεπόταν να πάω να τον δω. Έπρεπε να κοιτάζω από την κλειδαρότρυπα μέσα σε ένα δωμάτιο απομόνωσης. Όποιος έμπαινε εκεί ήταν ντυμένος κατάλληλα. Δε με ενημέρωναν για τίποτα. Η σχέση μας δεν αναγνωρίστηκε, μέχρι κυριολεκτικά, αφού είχε πεθάνει. Πήγα να τον δω και αυτοί προσπαθούσαν να τον επαναφέρουν, καθώς περίμενα στην είσοδο του θαλάμου. Του είχα φέρει κάποια γλειφιτζούρια και άλλα πράγματα που ήθελε. Μια νοσοκόμα ήρθε, με έβαλε σε ένα παραπλήσιο δωμάτιο και είπε: «Λυπάμαι πολύ, μόλις πέθανε.» Με ρώτησε ποιος ήμουν και εγώ είπα: «Είμαι το αγόρι του».
Αργότερα, όταν ξεκινούσαμε να φτιάχνουμε την οργάνωση, έγραψα στον γιατρό του, ζητώντας την επιβεβαίωση της αιτίας του θανάτου του. Και αυτός είπε: «Λοιπόν, από την στιγμή που δεν είστε οικογένεια, δεν μπορώ να σου πω τίποτα. Αλλά, μόλις ιδρύσεις την οργάνωση, μπορώ πιθανώς να σου πω κάτι». Ήταν μια παράδοξη κατάσταση. Δεν μπορούσαμε να την ιδρύσουμε, μέχρι να πάρουμε πληροφορίες απ’ αυτόν. Πλήρωσα για την κηδεία από τα χρήματα του φοιτητικού μου επιδόματος. Ήμουν 19. Οπότε ήταν τύπου, μπορείς να το κάνεις αυτό, αλλά δεν πρόκειται να σου πούμε πώς πέθανε.
Άνθρωποι πετιόντουσαν στον δρόμο από νοικάρηδες και συγκάτοικους. Ένας άνθρωπος που ήξερα ήταν Ιρλανδός. Είχαμε πολύ κοντινή σχέση και πέθανε ξαφνικά. Αρνούταν να κάνει τεστ, γιατί δεν μπορούσε να αντέξει στην ιδέα. Η οικογένειά του τα πήρε, και πέταξε έξω όλους τους γκέι φίλους του, και τον ανάγκασε με τη βία στο νεκροκρέβατο του, να αναιρέσει την ομοφυλοφιλία του, και να δεχτεί τη θεία κοινωνία, αλλιώς θα πήγαινε να καεί στην κόλαση.
Τα πιο πρόστυχα πράγματα γίνονταν σε ανθρώπους που ήταν απίστευτα επιρρεπείς. Αλλά, νομίζω πως τώρα δε θα είχαμε γκέι γάμους, αν δεν ήταν είχε υπάρξει το Aids, γιατί φανέρωσε ότι ήμασταν πρώτα απ’ όλα αληθινοί άνθρωποι που υπέφεραν.
Ο Rupert Whitaker είναι ψυχίατρος και ένας από τους μακροβιότερους -εν ζωή ανθρώπους με HIV στην Ευρώπη. Ήταν συν-ιδρυτής του Terrence Higgins Trust, που πήρε το όνομα του συντρόφου του, ο οποίος υπήρξε ένας από τους πρώτους ανθρώπους στο Η.Β που πέθανε από νόσο συσχετιζόμενη με το Αids, τον Ιούλιο του 1982.
«Ήταν μια περίοδος σύγχυσης και συνάμα μια περίοδος αξιοσημείωτου φόβου.»
