Τον Ιανουάριο του 2020 η Κατερίνα Σακελλαροπούλου εκλέχτηκε Πρόεδρος της Δημοκρατίας και έγινε η πρώτη γυναίκα στην ιστορία της Ελλάδας που ανέλαβε αυτό το αξίωμα. Λίγους μήνες μετά και με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά της ΛΟΑΤΚΙ+φοβίας (17η Μάϊου), έγινε και η πρώτη πρόεδρος της Δημοκρατίας που αναφέρθηκε δημόσια στις διακρίσεις που υφίστανται τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα στη χώρα μας (κανείς από τους άνδρες προκάτοχους της δεν το είχε τολμήσει ποτέ). Ως ένα ΛΟΑΤΚΙ+ μέσο που αντιλαμβάνεται πλήρως την έννοια και τη δυναμική του συμβολισμού, κυρίως όταν αυτός σχετίζεται με τους ανώτερους θεσμούς, απευθυνθήκαμε στην πρώτη πολίτη της Ελλάδας, σε μια προσπάθεια να στείλουμε (διανύουμε εξάλλου και τον μήνα Υπερηφάνειας) ένα εξαιρετικά σημαντικό μήνυμα: «ότι σε μια δημοκρατική χώρα δεν πρέπει να υπάρχουν πολίτες β’ κατηγορίας». Η πρόεδρος της Δημοκρατίας στο περιοδικό ΑΝΤΙVIRUS.
Είστε η πρώτη Πρόεδρος της Δημοκρατίας της Ελλάδας που αναφέρθηκε στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα και στους αγώνες της για ισότητα. Γιατί κατά τη γνώμη σας, χρειάστηκαν τόσα χρόνια για να γίνει αυτό;
Από την πρώτη στιγμή έθεσα στις κύριες και άμεσες προτεραιότητες της Προεδρίας μου την ανοικτή κοινωνία και την αξία της συμπερίληψης. Την ορατότητα και την ενσυναίσθηση, ώστε να χωρέσουμε στην αντίληψη και την προοπτική μας τον άλλον. Στη φιλελεύθερη δημοκρατία δεν μπορεί να υπάρχουν αόρατοι πολίτες, ούτε η πλειοψηφία να καταπιέζει τις μειοψηφίες. Προέχει ο σεβασμός των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων και βέβαια, όπως μας το έχει διδάξει, ενίοτε με σκληρό τρόπο, η εποχή της κρίσης, η δίκαιη και εύλογη ισορροπία με το γενικό συμφέρον. Για πολλά χρόνια, είναι αλήθεια, η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα περίμενε και παρέμενε στο περιθώριο, εγκλωβισμένη στα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις των άλλων. Σήμερα τα πράγματα φαίνεται να έχουν αλλάξει προς το καλύτερο. Η κοινότητα και τα μέλη της αναγνωρίζονται και διακρίνονται πλέον και σε θέσεις ευθύνης. Στην κοινωνία των πολιτών συντελείται μια αλλαγή παραδείγματος, καθώς υποχωρούν οι αρνητικές προκατανοήσεις και η ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητα εδραιώνεται ολοένα και περισσότερο ως μια ελεύθερη επιλογή προσωπικού αυτοκαθορισμού.
Αναπτύσσεται, δίχως άλλο, ιδίως στις νέες γενιές των πολλαπλών ερεθισμάτων και ενδιαφερόντων, που θα κληθούν να διαμορφώσουν το αύριο, μια νέα συνείδηση, πολύ πιο ευρύχωρη και κοσμοπολίτικη απέναντι στις υπαρξιακές επιλογές του προσώπου. Και στο μέτρο που μου αναλογεί ως Πρόεδρος, τόσο έμπρακτα, όσο και στο συμβολικό επίπεδο του λόγου, θεωρώ χρέος μου να συνεισφέρω σε αυτή την κατεύθυνση.