Δούλευα σε γκέι τηλεφωνικό κέντρο την περίοδο της πρώτης εμφάνισης του AIDS. Βασικά, ήμασταν μια γραμμή βοήθειας, που έδινε πληροφορίες για το ποια γκέι μπαρ υπήρχαν στο Burnley, ή βοηθούσε κάποιον που ένιωθε μοναξιά και ήθελε να κάνει coming-out. Μετά, μας χτύπησε μια πανδημία και πραγματικά δεν ξέραμε τι μας περίμενε. Άνθρωποι έτρεχαν σε κάθε είδους κατευθύνσεις. Κάποιοι πίστευαν ότι έπρεπε όλοι να παραιτηθούμε από το να κάνουμε σεξ. Άλλοι, έλεγαν ότι ήταν μόνο οι γκέι άντρες, που είχαν το πρόβλημα. Υπήρχαν τόσες πολλές θεωρίες γύρω-γύρω. Κάποιοι, είπαν ότι ήταν ένα σχέδιο της CIA. Κάποιοι άνθρωποι απλά δεν πίστευαν ότι υπήρχε νόσος, και έλεγαν ότι όλο ήταν στημένο από την φαρμακευτική βιομηχανία, που προσπαθεί να πουλήσει φάρμακα, όπως και τώρα λένε για την Covid-19.
Ήταν μια περίοδος βαθιάς σύγχυσης, και έπειτα καθώς οι άνθρωποι άρχισαν να μαθαίνουν για τον ιό, μια περίοδος αξιοσημείωτου φόβου. Ήμασταν τελείως αδαείς, ότι αυτός ήταν ένας ιός που κόλλαγες και μετά έμενε αδρανής για κάποιο καιρό, μεταδοτικός μεν, αλλά χωρίς να προκαλεί κάποια προφανή βλάβη.
Πολλοί νεαροί γκέι άντρες είχαν μετακομίσει στο Λονδίνο, ώστε να μπορούν να είναι ανοιχτά γκέι στην κοινωνική τους ζωή, αλλά χωρίς να χρειάζεται να το πουν στους γονείς τους. Ήμασταν σε μια κατάσταση, όπου κάποιοι άνθρωποι μάθαιναν ότι ο γιός τους ήταν γκέι, όταν τον έβλεπαν να φθείρεται άδικα, σε ένα κρεβάτι νοσοκομείου, και αυτό προκαλούσε κάθε είδους αντιδράσεις. Κάποιο γονείς ήταν εξαιρετικοί και απίστευτα υποστηρικτικοί, και συγκεκριμένα άρχισαν να δρουν εθελοντικά με τις οργανώσεις, που προσπαθούσαν να βοηθήσουν ανθρώπους με Aids. Και μετά πας σε άλλους, που δεν ήθελαν να πουν σε κανέναν από τι πέθανε ο γιός τους.
Θυμάμαι ερευνητές να μιλούν σε αρχές υγείας σε όλη τη χώρα. Είπαν συγκεκριμένα σε μια υπεύθυνη αρχή: «θέλουμε να μάθουμε τι κάνετε σχετικά με το Aids». Αυτοί είπαν: «Ω, τίποτα, γιατί δεν έχουμε κανέναν γκέι άντρα εδώ. Δοκιμάστε τον απέναντι δήμο, αυτοί έχουν ένα θέατρο.»
Αυτή ήταν η εποχή που οι γκέι παμπ δεν είχαν παράθυρα, (α) γιατί θα κοιτούσαν όλοι μέσα και (β) γιατί κανένας δε θα πήγαινε σ’ αυτές, αν ήξερε ότι μπορούσαν να τον βλέπουν από έξω. Αυτή ήταν η εποχή, όπου κανένας δεν ήταν ανοιχτά γκέι στην αστυνομία και πολύ λίγοι στο ιατρικό επάγγελμα, γιατί αλλιώς αντιμετώπιζαν ένα σωρό από προβλήματα.
Αλλά, υπήρχαν χιλιάδες ανθρώπων σε ολόκληρη τη χώρα, που προσπαθούσαν επίμονα να βοηθήσουν, πολλοί απ’ αυτούς λεσβίες, άλλοι γκέι άντρες, που μεν ήταν τρομοκρατημένοι, αλλά διαρκώς έρχονταν αντιμέτωποι με το φόβο τους, για να παρέχουν απαραίτητες υπηρεσίες.
Lisa Power: μέλος καμπάνιας (campaigner) για την σεξουαλική υγεία και τα δικαιώματα LGBT.
«Παραδόξως, περνάγαμε και όμορφες στιγμές. Οι άνθρωποι ακόμη προσπαθούσαν να ζήσουν κανονικά τη ζωή τους.»
Το 1987, ήμουν νοσοκόμα και ξεκίνησα να δουλεύω σε μια κλινική μονάδα για μεταδιδόμενες νόσους στο Leicester, που ήταν σημείο αναφοράς στην πόλη για άτομα με HΙV. Όταν πρωτοξεκίνησα εκεί ως αδελφή, δεν είχαν μεταχειριστεί τους ασθενείς πολύ καλά μέχρι τότε. Δεν υπήρχε κανένα συναίσθημα συμπάθειας, ή ενσυναίσθησης γι’ αυτούς. Υπήρχαν πολλοί αυστηροί κανόνες σχετικά με τα επισκεπτήρια. Οι ασθενείς είχαν πολύ μικρή ελευθερία από όποια πλευρά κι αν κοιτάξεις αυτήν τη λέξη, κι όμως, ήταν νέοι άντρες που αργοπέθαιναν.
Οι νοσοκόμες δεν ήταν τόσο κακές, ώστε να μην πηγαίνουν γεύματα μέσα στους θαλάμους τους [όπως συμβαίνει στο It’s a Sin], γιατί αυτές οι νοσοκόμες ήταν νοσοκόμες με ειδίκευση στον χειρισμό μεταδοτικών ασθενειών, οπότε δεν ήταν τόσο βάναυσες, όπως το περισσότερο από το υπόλοιπο προσωπικό, απ’ αυτά που γνωρίζουμε. Αλλά, δεν ενδιαφέρονταν και δεν καθόντουσαν με τους ασθενείς, δεν τους μίλαγαν, δεν τους βοηθούσαν.
Ήθελα, ιδιαιτέρως, να δουλέψω στον τομέα HIV, λόγω όλων αυτών που συνέβαιναν. Οπότε, προσπάθησα να αλλάξω τον τρόπο προσέγγισης της περίθαλψης αυτών των ατόμων. Οργάνωσα ημερίδες ενημέρωσης για τον γκέι τρόπο ζωής, και κυριολεκτικά αυτό βοήθησε αρκετά πολύ. Προσπάθησα να αλλάξω τον τρόπο που νοσήλευαν οι αρμόδιοι, ώστε να είμαστε περισσότερο επικεντρωμένοι στον νοσηλευόμενο. Πέρναγα πολύ χρόνο με τους ασθενείς. Έναν τον θυμάμαι πολύ καθαρά. Δεν μπορούσε να επικοινωνήσει. Ήταν τόσο φοβισμένος και τόσο απομονωμένος, που δεν μπορούσε καθόλου να μιλήσει, ή να σε κοιτάξει. Αλλά, τελικά, κατάφερα να σπάσω τον πάγο, και αυτός έγινε αρκετά πιο δραστήριος, αμέσως μόλις κάποιος του έδειξε λίγη φροντίδα και αγάπη, που δε νόμιζε ότι άξιζε. Υπήρχε μεγάλη αυτοκριτική ανάμεσα στους ασθενείς, εκτός των άλλων.
Δε βρέθηκε καμιά αποτελεσματική θεραπεία μέχρι το 1996. Αυτό που είχαμε, ως τότε, ήταν θεραπείες για όλες τις βδελυρές ασθένειες, που οι άνθρωποι κολλούσαν, όπως μια πολύ βαριά πνευμονία, μια τρομερή διάρροια, και καρκίνοι, όπως σαρκώματα Kaposi.
Μετά, υπήρχαν άτομα με καντιντίαση του οισοφάγου, όλου του οισοφάγου και κυριολεκτικά να φτάνει να βγαίνει έξω από το στόμα τους. Οι μόνες θεραπείες που είχαμε ήταν τοξικές από μόνες τους.