Ποιες είναι κατά τη γνώμη σας οι δυσκολίες που καλείται να αντιμετωπίσει ένα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομο στην Ελλάδα του σήμερα;
Υπάρχουν πολλά ακόμη να γίνουν για να εξαλειφθούν οι ανισότητες και η διακριτική μεταχείριση των ΛΟΑΤΚΙ+ που έχουν να κάνουν είτε με την άγνοια, είτε με την επιβίωση αναχρονιστικών αντιλήψεων και πρακτικών. Η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα παραμένει ιδιαίτερη ευάλωτη στα επικριτικά βλέμματα των άλλων, όπως και σε απαράδεκτες και θλιβερές, ακόμη και αποτρόπαιες, συμπεριφορές που ντροπιάζουν την κοινωνία μας. Με συντάραξε, όπως νομίζω τους περισσότερους από μας, ο τραγικός θάνατος του Ζακ Κωστόπουλου. Υπάρχει, και σε ένα βαθμό δυστυχώς αναπαράγεται, ένα έλλειμμα εκπαίδευσης στην ισότητα και τη διαφορετικότητα που το συναντάμε σε περιστατικά καταπίεσης και παρενόχλησης των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων στον χώρο της εργασίας, στα σχολεία, ακόμη και στις πιο καθημερινές εκφάνσεις της ζωής.
Αναγνωρίζοντας ότι τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα αποτελούν ανθρώπινα δικαιώματα, τα οποία είναι καθολικά και αδιαπραγμάτευτα, γιατί πιστεύετε ότι πολλά απ΄αυτά δεν έχουν αναγνωριστεί ακόμη στη χώρα μας;
Η κοινωνία είναι πιο έτοιμη σήμερα -το ίδιο και οι πολιτικοί θεσμοί- για να κατοχυρώσουν τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα και να εγγυηθούν στους φορείς τους την ίση ελευθερία και την ισοπολιτεία σε μια σειρά από ζητήματα που άπτονται νομοθετικών επιλογών και αφορούν την ιδιωτική και οικογενειακή ζωή, με γνώμονα και τις σχετικές αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Η ομοφοβία και τρανσφοβία όμως, υποδόρια ή και άμεση, μπορεί στην πράξη να ακυρώνει ακόμη και κεκτημένα δικαιώματα για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, για παράδειγμα στην εργασιακή και επαγγελματική ανέλιξή τους. Το ίδιο και στην αντιμετώπισή που έχουν στη δημόσια υγεία και την εκπαίδευση. Για να γίνουν σεβαστά τα δικαιώματα δεν αρκεί μόνον η τυπική τους ισχύς, αλλά και η ισχυρή αποδοχή τους από τους κοινωνούς.
Σε αντίθεση με τους προκατόχους σας δέχεστε συχνά κριτική για τις τοποθετήσεις που κάνετε. Πώς διαχειρίζεστε την κριτική αυτή; Πιστεύετε πως κάποιες φορές οφείλεται σε σεξιστικά αντανακλαστικά;
Η κριτική είναι αναμενόμενη για όσους ασκούν δημόσιο λειτούργημα και ειδικά όταν πρόκειται για θέσεις ευθύνης. Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, που παράγει λόγο και συμβολισμούς και έχει τη συνταγματική αποστολή να λειτουργεί ενοποιητικά, συχνά υπόκειται σε αυτήν, ιδίως σε συνθήκες επικοινωνίας και πληροφόρησης που την καλούν σε μια μεγαλύτερη εξωστρέφεια και διάδραση, όπως συμβαίνει σήμερα. Ανταποκρινόμενη σε αυτό τον ρόλο, και επιλέγοντας για παράδειγμα την έκθεση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να έρθω πιο κοντά στους πολίτες και τα ζητήματα που τους απασχολούν, γνώριζα ότι θα υπάρξει και αντίλογος, συχνά οξύς. Αυτός υποκρύπτει και σεξιστικά αντανακλαστικά, γιατί μπορεί η εκλογή μου να συνέβαλε στο να σπάσει μια ακόμη γυάλινη οροφή, αλλά ακόμη επιβιώνει η καχυποψία και η δυσπιστία απέναντι στις γυναίκες που διακρίνονται, ιδίως σε πεδία που παραδοσιακά ανδροκρατούνται, όπως η πολιτική.
Ποιο είναι το μήνυμα που θέλετε να στείλετε στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα;
Να έχει πίστη στις διεκδικήσεις της και αισιοδοξία. Η πρόοδος και η εξέλιξη της κοινωνίας δεν είναι πάντα γραμμική, καθώς κρύβει δυσκολίες και ανατροπές. Όμως η δημοκρατία μας έχει πια ιστορικό βάθος. Η μεταπολίτευση και η ευρωπαϊκή πορεία της χώρας επέφεραν σημαντικές αλλαγές στην κοινωνική μας ηθική και στον τρόπο ζωής μας. Και αυτό είναι ένα εμπεδωμένο βίωμα, που μας επιτρέπει να έχουμε μεγάλες προσδοκίες για το μέλλον και τη συνύπαρξή μας.
φωτογραφία: Θεόδωρος Μανωλόπουλος