Επιπλέον, ήταν πολύ σκληρό να χειριστούμε τη φθορά. Είχαμε ένα κύριο που αργοπέθαινε και είχε φυλάξει ένα κοστούμι με το οποίο θα ήθελε να είναι ντυμένος, αφού θα έφευγε. Όταν τον ξαπλώσαμε, ήταν τόσο λυπηρό το πως δεν χώραγε με κανένα τρόπο στο καλαίσθητο και μοντέρνο κοστούμι του.
Ωστόσο, παραδόξως, εκτός των άλλων, περνάγαμε και όμορφες στιγμές. Οι άνθρωποι ακόμη προσπαθούσαν να ζήσουν κανονικά τη ζωή τους. Μέχρι σήμερα, είμαι σε επαφή με τους ανθρώπους που συνεργάστηκα. Είναι οι μόνοι, που γνωρίζουν πως ήταν εκείνη η εποχή. Όλοι έχουμε συζητήσει για το It’s a Sin στο facebook. Μας έφερε πίσω πολλές μνήμες. Έχω κλάψει σε κάθε επεισόδιο.
Jane Bruton: διαχειρίστρια κλινικών ερευνών στο Κολέγιο Imperial
«Δεν υπήρχε μέρα που να μην το σκεφτώ. Ήταν μια τεράστια ανησυχία»
Ήμουν 18 χρονών το 1983, όταν το It’s a Sin αρχίζει, και μόλις έχω ξεκινήσει να εξερευνώ τη σεξουαλικότητα μου. Θυμάμαι ότι ο πατέρας μου συνήθιζε, δυστυχώς, να διαβάζει τη “News of the World” και υπήρχε μια ασελγής επικεφαλίδα μια φορά, σχετικά με έναν ιερέα στις φυλακές Chelmsford. Πέθανε από νόσο συσχετιζόμενη με το AIDS. Αυτό ήταν το σημείο που πραγματικά ανησύχησα: αν μπορεί να επηρεάσει έναν Αγγλικανό ιερέα, σίγουρα θα μπορούσε να επηρεάσει κι εμένα.
Το HIV ήταν μια τεράστια ανησυχία για μένα, ως νεαρός γκέι άντρας. Δεν υπήρχε μια μέρα που να μην το σκεφτώ, και σίγουρα κάθε φορά που είχα μια σεξουαλική συνεύρεση, ήταν στο πίσω μέρος του μυαλού μου. Με εμπόδιζε από το να δημιουργήσω καλές, στενές σχέσεις. Πολλές από τις σεξουαλικές μου εμπειρίες ήταν κρυφές εξαιτίας αυτού.
Ήμουν τελείως κλεισμένος στο κλουβί μου για το μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας του 1980. Δεν ήταν κάτι που θα συζητούσα με τον παλιό κύκλο των φίλων μου, και σίγουρα όχι με την οικογένεια μου. Όχι μόνο το να είσαι γκέι δεν ήταν κοινωνικά αποδεκτό, αλλά επιπλέον, σαν να μην ήταν μόνο αυτό, υπήρχε ένας θανατηφόρος ιός, μια «γκέι μάστιγα» που δεν μπορούσα να αποδεχτώ.
Είχα έναν μεγάλο φόβο του να πεθάνω μόνος μου, γιατί είχα γίνει μάρτυρας άλλων φίλων και συντρόφων μου, που είχαν πεθάνει μονάχοι.
Έγινα θετικός στον HIV το 1996. Ήμουν πολύ τυχερός που διαγνώστηκα σε μια εποχή, όπου τα αντιρετροϊκά φάρμακα άρχισαν να γίνονται διαθέσιμα. Οι παρενέργειες ήταν χάλια, αλλά επιμήκυναν τη ζωή μου και τώρα έχω να περιμένω ένα φυσιολογικό προσδόκιμο ζωής.
Ian Green: διευθυντής του Terrence Higgins Trust
